Мопассан Де - Пампушка (на белорусском языке)
Трое мужчын, таксама зблiжаныя - з-за прысутнасцi Карнюдэ, - разважалi пра свае справы, i ў тоне iх адчувалася пагарда да беднякоў. Граф Гюбэр расказваў пра шкоду, прычыненую яму прусакамi, пра страты, спавадаваныя пакражай статка i загубай ураджаю, але казаў ён пра ўсё гэта са спакойнай упэўненасцю вяльможы i мульцiмiльянера, якога такiя выдаткi могуць абцяжарыць не болей як на год. Пан Карэ-Лямадон, навучаны хiсткiм станам баваўнянай прамысловасцi, загадзя парупiўся перавесцi ў Англiю шэсцьсот тысяч франкаў - капiталец, прыхаваны iм на чорны дзень. Што да Люазо, дык ён ухiтрыўся прадаць французскаму iнтэнданцтву ўвесь запас таннага вiна, якi меўся на складзе, так што дзяржава была вiнная яму велiчэзную суму, якую ён i спадзяваўся атрымаць у Гаўры.
I ўсе трое па-прыяцельску паглядвалi адзiн на аднаго. Нягледзячы на няроўнасць грамадскага становiшча, яны адчувалi сябе роўнымi паводле дастатку, сябрамi вялiкага франкмасонскага ордэна, якi аб'ядноўвае багацеяў, усiх тых, у каго ў кiшэнях звiнiць золата.
Дылiжанс рухаўся так марудна, што да дзесяцi гадзiн ранку не было адолена i чатырох мiль. Тройчы мужчынам давялося на пад'ёмах выходзiць ды iсцi ўгару пеша. Пасажыры пачалi непакоiцца, бо намервалiся павячэраць у Тоце, а цяпер ужо не было надзеi дабрацца туды да ночы. Усе ўзiралiся ў вокны, спадзеючыся заўважыць хоць якую прыдарожную карчомку, як раптам карэта захрасла ў сумёце; спатрэбiлiся добрыя дзве гадзiны, каб выцягнуць яе адтуль.
Голад мацнеў, затуманьваў розум; а на шляху не траплялася нiводнай карчмы, нiводнага шынка, бо наблiжэнне прусакоў i адыход згаладалага французскага войска паперапалохвалi ўласнiкаў усiх гандлёвых прадпрыемстваў.
Нарэшце, гадзiне а трэцяй, калi яны ехалi па бясконцай раўнiне без нiводнага селiшча на даляглядзе, Пампушка жвава нагнулася i выцягнула з-пад лаўкi вялiкую карзiну, накрытую белай сурвэткай.
Спачатку яна дастала адтуль фаянсавую талерачку i далiкатны сярэбраны кiлiшак, потым вялiкую мiску, у якой застылi ў жэле два парэзаныя на кавалкi кураняцi; з карзiны вiдны былi яшчэ i другiя харчы, загорнутыя ў паперу: пiрагi, садавiна, ласункi, нарыхтаваныя з разлiкам на трохдзённае падарожжа, каб не датыкацца да карчомнай яды. Памiж пакункаў з ежай выглядвалi чатыры рыльцы бутэлек. Пампушка ўзяла крыльца кураняцi i стала асцярожна есцi яго з хлебцам, якi ў Нармандыi называецца "рэгенцкiм".
Вочы ўсiх пасажыраў скiравалiся на Пампушку. Спакваля па ўсiм дылiжансе пайшоў спакуслiвы водар, ад якога раздзiмалiся ноздры, у роце набягала слiна i да болю зводзiла скiвiцы. Пагарда паняў да прастытуткi змянiлася нянавiсцю, яны гатовыя былi забiць яе, вышпурнуць вон з дылiжанса, проста ў снег, разам з яе кiлiшкам, карзiнай i харчамi.
Але Люазо пажыраў вачамi мiску з куранятамi. I ўрэшце сказаў:
- Вось як трэба! Мадам сама прадбачлiвая з усiх нас. Ёсць-такi людзi, якiя ўмеюць заўсёды пра ўсё паклапацiцца!
Пампушка павярнулася да яго:
- Цi не жадаеце, пане? Цяжкавата пасцiцца з самага ранку.
Люазо пакланiўся:
- Калi быць шчырым, далiбог, не адмоўлюся, болей трываць не магу. На вайне як на вайне, цi ж няпраўда, мадам? - I, абводзячы позiркам сваiх спадарожнiкаў, дадаў: - Добра ў скрутную хвiлiну сустрэць чалавека, гатовага прыйсцi на выручку.
Ён разгарнуў на каленях газету, каб не запэцкаць штаны, i кончыкам нажа, якi заўсёды меўся ў яго ў кiшэнi, падчапiў курыную ножку, аблiтую жэле, i, угрызаючыся ў яе зубамi, узяўся жаваць з такiм вiдавочным задавальненнем, што па ўсёй карэце пранёсся глыбокi маркотны ўздых.
Пампушка пакорлiвым ласкавым голасам прапанавала манашкам раздзялiць з ёю падмацунак. Тыя адразу ж згадзiлiся i, не падымаючы вачэй, толькi прамармытаўшы словы ўдзячнасцi, сталi спешна есцi. Карнюдэ таксама не адмовiўся ад суседчынага частавання, i яны разам з манашкамi наладзiлi нешта накшталт стала з газет, разгорнутых на каленях.
Раты нястомна раскрывалiся i закрывалiся, заўзята жавалi, умiналi, паглыналi. Люазо ў сваiм кутку ўлягаў напоўнiцу i шэптам угаворваў жонку далучыцца да кампанii. Тая напачатку ўпарта аднеквалася, але потым, калi сутарга звяла страўнiк, здалася. Тады муж з падкрэсленай галантнасцю запытаўся ў сваёй "чароўнай спадарожнiцы", цi не дазволiла б яна i мадам Люазо ўзяць кавалачак. Пампушка адказала:
- Чаму ж не? Калi ласка, пане, - i з прыветлiвай усмешкай падала мiску.
Калi адкаркавалi першую бутэльку бардоскага, адбылася замiнка: меўся толькi адзiн кiлiшак. Яго сталi перадаваць адно аднаму, папярэдне выцiраючы краёк. Адзiн Карнюдэ, безумоўна, з галантнасцi, даткнуўся вуснамi да той мясцiнкi, дзе вiднеўся вiльготны след ад суседчыных вуснаў.
Акружаныя людзьмi, якiя прагна паглыналi ежу, удыхаючы пахi страў, граф i графiня дэ Брэвiль, як i пан ды панi Карэ-Лямадон, пакутавалi ад той страшнай пакуты, якая атрымала назву "танталавы мукi". Неспадзеўна маладая фабрыкантава жонка выпусцiла такi глыбокi ўздых, што ўсе павярнулiся; яна збялела, як снег за вокнамi дылiжанса, вочы яе заплюшчылiся, галава абвяла: яна самлела. Перапалоханы муж прасiў дапамогi. Усе разгубiлiся; старэйшая манашка, падтрымлiваючы галаву хворай, паднесла да яе вуснаў Пампушчын кiлiшак i сiлком улiла ў рот некалькi кропель вiна. Панечка варухнулася, расплюшчыла вочы, усмiхнулася i смяротным голасам запэўнiла, што ёй ужо зусiм добра. Але каб не самлела другi раз, манашка змусiла яе выпiць поўны кiлiшак бардоскага i сказала:
- Гэта ад голаду, няйначай, - бо ад чаго б яшчэ?
Тады Пампушка, чырванеючы яшчэ мацней, збянтэжана залепятала, азiраючы чатырох падарожнiкаў, якiя ўсё яшчэ трымалiся нашча:
- Божа мiлы, ды калi б я пасмела прапанаваць гэтым панам i паням...
Яна асеклася ў боязi абразлiвай адмовы. Слова ўзяў Люазо:
- Э, чорт вазьмi, у падобных абставiнах усе людзi - браты i павiнны памагаць адзiн аднаму. Ну, панове, досыць цырымонiй, згаджайцеся, якога д'ябла?! Хто ведае, цi мы ўвогуле яшчэ напаткаем прыстанак нанач! Пры такiм руху дай Бог дабрацца да Тота хоць да заўтрашняга абеду.
Але тыя чацвёра вагалiся, нiхто з iх не адважваўся ўзяць на сябе адказнасць за згоду.
Нарэшце граф вырашыў пытанне. Ён павярнуўся да збянтэжанай таўстушкi i з сама велiчным выглядам, на якi быў здольны, прамовiў:
- Мы з удзячнасцю прымаем вашу прапанову, мадам.
Цяжкi быў толькi першы крок. Як толькi Рубiкон аказаўся пяройдзеным, усе перасталi саромецца. Карзiна ўмомант была апарожнена. У ёй знайшоўся яшчэ паштэт з гусiнай пячонкi, паштэт з жаваранкаў, кавалак вэнджанага языка, красанскiя грушы, пон-левэкскi сыр, пячэнне i цэлы слоiк марынаваных карнiшонаў i цыбулi - Пампушка, як большасць жанчын, любiла ўсё вострае.
Нельга было пустошыць прыпасы гэтай жанчыны i не размаўляць з ёю. I гаворка ўрэшце завязалася, напачатку трохi асцярожная, аднак з цягам часу ўсё болей нязмушаная, бо Пампушка трымалася проста слаўна. Панi дэ Брэвiль i Карэ-Лямадон, якiя валодалi вялiкай свецкай абыходлiвасцю, выявiлi вытанчаную прыязнасць. Асаблiва на вышынi аказалася графiня са сваёй ветлiвай паблажлiвасцю велiкасвецкай панi, што не трацiць сваёй годнасцi, да каго б яна нi звярталася. Але энергiчная мадам Люазо, якая мела душу жандара, заставалася непрыступная i гаварыла мала, затое шмат ела.
Гамонка, вядома, вялася пра вайну. Гаварылi пра жорсткасць прусакоў, пра адвагу французаў; i ўсе гэтыя людзi, якiя ратавалiся ўцёкамi, ухвалялi мужнасць iншых. Спакваля пачалiся расказы пра сябе, i Пампушка са шчырым хваляваннем, з палкасцю, якую часам выяўляюць публiчныя жанчыны, калi гавораць пра натуральныя пачуццi, расказала, чаму яна пакiнула Руан.
- Спачатку я намервалася застацца, - сказала яна. - Прыпасаў дома было поўна, i па мне лепей было б кармiць некалькi салдатаў, чым перцiся немаведама куды ў свет. Але калi я пабачыла iх, гэтых прусакоў, то ўжо не магла саўладаць з сабою! Усё ўва мне так i пераварочвалася ад злосцi, я цэлы дзень праплакала ад сораму. Ох, была б я мужчынам, я iм паказала б! Я глядзела ў акно на гэтых свiнтухоў у вастраверхiх касках, а пакаёўка трымала мяне за рукi, каб я не пашпурляла iм на галовы ўсю маю мэблю! Потым яны з'явiлiся да мяне на пастой, i я першага ж ухапiла за горла. Задушыць немца не цяжэй, чым каго другога! I я б яго прыкончыла, калi б мяне не адцягнулi за валасы. Пасля гэтага давялося хавацца. А як толькi надарылася магчымасць, я выехала - i вось я тут.
Усе хвалiлi яе. Яна адразу вырасла ў вачах у сваiх спадарожнiкаў, якiя не выявiлi такой адвагi; Карнюдэ, слухаючы яе, усмiхаўся адабральнай i зычлiвай усмешкай апостала: гэтак святар слухае набожнага чалавека, якi славiць Бога, бо пышнабародыя дэмакраты зрабiлiся такiмi самымi манапалiстамi ў дачыненнi да патрыятызму, як свяшчэннаслужыцелi - у пытаннях набожнасцi. Потым ён загаварыў павучальным тонам, узнёсла, засвоеным з пракламацый, якiя штодня расклейвалiся на сценах, i завяршыў красамоўнай тырадай, якою бязлiтасна расправiўся з "гэтай падлай Бадэнге"!
Але Пампушка зазлавалася: яна была банапартыстка. Яна запунсавела, як вiшня, i, заiкаючыся ад абурэння, вымавiла:
