Редьярд Киплинг - Казкi (на белорусском языке)
I ён скочыў. Галава змяi ляжала крышку наводшыб: пракусiўшы яе зубамi, Рыкi-Цiкi мог прыперцiся спiнаю да выступу глiнянага збана i не даць галаве падняцца з зямлi. Такiм чынам ён выйграваў толькi секунду, але ўжо гэтую секунду ён выкарыстаў як толькi мог. А потым яго падхапiла i бразнула вобземлю, i пачало шкуматаць на ўсе бакi, як пацука шкуматае сабака, i ўгору, i ўнiз, i вялiкiмi кругамi, але вочы ў яго былi чырвоныя, i ён не адвалiўся ад змяi, калi яна малацiла iм па падлозе, раскiдаючы ва ўсе бакi бляшаныя тазiкi, мыльнiцы, шчоткi, i бiла яго аб берагi металiчнай ванны.
Ён сцiскаў скiвiцы ўсё мацней i мацней, таму што хоць i думаў, што прыйшла яго смерць, але вырашыў сустрэць яе, не расцiскаючы зубоў. Гэтага патрабаваў гонар яго роду.
Галава ў яго кружылася, яму рабiлася моташна, i ён адчуваў сябе так, быццам увесь быў пабiты на кавалкi. Раптам у яго за спiной быццам грукнуў пярун, i гарачы вiхор наляцеў на яго i збiў яго з ног, а чырвоны агонь абсмалiў яму шэрстку. Гэта Вялiкi Чалавек, пабуджаны шумам, прыбег з паляўнiчай стрэльбай, стрэлiў адразу з абодвух ствалоў i папаў Нагу ў тое месца, дзе канчаецца ягоны капюшон. Рыкi-Цiкi ляжаў, не расцiскаючы зубоў, i вочы ў яго былi заплюшчаныя, бо ён лiчыў сябе за мёртвага. Але змяiная галава ўжо больш не варушылася. Вялiкi Чалавек падняў Рыкi з падлогi i сказаў:
- Гэта зноў мангуст. Той самы. На гэты раз, Элiс, ён выратаваў ад смерцi нас: i цябе, i мяне.
Тут увайшла Тэдзева мацi з вельмi белым тварам i ўбачыла тое, што асталося ад Нага, а Рыкi-Цiкi сяк-так давалокся да Тэдзевай спальнi i ўсю ноч толькi i рабiў, што пацягваўся, быццам хочучы праверыць, цi праўда, што яго цела разбiта на сорак кавалкаў, цi гэта яму толькi так здалося ў бойцы.
Калi прыйшла ранiца, ён увесь нiбы адубеў, але быў вельмi задаволены сваiмi ўчынкамi.
"Цяпер я павiнен прыкончыць Нагайну, а гэта цяжэй, чым справiцца з тузiнам Нагаў... А тут яшчэ яйкi гэтыя, пра якiя яна гаварыла. Я нават не ведаю, калi з iх будуць вылузвацца змеяняты... Пайду i пагаманю з Дарзi".
Не чакаючы снедання, Рыкi-Цiкi з усiх ног кiнуўся ў куст цярноўнiку. Дарзi сядзеў у гняздзе i з усёй моцы распяваў вясёлую пераможную песню.
Увесь сад ужо ведаў пра пагiбель Нага, бо прыбiральшчык выкiнуў яго цела на сметнiк.
- Ах ты, дурны жмут пер'я! - сказаў Рыкi-Цiкi злосна. - Хiба цяпер пара для песень?
- Памёр, памёр, памёр Наг! - залiваўся Дарзi. - Адважны Рыкi-Цiкi ўчапiўся ў яго зубамi i не выпусцiў! А Вялiкi Чалавек прынёс кiй, якi робiць бам, перабiў Нага напалам, напалам, напалам! Нiколi ўжо Нагу не жэрцi маiх дзетак!
- Усё гэта так, - сказаў Рыкi-Цiкi. - Але дзе ж Нагайна?
I ён уважлiва агледзеўся на ўсе бакi.
А Дарзi далей залiваўся:
- Нагайна прыйшла да рыштка, па якому сцякае вада, i паклiкала Нага Нагайна да сябе, але прыбiральшчык узяў Нага на канец кiя i выкiнуў Нага на сметнiк.
Слаўся ж, слаўся, вялiкi чырванавокi герой Рыкi-Цiкi...
I Дарзi зноў паўтарыў сваю пераможную песню.
- Дабрацца б мне да твайго гнязда, я выкiнуў бы адтуль усiх птушанят! закрычаў Рыкi-Цiкi. - Хiба ты не ведаеш, што на ўсё свой час? Табе добра спяваць наверсе, а мне тут унiзе ваяваць. Дык сцiхнi ж ты хоць на хвiлiну.
- Добра! Я гатоў сцiхнуць для цябе - для героя, для цудоўнага Рыкi! Што хоча Пераможца лютага Нага?
- Трэцi раз у цябе пытаюся: дзе Нагайна?
- На сметнiку яна, каля стайнi, галосiць па Нагу яна... Вялiкi белазубы Рыкi...
- Пакiнь мае белыя зубы ў спакоi! Цi не ведаеш ты, дзе яна схавала яйкi?
- Каля самага беражка на градзе з дынямi, пад плотам, дзе сонца ўвесь дзень да захаду... Шмат тыдняў мiнула з таго часу, як закапала яна гэтыя яйкi...
- I ты нават не падумаў сказаць мне пра гэта! Дык пад плотам каля самага беражка?
- Рыкi-Цiкi не пойдзе ж глытаць гэтыя яйкi!
- Не, не глытаць, але... Дарзi, калi ў цябе асталося хоць калiва розуму, ляцi зараз жа пад стайню i зрабi выгляд, нiбы ў цябе перабiта крыло, i няхай Нагайна гонiцца за табой да гэтага куста, разумееш? Мне трэба падабрацца да грады, дзе дынi, i калi я пайду туды цяпер, яна заўважыць.
Розум у Дарзi быў птушыны. У яго маленечкай галоўцы нiколi не змяшчалася больш, як адна думка адразу. I з той прычыны, што ён ведаў, што дзецi Нагайны выводзяцца, як i яго птушаняты, з яек, яму здалося, што знiшчыць iх не зусiм далiкатна. Але яго жонка была разумнейшая. Яна ведала, што кожнае яйка кобры гэта тая ж кобра, i таму зараз жа вылецела з гнязда, а Дарзi пакiнула дома: няхай грэе малых i гарлае свае песнi пра пагiбель Нага. Дарзi быў шмат у чым падобны на любога iншага мужчыну.
Прыляцеўшы на сметнiк, яна пачала варушыцца за два крокi ад Нагайны i пры гэтым на ўвесь голас крычала:
- Вой, у мяне перабiта крыло! Хлопец, што жыве ў доме, кiнуў у мяне камень i перабiў мне крыло!
I яна з яшчэ большым адчаем залопала крыламi.
Нагайна падняла галаву i засiпела:
- Гэта ты папярэдзiла Рыкi-Цiкi, што я хачу ўкусiць яго? Дрэннае ж ты выбрала месца кульгаць!
I яна пасунулася па пыльнай зямлi да жонкi Дарзi.
- Хлопец перабiў яго каменем! - крычала жонка Дарзi.
- Добра, можа, табе будзе прыемна даведацца, што, калi ты памрэш, я разлiчуся з гэтым хлопцам па-свойму. Сёння з самага ранку мой муж ляжыць на гэтым сметнiку, але яшчэ да захаду хлопчык, што жыве ў доме, таксама будзе ляжаць вельмi цiха... Але куды ж ты? Цi не думаеш ты ўцячы? Усё роўна ад мяне нiдзе не дзенешся! Дурная, паглядзi на мяне!
Але жонка Дарзi добра разумела, што якраз гэтага ёй i не трэба рабiць, бо варта толькi якой-небудзь птушцы глянуць змяi ў вочы, як на птушку са страху находзiць слупняк, i яна ўжо не можа паварушыцца.
Жонка Дарзi рванулася прэч, жаласна папiскваючы i бездапаможна лапочучы крыламi. Над зямлёй яна не ўзляцела нi разу, а Нагайна iмчалася за ёй усе шпарчэй.
Рыкi-Цiкi пачуў, што яны бягуць ад стайнi па садовай дарожцы, i кiнуўся да грады з дынямi, па той бок яе, што каля самага плота. Там у разапрэлай зямлi, якая пакрывала дынi, ён знайшоў дваццаць пяць змяiных яек, вельмi добра схаваных, - кожнае такой велiчынi, як яйка бантамкi*, - толькi замест шкарлупiны яны былi пакрыты белаватай скуркай.
* Бантамка - курыца дробнай пароды.
- Яшчэ дзень, i было б позна! - сказаў Рыкi-Цiкi, бо ён убачыў, што ўсярэдзiне ляжаць, скруцiўшыся, маленькiя кобры. Ён ведаў, што з той самай хвiлiны, як яны вылупяцца з яек, кожная можа забiць чалавека або мангуста. Ён пачаў хутка-хутка надкусваць вяршкi яек, стараючыся зачапiць i галоўкi змеянят, i ў той жа час ён не забываўся капануць граду то там, то тут, каб не пакiнуць якога-небудзь яйка незаўважаным.
Асталося ўсяго тры яйкi, i Рыкi-Цiкi пачаў ужо хiхiкаць ад радасцi, калi жонка Дарзi крыкнула яму:
- Рыкi-Цiкi! Я завяла Нагайну пад дом, i Нагайна папаўзла на веранду. О, хутчэй! Хутчэй! Яна надумала забойства!
Рыкi-Цiкi надкусiў яшчэ два яйкi, а трэцяе ўзяў у зубы i памчаўся пад веранду. Тэдзi, яго мацi i бацька сядзелi на верандзе за снеданнем. Але Рыкi-Цiкi заўважыў, што яны нiчога не елi. Яны сядзелi нерухома, як каменныя, i твары ў iх былi белыя. А па цыноўцы, каля самага крэсла Тэдзi, выгiналася кольцамi Нагайна. Яна падпаўзла так блiзка, што магла ў любы момант уджалiць голую нагу Тэдзi. Пагойдваючыся ў розныя бакi, яна спявала пераможную песню.
- Сын Вялiкага Чалавека, якi забiў Нага, - сыкала яна, - пачакай крыху, сядзi i не зварухнiся. Я яшчэ не гатова. I вы ўсе трое сядзiце цiшэй. Калi вы паварушыцеся, я ўджалю яго. Калi вы не паварушыцеся, я таксама ўджалю. О, неразумныя людзi, забойцы Нага!
Тэдзi, не адрываючыся, упiўся вачамi ў бацьку, а бацька толькi i мог шаптаць:
- Сядзi i не варушыся, Тэдзi. Сядзi i не варушыся!
Тут падбег Рыкi-Цiкi i крыкнуў:
- Павярнiся да мяне, Нагайна, павярнiся i давай змагацца!
- Усё ў свой час! - адказала яна, не гледзячы на Рыкi-Цiкi. - З табою я разлiчуся потым. А пакуль што паглядзi на сваiх любых сяброў: як яны прыцiхлi i якiя ў iх белыя твары. Яны спалохалiся, яны не смеюць паварушыцца. I калi ты зробiш хоць адзiн крок, я ўджалю.
- Паглядзi на сваiх змеянят, - сказаў Рыкi-Цiкi, - там, каля плота, на градзе з дынямi. Iдзi i паглядзi, што з iмi стала.
Змяя зiрнула ўбок i ўбачыла на верандзе яйка.
- О! Дай яго мне! - закрычала яна.
Рыкi-Цiкi паклаў яйка памiж пярэднiмi лапамi, i вочы ў яго зрабiлiся чырвоныя, як кроў.
- А якi выкуп за змяiнае яйка? За маленькую кобру? За кобру-царэўну? За сама, сама апошнюю ў родзе? Астатнiх на градзе з дынямi ўжо жаруць мурашкi.
Нагайна павярнулася да Рыкi-Цiкi. Яйка прымусiла яе забыцца на ўсё, i Рыкi-Цiкi бачыў, як бацька Тэдзi працягнуў вялiкую руку, ухапiў Тэдзi за плячо, правалок яго па стале, застаўленым кубкамi i шклянкамi, у такое месца, дзе змяя не дастане яго.
- Ашукаў! Ашукаў! Ашукаў! Рык-чк-чк! - дражнiў яе Рыкi-Цiкi. - Хлопчык застаўся цэлы, а я, я, я сёння ўночы злавiў твайго Нага за каршэнь... там, у ванным пакоi... ага!
Тут ён пачаў падскокваць i прыцiскацца галавою да падлогi.
- Наг размахваў мной ва ўсе бакi, але не мог скiнуць мяне з сябе! Ён ужо быў нежывы, калi Вялiкi Чалавек рассек яго кiем на дзве часткi. Забiў яго я, Рыкi-Цiкi-чк-чк! Выходзь жа, Нагайна. Выходзь i бiся са мной. Табе нядоўга асталося быць удавой!
