KnigaRead.com/
KnigaRead.com » Проза » Разное » Франсуа Мориак - Клубок гадзюк (на белорусском языке)

Франсуа Мориак - Клубок гадзюк (на белорусском языке)

На нашем сайте KnigaRead.com Вы можете абсолютно бесплатно читать книгу онлайн "Франсуа Мориак - Клубок гадзюк (на белорусском языке)". Жанр: Разное издательство неизвестно, год неизвестен.
Перейти на страницу:

- Госпадзi! Што робiцца?! Падумаць толькi! Я ж нiчога iм не шкадавала!.. Канешне, мы асцерагалiся i пакуль што вялiкага капiталу iм не давалi, але ж рэнта! На яе можна было жыць ды жыць! А Янiна! От ужо дзе бесхарактарная! Ён з ёю рабiў усё, што хацеў. Спярша ўсё пагражаў кiнуць за тое, што ты нiчога нам не даеш. Але ж уцёк не тады, а цяпер, калi такое багацце прыйшло... Ну як ты гэта растлумачыш?

Яна змоўкла i запытальна глядзела на мяне...

- Ну, а ўцёк ён, канешне, з багатай жанчынай?..

- Ды якой там багатай! Яна настаўнiца спеваў. Ты яе добра ведаеш, - гэта мадам Велар. Падумаць толькi! I не маладая ўжо, i якi там заработак: ледзь канцы з канцамi зводзiла. Ну як ты гэта растлумачыш? - паўтарыла дачка.

I, не чакаючы адказу, зноў загаварыла сама. У гэты момант зайшла Янiна. Яна падышла да мяне i моўчкi падставiла лоб для пацалунку. Яна не пахудзела, але гора зняло з яе непрыгожага, паўнаватага твару ўсю штучнасць i манернасць, якiя я так ненавiдзеў. "Вы ўжо ведаеце?" - спыталася яна i села ў шэзлонг. Пэўна, яна ўжо наслухалася сваёй мацi. А тая нiяк спынiцца не магла i так i сыпала: "Падумаць толькi!", "Падумаць толькi!.." Паўтор гэты ў яе вуснах гучаў крыху дзiўнавата, бо дачка мая не прывыкла думаць.

- Падумаць толькi! - не супакойвалася яна. - Якая чорная няўдзячнасць! Выдалi за яго такую дзяўчыну, далi прытулак, грошы i не папракалi за тое, што ў свае дваццаць тры гады ён ужо ўмудрыўся прамантачыць немалое багацце, якое атрымаў па спадчыне (ён быў круглы сiрата, блiзкiх сваякоў не меў i таму рана атрымаў правы паўналетняга). Усё няньчылiся, песцiлi, нiхто i слова не сказаў пра яго распусту. I на табе! Вось як аддзячыў!

Злосць закiпала ўва мне, i я не мог яе стрымаць. Мая былая натура зноў пачынала гаварыць. Ды хiба сама Жэнеўева, Альфрэд, Iза не ганялiся за Фiлi i не абяцалi яму залатых гор?!

- I вось што цiкава, - уставiў я, - ты сама верыш у тое, што гаворыш. Вы самi яго i разбэсцiлi!

- Тата, ты што?! Няўжо ты будзеш яго баранiць?!

Я запярэчыў, што зусiм не збiраюся абараняць Фiлi, а толькi хачу сказаць, што мы былi да яго не зусiм справядлiвыя, лiчылi яго горшым, чым ён ёсць на самай справе. Вiдаць, яму занадта груба далi зразумець, што раз багацце цяпер забяспечана, то ён павiнен зносiць усе вашы папрокi i хадзiць перад вамi на пальчыках, - нiкуды, маўляў, галубок, ты цяпер не дзенешся. Але людзi нiколi не бываюць такiмi подлымi, як нам здаецца.

- Падумаць толькi! Ты заступаешся за гэтага прайдзiсвета, што кiнуў жонку, дачку маленькую!..

- Жэнеўева! - абурана закрычаў я. - Ты нiводнага майго слова не зразумела! Ды пастарайся, паспрабуй ты ўцямiць: кiнуць жонку, дзiця - хiба я сказаў, што гэта добра? Але пайсцi на такое чалавек можа як з подлых меркаванняў, так i па прычынах больш высокага парадку...

- Ах, вось як ты загаварыў, - перабiла мяне дачка. - Значыць, ты лiчыш, што кiнуць дваццацiдвухгадовую жонку, малую дачку - гэта высакародна!..

Нiчога не даходзiла да гэтай жанчыны.

- Або ты на самай справе тупаватая, або толькi прытвараешся. Я вось што скажу: Фiлi не такi ўжо нягоднiк, асаблiва пасля таго, як...

Жэнеўева зноў усхадзiлася i пачала крычаць, каб я хоць пачакаў, пакуль Янiна выйдзе з пакоя, - як ёй, беднай, слухаць такое, калi апраўдваюць яе мужа.

Але Янiна, якая да гэтай хвiлiны ўпарта маўчала, раптам загаварыла. Не пазнаць было яе голасу:

- Навошта сварыцца, мама. Мы не вельмi далiкатна абыходзiлiся з Фiлi. Успомнi, калi падзялiлi спадчыну - як мы з iм загаварылi: пачалi камандаваць, папракаць... Я нават падумала, што вось накiнула на яго ашыйнiк i буду цяпер вадзiць яго на павадку, як прыгожанькага пародзiстага сабачку. Мне неяк i ад сэрца адлягло, што ён мяне не кахаў. Ён стаў для мяне рэччу, маёй уласнасцю: усе грошы былi ў мяне, - няхай папросiць, няхай паскача каля мяне. Помнiш, як ты мне казала: "Няхай цяпер паскача каля цябе, няхай пастаiць на заднiх лапках!" Мы думалi, што грошы для яго даражэй за ўсё на свеце. Можа, ён i сам так думаў, аднак гнеў i сорам узялi сваё. Бо не кахае ён той жанчыны, якая ў мяне яго адабрала. I так яно, напэўна, i ёсць. На развiтанне ён сам прызнаўся. I я веру яму. Ён яе не кахае, але яна не пагарджае iм, не стараецца прынiзiць. Яна аддалася яму, а не купiла яго. А я вось купiла, як прыгожую цацку...

Некалькi разоў паўтарыла яна гэтыя горкiя словы. Мацi пацiскала плячыма, але радавалася, што Янiна нарэшце заплакала: "Цяпер ёй палягчэе..." I яна ўзялася суцяшаць дачку:

- Не перажывай, дачушка мая! Голад i воўка з лесу гонiць. Пабегае, пагаладае ды вернецца. Куды ён дзенецца?!

Перакананы: Янiне было непрыемна слухаць такiя словы. Я ўстаў i ўзяўся за капялюш. Не мог я тут больш быць. Дачцэ сказаў, што найму таксi i паеду ў Калез. I тут Янiна сказала:

- Дзядуля, вазьмiце мяне з сабой.

Мацi ўзбунтавалася:

- Ты што, пры сваiм розуме?! Кожную хвiлiну ты можаш спатрэбiцца юрыстам. А яна сабралася ў Калез?.. Ды там ад адной нуды памерцi можна!..

Жэнеўева выйшла за мною следам i на лесвiчнай пляцоўцы выгаварыла мне, што я патураю вар'яцкiм жаданням унучкi:

- Ды гэта ж шчасце якое, што мы збылi гэтага чорта! Няўжо ты не згодзен са мной?! А хiба цяжка знайсцi прычыну для разводу?! Паплача, паные ды супакоiцца. А потым зноў выйдзе замуж, З яе багаццем ад жанiхоў адбою не будзе!.. Вось толькi трэба, каб утаймавалася, забылася пра таго нягоднiка... А ты таксама заспяваў... То ненавiдзеў, цярпець не мог Фiлi, а тут узяўся расхвальваць яго... Ды яшчэ пры ёй... Ну не... не пушчу я яе ў Калез. Уяўляю, з якiм настроем яна адтуль вернецца. Тут-то мы ўжо дамо рады, паможам апамятацца. Забудзе, нiчога ёй не зробiцца...

"Калi толькi не памрэ ад гора, - падумаў я. - Або будзе пакутаваць, плакаць, чэзнуць..." А можа, Янiна з той пароды жанчын, якiх я добра ведаў па адвакацкай рабоце: гэта жанчыны, для якiх надзея становiцца хваробай, ранай, якая нiколi не загойваецца. I дваццаць гадоў пройдзе, а яны ўсё роўна чакаюць, глядзяць на дзверы вачыма вернага сабакi...

Я вярнуўся да Янiны i сказаў:

- Прыязджай, мая маленькая, у любы час... Буду рады цябе бачыць...

Яна не варухнулася, не паказала, што пачула, зразумела мяне. Зайшла Жэнеўева i недаверлiва спыталася: "Што ты ёй сказаў?" А пазней я даведаўся, што за гэтых некалькi секунд я, аказваецца, "збiў унучку з тропу", пасеяў у яе галаве "шкодныя" iдэi. А я спускаўся па лесвiцы, i ў вушах у мяне ўсё гучалi ўмольныя словы: "Дзядуля, вазьмiце мяне з сабой..." Ад мяне пачула Янiна тыя самыя словы пра Фiлi, якiя ёй хацелася пачуць. Можа, я быў першы, хто не абразiў яе.

Я iшоў па вулiцах Бардо. Хутка пачатак новага навучальнага года. З гэтай нагоды пачысцеў, упрыгожыўся горад. Усюды ззяюць гiрлянды электрычных лямпачак. Зiхацяць мокрыя ад дажджу тратуары. Галасы шумных жыхароў поўдня перакрываюць грукат трамваяў... Знiк водар майго дзяцiнства. Шукаць яго трэба было дзе-небудзь у больш сцiплых кварталах. Можа, там, на вулiцы Дзюфур-Дзюбэрж'е цi на Грос-Клош якая-небудзь бабулька яшчэ прадае каштаны стаiць сабе на рагу цёмнай вулiцы i прыцiскае да грудзей гаршчочак з гарачымi каштанамi, якiя пахнуць анiсам... Не, сумна мне не было. Я нават радаваўся: у той вечар мяне пачулi, зразумелi. Мы аб'ядналiся з Янiнай - гэта была перамога. А вось з Жэнеўевай нiяк не дагаварыцца, тут я прайграў: супраць такой зацятасцi, тупасцi нiчога не зробiш. Лёгка знайсцi шлях да жывой душы, убачыць яе нават праз злачынствы, праз самыя чорныя заганы, але пошласць неадольная перашкода. Ну што ж, нiчога не зробiш, так i запiшам: немагчыма раскалоць каменныя плiты ўсiх гэтых магiл. Будзе мне вялiкiм шчасцем, калi ўдасца да смерцi знайсцi душэўную блiзкасць хоць з адной чалавечай iстотай.

Я пераначаваў у гатэлi i ў Калез вярнуўся толькi назаўтра. Праз некалькi дзён прыехаў Альфрэд, i ад яго я даведаўся пра цяжкiя вынiкi маёй размовы з Жэнеўевай: Янiна напiсала Фiлi пакаяннае пiсьмо, дзе яна ўзяла ўсю вiну на сябе i прасiла ў мужа прабачэння. "Жанчыны i на такое глупства здольныя..." Гэты добры таўстун не адважыўся выказаць сваёй думкi, але я ўпэўнены, што яму хацелася сказаць: "Пайшла Янiна па слядах сваёй бабулi..."

Альфрэд даў мне зразумець, што працэс цяпер можна лiчыць загадзя прайграным, i Жэнеўева вiнавацiць у гэтым мяне: я нiбыта наўмысна "збiў унучку з тропу". Я адно ўсмiхнуўся i спытаўся ў зяця, што, на яго думку, магло мяне на гэта падштурхнуць i якая мне ад гэтага карысць? Ён запэўнiў мяне, што не падзяляе жончыных папрокаў, але яна лiчыць, што зрабiў я гэта дзеля забаўкi, а можа, са злосцi...

Больш дзецi не прыязджалi да мяне. Праз два тыднi я атрымаў пiсьмо ад Жэнеўевы: яна пiсала, што Янiну давялося пакласцi ў псiхiятрычную бальнiцу. Яна, вядома, не звар'яцела. Урачы вельмi спадзявалiся, што ёй найлепш дапаможа часовая iзаляцыя.

Я i сам быў "у iзаляцыi", хоць i здаровы. Нiколi яшчэ сэрца не давала мне такой доўгай перадышкi... Восень не спяшалася: ужо больш як два тыднi стаялi ясныя сонечныя днi. Нiводзiн лiсток не ўпаў з дрэў. Зноў заквiтнелi ружы. Адно толькi не давала мне спакою - мае дзецi зноў аддалiлiся ад мяне. Хюбэр заязджаў толькi па справах. Трымаўся холадна, суха, насцярожана. Мой "шкодны" ўплыў на Янiну перакрэслiў усе тыя кволыя сiмпатыi, што толькi-толькi нараджалiся ў маiх дзяцей. Зноў зрабiўся я для iх каварным старым чортам, ад якога ўсяго можна чакаць. А Янiну, адзiную iстоту, якая, можа, i зразумела б мяне, схавалi ад жывых людзей, пасадзiлi пад замок...

Перейти на страницу:
Прокомментировать
Подтвердите что вы не робот:*