Марта Пиньска - Беларуска (на белорусском языке)
Калi даядаю канапку i ўжо меруся плацiць, адзiн з iх устае ад столiка i пытаецца па-летувiску. Нiчога не разумею. Пытаецца па-расейску, цi нельга iм падсуседзiцца. Усмiхаюся. Яны бяруць сваё пiва, падсаджваюцца. Аднаго завуць Арвiдас, другога Ёнас. Абодва з Коўнi. Прыехалi купiць нейкую вялiкую партыю электратавараў у расейца з Калiнiнграда. Дамоўленую цану iм удалося збiць i вось радыя, бо ў Клайпедзе тавару ўжо чакае вялiкая крама.
У такiм радасным настроi яны коратка расказалi пра ўдалы дзень, памысныя iнтэрасы i перспектывы сваёй фiрмы. Як на летувiсаў хлопцы даволi гаваркiя i адкрытыя. Выпiўшы пiва, заплацiлi, i мы пайлi на шпацыр па горадзе, бо, даведаўшыся, што я з Менска, от мусова зарупiла iм узяць мяне ў Коўню. Арвiдас адразу саступiў месца ля мяне Ёнасу. Можа, загадзя ўмовiлiся, альбо ж не хапала iм эратычнага ўяўлення. Шпацыр з кожнай хвiлiнай набываў усё гусцейшы характар як у тэмах гутаркi так ва ўсё часцейшых дакрананнях. Хлопцы, вiдаць, не ўяўлялi сабе, што я магла згадзiцца пайсцi з iмi абодвума, што хапае мне на тое адвагi, рашучасцi i сексуальнай фантазii. Мае намёкi не даходзiлi да Арвiдаса, толькi злавалi Ёнаса. У парадку. Я дала сабе спакою што да далейшых правакацый, не зацягвала iх больш на няпэўны грунт. Зрэшты, дзеля таго ж я i прыехала ў Вiльню, каб перажыць штосьцi моцнае.
Арвiдас нарэшце праз дзве гадзiны злiняў. Мы з Ёнасам сядзелi ў кнайпе на Дамiнiканскай. Пачаў прыступаць да справы. Сапраўды спяшаецца ў Коўню, куды запрашае i мяне, але, зрэшты, маглi б праехацца на машыне куды-небудзь за горад. Я адразу згаджаюся, бо пасля добрага пасiлку варта i прагуляцца. Выязджаем у бок Неманчына. Дзесяцiгадовы чорны "Мэрсэдэс" цудоўны, як новенькi. Добрая музыка. Збочваем у лес. Я пытаюся ў Ёнаса, цi мае прэзерватывы. Пасаромлены, кiвае галавою, што не. Вяртаемся на блiжэйшую запраўку. Купляе. Вяртаемся ў лес. Ёнас заглыбляе машыну ў гушчобу. Выходжу. Ён кiдаецца на мяне, распалены. Супакойваю яго. Маем час, куды нам спяшацца паспеем у ягады схадзiць. Прапануе пакласцi мяне на нагрэтым чахле машыны. Дастае з багажнiка коўдру. Я здымаю майткi. Падцягваю спаднiцу. Ёнас ледзь дыхае. Не разлiчваў на такiя тэмпы. Надзяваю яму прэзерватыў. Няблага. Але ўжо праз хвiлiну ён канчаецца ўва мне. Поўны прэзерватыў спермы, Гладжу яго, але вiдаць, як хутка ападае ў iм ахвота да далейшых пяшчотаў. Дрэнь. Шмат цела, мала мазгоў у чэрапе. Я расчараваная. Ён не трацiць фасону. Робiць выгляд, што было o'кей. Нацягвае мне майткi, азiраецца навокал - крыху небяспечна. Не пярэчу. Пакуемся i - у машыну. Адчыняю бляшанку з пiвам. Ёнас крыху сумеўся. Спрабуе дамовiцца на наступнае спатканне. Аддае мне рэшту прэзерватываў, каб захавала да наступнага разу. Во, нахаба. Спяшаецца. Добра, разумею. Але каб так дэманстрацыйна.
Завёз мяне ў горад. Развiталiся даволi холадна. Ён быў крыху агаломшаны маiм тэмпераментам i, вiдаць, адчуваў сорам, што я прынiзiла яго, навязаўшы свой рэжым. Але не зразумеў, што ў гэтым магло, зрэшты, заходзiцца пра нешта цалкам iншае. Калi б ён не аддаў мне тых прэзерватываў i не злез з мяне з такiм спрытам, ледзь не падганяючы мяне адзявацца, я ацанiла б яго зусiм iнакш. А я адчула сябе рэччу. Ён мог бы, вядома, у той момант сказаць, што я сама так хацела, бо лёгка на ўсё згадзiлася. Гэта толькi пачатак. Гэта толькi нагода прачынiць самыя патаемныя закануркi душы. Чым больш у сексе дзiкага эгаiзму, тым хутчэй трэба з iм канчаць. Секс адчыняе дзверы каханню. А ён, здаецца, таго не разумее. Цяжка, хоць гэта i мая страта.
Я зноў на Замкавай. У запасе больш за дзве гадзiны да цягнiка. У Менску буду каля адзiнаццатай. Уваходжу ў касцёл св. Ганны. Як я люблю гэты касцёл. Ён адчыняе ўва мне ўсю маю генетычнную памяць. Я быццам заглыблялася ў iм ва ўсе закуткi гiсторыi, перажытага, трагедый i радасцяў. Нiбы я была сама гiсторыяй гэтай зямлi, часткаю людскiх лёсаў, якiя накладваюцца на маё марнае, нiкчэмнае жыццё. Малюся, уткнуўшыся тварам у далонi. На далонях яшчэ пах прэзерватыва. Не ведаю, смяяцца цi плакаць. Мяшаецца ўва мне дзiкасць маёй натуры з разбуджанай настальгiяй па ўпарадкаваным жыццi. (Якога nota bene не выношу). I як тут зразумець сябе самую.
Выходжу з касцёла. Каля помнiка Мiцкевiчу дзве дзяўчыны за мальбертамi пэцкаюць палатно, надаючы вобразнасць гарадскiм краявiдам.
Рашыла выпiць добрай кавы. Падымаю ацяжэлае цела на гару завулкамi з боку Зарэчча да касцёла айцоў Аўгусцiнцаў. Заварочваю на вулiцу Бокшта, уздоўж тоўстага цаглянага мура - направа i вяртаюся св. Казiмiрам у стары горад. Мiнаю пажылога мужчыну. Вiдаць, замежнiк, якi з дзiцячай радасцю спрабуе схапiць у аб'ектыў свайго апарата выдатна асветленую залацiстую званiцу касцёла св. Казiмiра. А ў мужыка чэпкае вока! Сапраўды, выгляд цудоўны. Архiтэктура, якая дае адчуванне велiчы як яе творцаў так i тых, што хоць бы на хвiлiну спрабуюць затрывалiць яе ў памяцi.
З вулiцы св. Казiмiра я выйшла на пляцык перад фiлармонiяй. У ашклёнай кавяраньцы, прылепленай да сцяны старой камянiцы, знаходжу выдатны вiдок на ўваход да Вострабрамскай, арка з вулiцай уздоўж будынка фiлармонii, выхад на вулiцу Вялiкую (Дыджоi) з уваходам у браму ў камянiцы, на падворку якое зацiшны гатэлiк "Grybas". Заказваю каву, заходжу на хвiлiну ў сутарэнне ў туалет. Калi вяртаюся, за маiм столiку сядзiць той самы пажылы мужчына, якога спаткала, калi ён фатаграфаваў капулу св. Казiмiра. Мая сумка вiсiць на крэсле, дык я падыходжу зняць яе i перасесцi.
Мужчына ўстае i па-ангельску перапрашаецца, што заняў маё месца. Сам перасядзе. Мы стаiм так з хвiлiну якую ў перапросiнах i раптам выбухаем смехам, рашаем сесцi i хай будзе, як ёсць. Мужчына прадстаўляецца. Iмя Марцiн. Амерыканскi жыд. Яго радня паходзiць з Вiльнi. Многiя з раднi загiнулi ў час вайны ў недалёкiх Панарах. Але ён не спынецца на падрабязнасцях. Бегла тлумачыць, што мае тут крыху iнтэрасу. Прадстаўляе як юрыст некалькi амерыканскiх фiрмаў у Вiльнi i ў Рызе. Мае даручаную працу i час ад часу прылятае сюды з Амерыкi. Жыве ў гатэлi насупраць, у "Грыбасе". Стары жыдоўскi дом купца Фейгельзона мае добрую аўру.
Выпiваем каву. Я крыху расказваю яму пра сябе. Пра свае журналiсцкiя страсцi i пра пошукi свабоды, да якой з Менска так блiзка, а яна тым часам як бы i недаступная. I таму даводзiцца нам, беларусам, наязджаць сюды, каб падобна Фаме-недавярку дакрануцца i ўпэўнiцца, што так яно i ёсць напраўду. Скарачаю размову, дапiваючы каву i паглядаючы на гадзiннiк. Тлумачу, што праз сорак хвiлiн мой цягнiк. Марцiн заахвочвае мяне яшчэ, каб я заглянула з iм у браму дома насупраць. Згаджаюся. Ён паказвае мне чорную гранiтную дошку з надпiсам па-расейску i па-жыдоўску. Дом купца Фейгельзона. Выходзiм на вулiцу ў бок Вострай Брамы. Ён пытаецца, цi можна яму правесцi мяне да вакзала. Я ўсмiхаюся, дазваляючы. Ён вельмi сiмпатычны. Я прыглядваюся да ягонага твару ў прамянях надвячорнага сонца. Бадай што, яму гадоў пад шэсцьдзесят. Але не адчуваецца. Невысокi, хударлявы, дагледжаны. Мабыць, у Амерыцы гэта стандарт, у нас у Менску мужчына ў такiм веку абуджае сама большае спачуванне. А ён ужо пачынае мне да спадобы прыпадаць. Адчуўшы недасканаласць маёй ангельскай, стараецца гаварыць павольна, падбiраючы зразумелыя мне словы. Мы праходзiм пад вострабрамскай каплiцай, i ён, далiкатна беручы мяне за далонь, пытаецца, цi каталiчка я. Расказваю яму, як у семнаццаць гадоў я ўцякла з дому, каб з'ездзiць у Нясвiж i ахрысцiцца. Сама так рашыла. Цяпер не ведаю да канца, якога роду быў той выбар. Цi рэлiгii, цi нацыi, цi проста свабоды ад таго замкнутага савецкага свету, у якiм мне штораз рабiлася ўсё больш задушлiва.
Яму гэта спадабалася. Ён расказаў мне, як адышоў ад рэлiгiйных традыцый сваiх бацькоў. Выхоўваўся на рабiна ў Нью-Йорку. Адкiнуў рэлiгiю, традыцыi. I нiколi не шкадаваў за свой выбар. Стаўся спраўным юрыстам. I яму добра вядзецца. Ён заможны, мае цудоўных дзяцей, нават адну ўнучку. Сапраўдны жыдоўскi кайф ад спраўджанага лёсу i жыцця. Але толькi калi прыехаў у Вiльню першага разу восем гадоў таму назад, адчуў, як глыбока засела ў iм усё жыдоўскае i як цяжка забыцца на продкавую спадчыну. Не, нiколi не адчуваў нiякай вiны. Ён задаволены сваiм жыццёвым выбарам. I Пан Бог нiколi не абыходзiў яго сваiмi даброцямi, даючы здароўе, дзве жонкi, маёмасць, поспех i дастатак. Толькi прыехаўшы ў Вiльню, адчуў нейкiя павевы свабоды. Дзiўная гэта свабода, вецер якое вее з магiлаў продкаў, ад старых камянiц, барваў i пахаў горада, якi называлi Паўночным Ерусалiмам.
Расказваючы, Марцiн вельмi глыбока глядзеў мне ў вочы, як бы правяраючы, цi паспяваю я за iм. Не так за мовай i сказанымi словамi, як за думкай, за бегам перажыванняў, пачуццяў i тых хваляў эмоцыяў, якiя яго так шчасна i гарманiчна парываюць. Мая сiмпатыя да яго расла з хвiлiны на хвiлiну.
Мы загаварылiся, а цягнiк ужо меўся ад'ехаць. Я махнула рукою з удаванай пакорай - а, паеду начным. Буду ў Менску пад ранiцу. Няма праблем. Марцiн быў рады з такога павароту справы. Мы рашылi пайсцi ўбок сiнагогi. Ён паказаў мне будынак, нiбы гэта была бацькава камянiца. Не, ягоны бацька не меў тут нiякай камянiцы. Проста хадзiў сюды малiцца. Хоць Марцiн i не ўпэўнены ў гэтым. Бацька асiрацiў яго, калi Марцiну споўнiлася семнаццаць. Пахаванне бацькi было акурат у дзень яго народзiнаў. Памяць пра Вiльню бацька, аднак, здолеў яму прышчапiць настолькi моцна, што, прыехаўшы сюды першы раз, адчуў, што нiбыта ведаў усе гэтыя вулачкi. Вiльня - гэта атмасфера горада, дзякуючы якой людзi робяцца яго часцiнай, як бы дадаткам да краявiду. Ягоныя сустрэчы з сучаснымi жыдамi пацьвярджаюць у iм горкую рэфлексiю, што многiя спрабуюць дапiсацца да гiсторыi, бачачы ў гэтым неблагi бiзнес. Жыд - гэта не нацыянальнасць, гэта прафесiя. Жартуе, тут жа дадаючы, што гэтак сама ж, мабыць, i з iншымi нацыямi. Сяго-таго я сказала б i пра немцаў з Казахстана цi палякаў у нас у Беларусi. Без анiякiх на тое заслугаў i паняверак прыпiсваюць сабе iншы лёс. Ставяць у лесе манекены цi статыстаў на прадстаўленне старцам, спрагненым вяртання сваёй маладосцi. Ён прызнаў маю рацыю i тут жа давай тлумачыць, што сам сюды наязджае з рэальнымi iнтарэсамi, што ён нiякi не магiльны партрэт сваiх продкаў. Я перапрасiлася за занадта моцнае параўнанне. Пасля чаго ён у мяне перапрасiўся, i мы, можна сказаць, пачалi выдурнiвацца ўзаемным какецтвам, калi Марцiн запрасiў схадзiць на неблагое пiва ў джаз-клуб непадалёк ад дамiнiканскага сабора. Павяло на сутонне. Ён узяў маю сумку. Я не пярэчыла. Узяў маю далонь. Не пратэставала. Было ў iм столькi цяпла, што я не мела сiлы ставiць якую б там нi было заслону, якая магла б мяне абаранiць ад неспадзяванай атакi невядомых мне жывёлаў з боку чужога пажылога мужчыны. Я адчувала, што гэта не я, а ён мае перавагу ў нашай гульнi. Я згаджалася на ўсё, iнтуiтыўна не прымаючы нiякай небяспекi.
