Редьярд Киплинг - Казкi (на белорусском языке)
Захочацца яму фруктаў - ён зрывае фрукты проста з дрэва, а не стаiць i не чакае, як раней, каб яны звалiлiся на зямлю.
Захочацца яму траўкi - ён iрве яе проста з зямлi, а не бухаецца на каленi, як бывала.
Мухi назаляюць яму - ён сарве з дрэва галiнку i махае ёю, як веерам. Прыпякае сонца - ён апусцiць свой хобат у раку, i вось на галаве ў яго халодная, мокрая нашлёпка. Сумна яму аднаму бадзяцца без справы па Афрыцы - ён iграе хобатам песнi, i хобат у яго званчэйшы за сотню медных труб.
Ён знарок звярнуў з дарогi, каб адшукаць таўстуху Бегемоцiху, добра ўсыпаць ёй i праверыць, цi праўду сказаў Двухкаляровы Пiтон, Скалiсты Змей, пра яго новы нос. Набiўшы Бегемоцiху, ён пайшоў па ранейшай дарозе i падбiраў з зямлi тыя шкарлупiны дыняў, якiя раскiдваў па дарозе да Лiмпапо, - бо ён быў Ахайным Таўстаскурым.
Сцямнела ўжо, калi ў адзiн прыгожы вечар ён прыйшоў дамоў да сваiх мiлых сваякоў. Ён згарнуў хобат у кальцо i сказаў:
- Добры вечар! Як маецеся?
Яны страшэнна ўзрадавалiся яму i зараз жа ў адзiн голас сказалi:
- Хадзi, хадзi сюды, мы дамо табе грымакоў за нясцерпную тваю дапытлiвасць.
- Эх вы! - сказаў Слонiк. - Многа вы разумееце ў грымаках! Вось я дык сапраўды разумею ў гэтай справе. Хочаце, пакажу?
I ён разгарнуў свой хобат, i зараз жа два яго мiлыя брацiкi паляцелi ад яго дагары нагамi.
- Клянёмся бананамi! - закрычалi яны. - Дзе гэта ты так навастрыўся i што ў цябе такое з носам?
- Гэты нос у мяне новы, i даў мне яго Кракадзiл на соннай, смуроднай, мутна-зялёнай рацэ Лiмпапо, - сказаў Слонiк. - Я завёў з iм гутарку пра тое, што ён есць у абед, i ён падарыў мне на памяць новы нос.
- Брыдкi нос! - сказаў валасаты, калматы дзядзька Павiян.
- Можа, i так, - сказаў Слонiк, - але карысны!
I ён схапiў валасатага дзядзьку Павiяна за валасатую нагу, разгайдаў i закiнуў яго ў асiнае гняздо.
I так расхадзiўся гэты сярдзiты Слонiк, што набiў усiх сваiх мiлых сваякоў. Бiў ён iх, бiў, так што iм горача зрабiлася. Тыя вытрашчылi на яго вочы ад здзiўлення. Ён выскуб у даўгавязай цёткi Страўсiхi ледзь не ўсё пер'е з хваста; ён ухапiў даўганогага дзядзьку Жырафа за заднюю нагу i павалок яго па цярновых кустах; з гiканнем пачаў ён пускаць пузыры прама ў вуха сваёй тоўстай цётцы Бегемоцiсе, калi тая драмала ў вадзе пасля абеду, але нiкому не дазваляў крыўдзiць птушку Калакола.
Справа дайшла да таго, што ўсе яго сваякi - хто раней, хто пазней - пайшлi да соннай, смуроднай, мутна-зялёнай ракi Лiмпапо, акружанай дрэвамi, якiя наганяюць на людзей трасцу, каб i iм падарыў Кракадзiл па такiм самым носе.
Вярнуўшыся, сваякi ўжо болей не бiлiся, i ад таго часу, мой хлопчык, ва ўсiх сланоў, якiх ты калi-небудзь убачыш, ды i ў тых, якiх ты нiколi не ўбачыш, ва ўсiх такi самы хобат, як у гэтага дапытлiвага Слонiка.
Ёсць у мяне шасцёра слуг,
Рухавых, баявых,
I ўсё, што бачыў я наўкруг,
Я ведаю ад iх.
Яны па знаку па майму
З'яўляюцца ў бядзе.
Слуг гэтых клiчуць: Як, Чаму,
Хто, Што, Калi i Дзе.
Я слуг па морах, па лясах
Ганяю, крычучы.
Пасля заўжды працую сам,
А iм даю спачын.
Я ранiцой, калi ўстаю,
Бяруся працаваць,
А iм свабоду я даю,
Няхай крыху паспяць.
Але ў мяне ёсць мiлы друг,
Асоба вось адна.
Ёй служаць сотнi тысяч слуг
Спакою ўсiм няма.
Яна ганяе, як сабак,
Улетку i ўзiму
Пяць тысяч Дзе, сем тысяч Як
I сто тысяч Чаму!
АДКУЛЬ УЗЯЛIСЯ БРАНЯНОСЦЫ
Мiлы хлопчык, я зноў раскажу табе казку пра Далёкiя i Даўнiя Часы. Жыў тады Злючка-Калючка Вожык. Жыў ён на мутнай рацэ Амазонцы, еў слiмакоў i розную драбязу. I была ў яго сяброўка, Чарапаха Няспешная, якая таксама жыла на мутнай рацэ Амазонцы, ела розную драбязу i зялёную салату. Усё iшло добра, цi ж няпраўда, мiлы хлопчык?
Але ў тую самую пару, у Далёкiя i Даўнiя Часы, жыў на мутнай рацэ Амазонцы Плямiсты Ягуар. Ён еў усё, што яму ўдасца злавiць. Не ўдасца злавiць аленя ён з'есць малпу; не ўдасца злавiць малпу - з'есць лягушку цi казюльку. А ўжо калi няма нi лягушак, нi казюляк - ён iдзе да сваёй мацi Ягуарыхi, i тая растлумачвае яму, як трэба лавiць чарапах i вожыкаў.
Зграбна памахваючы грацыёзным хвастом, мацi навучала яго:
- Калi, сынок, ты знойдзеш Вожыка, хутчэй кiнь яго ў ваду. Вожык сам сабою выпрастаецца ў вадзе. А калi знойдзеш Чарапаху, выдрапай яе лапай з панцыра.
I ўсё iшло добра, мой мiлы хлопчык.
Была прыгожая ноч на мутнай рацэ Амазонцы. Плямiсты Ягуар убачыў, што пад ствалом паваленага дрэва сядзяць побач Злючка-Калючка Вожык i Чарапаха Няспешная. Выратавацца, уцякаючы, яны не маглi, i вось Злючка-Калючка Вожык згарнуўся клубочкам, бо iнакш ён не быў бы Вожык, а Чарапаха Няспешная ўцягнула ногi i галаву пад свой панцыр, таму што яна была Чарапаха.
Усё iшло як трэба, мiлы мой хлопчык, цi ж няпраўда?
- Слухайце мяне ўважлiва! - сказаў Плямiсты Ягуар. - Тое, што я хачу вам сказаць, мае для вас вялiкае значэнне. Мая матуля вучыла мяне, што калi я ўбачу Вожыка, я павiнен кiнуць яго ў ваду, i тады ён сам сабою выпрастаецца, а калi я ўбачу Чарапаху, я павiнен выдрапаць яе лапай з панцыра. Але хто ж з вас Чарапаха, а хто з вас Вожык, - клянуся маiмi плямамi, не ведаю!
- Цi добра ты хоць памятаеш, што казала твая матуля? - спытаў Злючка-Калючка Вожык. - Цi не наблытаў ты? Можа, Матуля казала табе, што калi ты выпрастаеш Чарапаху, ты павiнен выдрапаць яе з вады, а калi ты зловiш Вожыка, ты павiнен кiнуць яго на панцыр?
- Цi добра ты памятаеш, што казала табе твая матуля? - спытала Чарапаха Няспешная. - Цi не наблытаў ты? Можа, яна казала табе, што калi ты змочыш вадою Вожыка, ты павiнен падрапаць яго лапай, а калi сустрэнеш Чарапаху, ты павiнен падкiнуць яе, каб яна выпрасталася?
- Наўрад цi гэта так! - сказаў Плямiсты Ягуар, але ўсё ж крыху збянтэжыўся. - Будзьце ласкавы, паўтарыце яшчэ раз, што вы сказалi зараз. I калi можна, ясней.
- Калi ты падрапаеш ваду кiпцюрамi, налi яе i выпрастай Вожыкам, - сказаў Злючка-Калючка Вожык. - Запомнi гэта добра, бо гэта вельмi важна.
- Але, - сказала Чарапаха Няспешная, - калi ты выдрапаеш ваду з Вожыка, ты павiнен палiць гэтай вадой Чарапаху. Няўжо ты i гэтага не ведаеш?
- У мяне ад вашай блытанiны плямы на спiне забалелi! - сказаў Плямiсты Ягуар. - Я не прашу ў вас парад, я толькi пытаюся, хто з вас Вожык i хто Чарапаха.
- Не скажу, - адказаў Вожык. - Але, калi хочаш - будзь ласкаў, - паспрабуй вось выдрапаць мяне з майго панцыра.
- Ага! - сказаў Плямiсты Ягуар. - Цяпер я ўжо бачу, што ты Чарапаха. Ты думала, што я не здагадаюся. А я здагадаўся.
I стукнуў Ягуар лапай з усяго маху па Вожыку, але Вожык згарнуўся ў клубочак, i ў лапу Ягуара ўпiлiся вострыя калючкi Вожыка. Гэта было б, бадай, яшчэ нiчога, але, на няшчасце, Ягуар ударам лапы адкiнуў Вожыка далёка-далёка ў лес i не мог знайсцi яго ў кустах, бо было вельмi цёмна. Тады ён сунуў лапу сабе ў рот, але ад гэтага iголкi пачалi калоць яшчэ мацней. Ад болю ён доўга не мог гаварыць, а калi загаварыў, сказаў:
- Цяпер я ўжо бачу, - то была зусiм не Чарапаха. Але як мне даведацца, цi Чарапаха гэта?
I ён пачухаў патылiцу той лапай, якая не была паколата аб калючкi Вожыка.
- Я i ёсць Чарапаха, - прызналася Няспешная. - Твая матуля вучыла цябе правiльна. Яна сказала табе, што ты павiнен ададраць мяне ад майго панцыра. Гэта праўда. Ну, пачынай!
- Толькi што ты казала, што яна казала адно, а цяпер ты кажаш, што яна казала другое! - сказаў Ягуар, высмоктваючы калючкi з лапы.
- Ты кажаш, што я кажу, што яна казала другое, - сказала Чарапаха. - Што ж з гэтага? Бо, калi, як ты казаў, я казала, што яна казала тое, што я казала, то i выходзiць, што я казала тое, што яна казала. А калi ты думаеш, што яна казала, нiбыта ты павiнен выпрастаць мяне лапай, а не кiдаць мяне ў ваду разам з маiм панцырам, - не я вiнавата, цi ж няпраўда?
- Але ж толькi што ты сама казала, што я павiнен выдрапаць цябе лапай з твайго панцыра, - сказаў Плямiсты Ягуар.
- Падумай добра, i ты зразумееш, што я гэтага нiколi не казала. Я толькi казала, што твая мама казала, што ты павiнен садраць з мяне кiпцюрамi мой панцыр, - сказала Няспешная.
- А што будзе, калi я здзяру з цябе панцыр? - асцярожна спытаўся Ягуар i пацягнуў носам паветра.
- Не ведаю, бо да гэтага часу нiхто яшчэ не здзiраў з мяне панцыра, але кажу табе праўду: калi ты хочаш паглядзець, як я паплыву ад цябе, - кiнь мяне, калi ласка, у ваду.
- Я табе не веру! - сказаў Плямiсты Ягуар. - Мама мая казала адно, а ты казала, што яна казала другое, i цяпер усё ў мяне так пераблыталася, што я не ведаю, дзе ў мяне хвост, дзе галава. А цяпер ты сказала простыя словы, якiя я разумею, i гэта блытае мяне болей за ўсё. Мама вучыла мяне, каб я кiнуў аднаго з вас у ваду, i таму што ты кажаш, што табе хочацца ў ваду, ясна, што табе не хочацца ў ваду. Дык скачы ж у мутную ваду ракi Амазонкi. Жыва!
- Добра, я скочу, але ведай: мама твая будзе вельмi незадаволена. Калi ласка, не кажы ёй, што я не казала табе, што яна казала...
- Калi ты скажаш яшчэ хоць адно слова пра тое, што казала мая мама!.. ускрыкнуў Ягуар, але не паспеў дагаварыць, бо Чарапаха як нi ў чым не бывала нырнула ў мутную ваду ракi Амазонкi.
