Джеймс Олдридж - Паляўнiчы (на белорусском языке)
Боб прайграў, але, памiраючы, яго вочы i смяротна белыя губы нiчога з ягоных пачуццяў не выявiлi.
Тры iншыя надпiсаныя лiсцiкi былi хутчэй трагедыяй, чым спрыяннем лёсу, i апошнi выцягнуў п'янiца iрландзец, якога лес паступова губiў i зараз мог загубiць канчаткова.
- Так, з гэтым вырашылi, - сказаў iнспектар, i ў яго быў выгляд чалавека, якi таксама нешта страцiў. - Застаецца дадаць няшмат. Новыя ўчасткi на поўначы па-ранейшаму адкрытыя i будуць адкрытыя да мая. Калi хто-небудзь з вас хоча паляваць там, я прыму заяву i абяцаю, што вы атрымаеце ўчасткi. Я ведаю, што гэта далёка i што амаль немагчыма жыць тут, у Сент-Элене, а паляваць там. Гэта, вядома, ужо не мой раён. Але я паспрабую дабiцца, каб быў вызначаны зручны шлях па рацэ Ўiп-о-Ўiл, каб за кошт урада былi ачышчаны волакi i нешта накшталт сцежак, каб кожны хоць раз за сезон мог дабрацца сюды пешкi i на лодцы. Я не ўпэўнены, што мне гэта ўдасца, але вось мiстэр Бэрк згодзен паклапацiцца пра гэта ў дэпартаменце. Дык вось, калi нехта хоча атрымаць участак на поўначы, запiшыцеся ў мяне. Здаецца, усё.
Яны разыходзiлiся няспешна, бо такi сход наўрад цi паўторыцца, i кожны меў што сказаць iншаму. Выключэннем быў Рой, i Рой пайшоў першы. Iдучы мiма iнспектара i Бэрка, ён спынiўся, каб узяць сваю шапку. Бэрк падаў яе Рою.
- За паляўнiчае шчасце! - з усмешкай прамовiў ён, вiдаць, чакаючы, што Рой на гэта неяк адгукнецца.
Рой узяў шапку i ў прыязным позiрку Бэрка ўбачыў магчымасць уласнага адраджэння. Ён мог вярнуцца да сваiх азёр, i лясоў, i звярыных сцежак. Мог вярнуцца да змены паляўнiчых сезонаў i аднавiць свой паядынак са стыхiямi i з пушным iнспектарам.
У адказ на заахвочвальную ўсмешку Бэрка ў iм расло жаданне мець усё гэта, i ўсё адно ён ведаў, што не вернецца. Калi няма для яго Сент-Элена, няма i Муск-о-гi, i вобраз Муск-о-гi стаў цьмяным. Рой адзеў шапку на галаву.
- Як палявалi, Рой? - спытаў iнспектар.
- Добра.
- Пушнiна, вядома, першагатунковая?
- Розная.
- А каму прадалi? - спытаў iнспектар.
- Яшчэ пакуль нiкому, - сказаў Рой i раптам прыняў рашэнне. - Ведаеце што, iнспектар, - прамовiў ён. - Калi не будзе пярэчанняў, аддайце мой участак Iндзейцу Бобу. Вы не будзеце супраць?
Iнспектар не адразу зразумеў Роя.
- Навошта? - сказаў ён. - Вы атрымалi яго, а Боб возьме сабе ўчастак на поўначы.
Рой страцiў цярпенне.
- Я адмаўляюся ад свайго ўчастка. Перадайце яго Бобу, калi, вядома, ён захоча.
Рой ведаў зараз, што жаданне адмовiцца ў яго ўзнiкла яшчэ ў той момант, калi ён убачыў у руках iндзейца чысты белы лiсток. У гэты момант уласная перамога Роя стала для яго крахам, i зараз ён без шкадавання аддаваў участак Бобу. Яго не клапацiла, што ён парушыў закон цi паляваў у заказнiку. Ён аддаваў участак Бобу таму, што не мог вярнуцца ў Муск-о-гi, аддаваў як усвядомлены iм доўг перад iндзейцам i перад любым чалавекам, перад усiмi людзьмi, якiя ў сваю чаргу былi ў даўгу перад iм i выручылi б яго ў выпадку патрэбы.
- Хай бярэ яго, - сказаў Рой, - каб толькi iншыя не шумелi.
Iнспектар пацiснуў плячыма.
- Як хочаце, Рой. - Ён нiчога не разумеў.
- Тады бывайце, - сказаў Рой.
- А чаму вы не хочаце, каб я запiсаў на вас адзiн з паўночных участкаў? спытаў iнспектар, якi пачынаў нервавацца ад выбрыкаў Роя.
- Не трэба пра гэта, iнспектар, - адказаў Рой.
- Дык вы не хочаце новага ўчастка?
- Не, - адказаў Рой. - Не хачу.
- Але чаму? - умяшаўся Бэрк.
Рой зiрнуў на гэтага вучонага лесавiка i засумняваўся: цi ведае ён на самай справе, што такое лес? Як яму давесцi, гэтаму Бэрку, што ён страцiў Сент-Элен, а значыць, страцiў i Муск-о-гi, страцiў i поўнач. Як яму давесцi, што куды б ён нi пайшоў, яго ўсюды чакае доля ляснога сыча, як расказаць гэтаму Бэрку пра ўсё?
- Чаму б вам не пайсцi на поўнач? - не здаваўся Бэрк.
- Надта далёка.
- Вы ненармальны, - прамармытаў iнспектар.
- Магчыма, - сказаў Рой i пайшоў.
Рой не еў ужо цэлыя суткi i ведаў, што, калi вып'е хоць кроплю, яму стане блага. Ён нацягнуў шапку так, каб засцерагчы вочы ад сонца, i ляжаў на лаўцы каля бара Клема. Ён не хацеў больш нiчога вырашаць, нi пра што думаць. Яму было прыемна, тут на сонцы, i хацелася заснуць, але заснуць ён не паспеў. Нейкi бяздомны сабака абнюхаў яго i лiзнуў твар, калi ён апусцiў руку, каб пагладзiць яго. Пасля прыйшоў Самсон.
Самсон ссунуў ногi Роя з лаўкi.
- Куды гэта ты спяшаешся? - спытаў ён i сеў. - Мы шукалi цябе, а цябе няма.
- Я спаць хачу, - адказаў Рой.
- Iнспектар кажа, што ты адмовiўся ад свайго ўчастка i не захацеў браць на поўначы. Гэта праўда? Ты на самай справе зрабiў гэта?
Рой перавёў погляд на бляклую пляму возера Гурон.
- Праўда, Самсон, - сказаў ён абыякава.
- Я яшчэ разумею, чаму ты аддаў свой участак, - сказаў Самсон. - Але чаму не iсцi на поўнач? Гэтыя мясцiны чакаюць такiх, як ты. Ты гадамi гаварыў пра тое, каб пайсцi на поўнач. Дык што ж сталася, чаму ты перадумаў, калi ёсць такая мажлiвасць?
Рою мiжволi давялося разыгрываць Самсона.
- Старэю я, Самсон, для такiх прыгод, - сказаў ён. - Гэта для такiх дужых хлопцаў, як ты. - Рой успомнiў, колькi разоў ён спрабаваў разлучыць Скоцi з Самсонам i нiчога не выходзiла. А як лёгка разлучылi iх абставiны.
- Што ты будзеш рабiць без Скоцi? - спытаў ён здзеклiва.
Вялiкiя далонi Самсона былi такiя цяжкiя, што сабака глуха забурчаў.
- Скоцi адмовiўся ад свайго ўчастка i вырашыў iсцi на поўнач разам са мной. Давай i ты з намi. Чаму ты не хочаш? Што з табой?
Рой не адказаў, але засмяяўся са Скоцi, як смяяўся з Самсона. Смяяўся ён i з сябе, са сваiх спроб разлучыць iх.
- Дык што, Рой? - спытаў Самсон.
- Я вырашыў адпачыць, - адказаў Рой.
Самсон не адставаў ад яго, не пераставала яго рука церабiць сабаку. Але ад абодвух ён нiчога толкам не дабiўся, ды тут з'явiлiся Скоцi i Джэк Бэртан.
- Так! - сказаў Рой. - Значыцца, з'явiлiся яго экселенцыя айцец Малькольм i дарожны ўпаўнаважаны.
- Я прывёў Джэка, - дзёрзка пачаў Скоцi, - каб хоць ён навучыў цябе. Паслухай, Рой. Ты аддаў свой участак Iндзейцу Бобу, гэта твая справа, мяне гэта не турбуе, - эмацыянальнасць гэтага iдэалiста была надта яўнай i падкрэсленай. - Але навошта адмаўляцца ад новага ўчастка на поўначы? Што ты думаеш рабiць далей? Сядзець тут i памiраць?
- Пайшоў ты, Скоцi, - панура прамовiў Рой.
Скоцi адмовiўся ад уяўна гнеўнага тону.
- I чаму табе не пайсцi на поўнач са мной i Самсонам? - пытаўся ён. - Чаму ты не папросiш iнспектара запiсаць цябе на адзiн з тых участкаў?
Рой паглядзеў на толькi што наваксаваныя боты Скоцi.
- А навошта табе iсцi на поўнач? - спытаў ён у Скоцi. - Ты ж выцягнуў свой стары ўчастак, навошта табе валачыся на поўнач?
- Не будзь упартым, Рой, - папрасiў Самсон. - Чаму ты не хочаш пайсцi з намi?
- Але чаму б вам не пайсцi зараз у бар i не напiцца? - спытаў Рой, i адразу ж закрычаў на iх, каб не думаць, якое гэта было б шчасце - пайсцi на поўнач з Самсонам i Скоцi, шчасце, якое ён не прымаў дзеля непазбежнай адзiноты, якая чакала яго ўсюды ў лесе. Калi ўжо нiчога не было для яго ў Сент-Элене, дык нiчога не было для яго i ў лесе. Як яны не могуць гэтага зразумець?
- Схадзiце, - крычаў ён iм, - схадзiце i добра напiцеся, пакуль вас не зжэрла ледзяная пустыня!
- Мо ты ўгаворыш яго, - сказаў Скоцi Джэку. - Ты не маеш рацыi, Рой, i сам гэта добра ведаеш. - I ён павёў Самсона ў бар.
Рой адразу ж напаў на Джэка.
- Ну, - сказаў ён. - Выратавальнiк дарог! Выратавальнiк горада! Што яшчэ. ратаваць збiраешся? - Але атака была слабая.
- Мне паведамiлi, што ўчора вечарам ты не знайшоў мяне, - сказаў яму Джэк, не звяртаючы ўвагi на яго горыч.
- Я нiкога не знайшоў учора вечарам, - адказаў Рой.
Джэк сеў.
- Ты, вядома, заходзiў дамоў?
Рой павольна кiўнуў.
- Прыйшоў у свой пакой, а там чужыя дзецi. - Ён прыкрыў шапкай вочы i гаварыў вельмi спакойна. - Хто купiў ферму, Джэк? Нехта з Раселяў?
- Не. Яе купiлi зямельныя агенты, а заплацiў, вiдаць, банк.
- Банк? А навошта яму хата фермера?
- Але ж гэта яшчэ даволi прыстойная ферма...
- Але навошта банку купляць яе? Банк - гэта ж проста будынак. Навошта яны скуплiваюць фермы? Якая ў гэтым патрэба? - Рой, нарэшце, знайшоў падставу для незадаволенасцi, але i гэта не давала палёгкi. - Што ж зрабiў Сэм? - пытаўся ён у Джэка. - Узяў i прадаў iм ферму?
- Не, быў аўкцыён, а банк даў больш за ўсiх.
- А каго яны пасялiлi на ферме?
- Бiлi Эдвардса, - сказаў Джэк.
- Спачатку ён атрымаў майго каня, а зараз i ферму, ў дадатак!
- Ён добры фермер, Рой. Ён будзе на ёй як след працаваць.
- Вядомая справа! Таму, напэўна, банк i пасадзiў яго туды.
- Вiдаць.
- А як жа Сэм?
- Ты нiчога не чуў пра Сэма?
- Не, - адказаў Рой.
- Сэм проста сышоў. - Джэк пацiснуў плячыма. - Уцёк.
- Разам з Руф?
- Не, кiнуў яе. Усё кiнуў. Забраў палову грошай, адным цудоўным ранкам пайшоў на станцыю i знiк. Знiк!
- Зусiм як Эндзi, - сумна, але без горычы прамовiў Рой.
- Так, падобна, - сказаў Джэк i замоўк у чаканнi.
Рой павiнен быў задаць гэтае пытанне. Зараз ён не мог не задаць яго.
- А што з Эндзi? Дзе ён?
