Бернар Клавель - Бацькава падарожжа (на белорусском языке)
У яго не было жадання падымацца яшчэ раз на пяты паверх, у пакой Марыi-Луiзы, але ён чамусьцi зноў апынуўся на вулiцы Сухога Дрэва. Калi ён увайшоў у калiдор, то ўжо больш не вагаўся, а хуценька прайшоў мiма пакоя кансьержкi, лёгка ўзбег на лесвiчную пляцоўку трэцяга паверха.
Тут ён вымушаны быў спынiцца. Яму не хапала паветра. Каленi задрыжалi, i ён ухапiўся за парэнчы. Ён намагаўся дыхаць павольна i глыбока, i ў той жа час баяўся, што адны з дзвярэй могуць адчынiцца.
Гэтыя двое дзвярэй былi зроблены са старога дубу, пакрытыя лакам. Ручкi, званкi, замочныя шчылiны i шыльдачкi з медзi былi начышчаныя да бляску. Метал так блiшчаў, што ён спачатку прачытаў на шыльдачцы "Саванэн" замест "Савiнэн", але гэтага было дастаткова, каб Кантэн прыгадаў план па вiнаграду ў сваёй мясцовасцi.
Крыху адпачыўшы, ён падняўся на пяты паверх i пастукаў у дзверы Марыi-Луiзы. Але там зноў нiхто не адказаў.
У суседнiм пакоi гутарылi людзi. Кантэн прыслухаўся. Размаўлялi адны жанчыны, i ў яго на хвiлiну з'явiлася надзея, што там можа быць Марыя-Луiза. Ён чуў, як яны гаварылi:
- Гэта вельмi дорага. Навошта купляць няякасны тавар. I потым, запомнi галоўнае правiла: нiколi не купляй адна.
- Iдзi лепш да Рантанэ цi да Ману, там можна купiць танней.
- Сапраўды, у Ману i яшчэ там прадаюць у крэдыт. Нi адзiн з галасоў трох жанчын, якiя размаўлялi, не быў падобны на голас яго дачкi. Кантэн паслухаў iх гутарку з надзеяй i трывогай яшчэ нейкую хвiлiну. Яму карцела пастукаць у гэтыя дзверы i спытацца, цi ведаюць жанчыны Марыю-Луiзу. Аднак нешта яго стрымлiвала. Ён сам хацеў знайсцi сваю дачку. ён не жадаў больш слухаць нагаворы людзей, якiя зусiм не ведалi яго Марыi-Луiзы.
Кантэн павольна падымаўся. Потым ён спынiўся на лесвiчнай пляцоўцы i, затаiўшы дыханне, прыслухоўваўся да гукаў у доме. Здалёк цiха даносiлiся галасы жанчын. Iншыя гукi, на якiя ён не звярнуў увагi, калi падымаўся ўгору, нараджалiся ў пакоях, што выходзiлi ў калiдор, на нiжнiх паверхах або нават на вулiцы. Часам яны былi вельмi выразныя, а часам ператваралiся ў неразборлiвы гоман. Кантэн не ведаў, iснаваў гэты гоман у сапраўднасцi цi гэта шумела ў яго галаве, якая гарэла, бы ў лiхаманцы.
Такога з iм нi разу не было. Ён нiколi не стаяў вось так на лесвiчнай пляцоўцы. Вакол яго iшло жыццё гэтага дома, жыццё ўсяго горада. Нахiлiўшыся, ён некалькi хвiлiн глядзеў унiз, куды, быццам у калодзеж, спускалiся парэнчы. Кантэн хацеў зразумець, што ў iм робiцца. Яму здавалася, што ён знаходзiцца ў самым цэнтры горада, якi жыве iнтэнсiўным жыццём вакол яго, а ён застаецца адзiн. Нiводзiн чалавек не адчувае тут сябе такiм адзiнокiм. Вось гэтыя жанчыны, што размаўляюць там у пакоi, цi адчуваюць яны сябе адзiнокiмi? Або той Савiнэн, адзiн ён цi з жонкай i дзецьмi? А можа, i сам Кантэн адчуваў сябе адзiнокiм нават дома, калi сядзеў за сталом насупраць жонкi i Дэнiзы?
Кантэн успомнiў пра пачуццё, якое часта перажываў, калi думаў аб той дыстанцыi, якая аддзяляла яго ад жанчын, што сядзелi разам з iм за адным сталом. Тады ён часта думаў пра Марыю-Луiзу. Ён адчуваў яе побач з сабою, хоць яго старэйшая дачка была ад яго далёка i ён нiчога не ведаў аб тых мясцiнах, дзе яна жыла. Цяпер усё пераблыталася. Кантэн не ведаў, дзе ён адчуваў сябе больш адзiнокiм, дома цi тут. Яна ж тут, побач! Дастаткова высадзiць гэтыя дзверы плячом, i ён апынецца ў пакоi, дзе ўсе рэчы носяць адбiтак яе прысутнасцi.
Зноў закалола ў грудзях. Кантэн спрабаваў уявiць, як ён сядзiць у яе пакоi i тут вяртаецца Марыя-Луiза. Вяртаецца не адна. З ёй прыходзiць мужчына, яго двайнiк. Такi ж немалады, апрануты ў чорны капялюш i ў нямоднае палiто. Кантэн бачыў гэткага толькi што ў вiтрыне крамы.
Каб пазбавiцца ад гэтай думкi, Кантэн пачаў спускацца ўнiз. Праходзячы ля кватэры Савiнэнаў, ён раптам падумаў, што можна пазванiць i зайсцi да iх. У сельскай мясцовасцi, калi незнаёмы чалавек заходзiць вечарам у хату, яго накормяць i пусцяць пераначаваць. Ва ўсякiм разе, ён не застанецца адзiн, як тут, у горадзе. Калi ён пажадае расказаць пра сябе, яго будуць слухаць, калi будзе маўчаць, яго не стануць распытваць. Аднак ён не будзе адчуваць сябе адзiнокiм.
Але ж цi пусцяць яны яго ў кватэру, цi зразумеюць, што ў вялiкiм горадзе чалавек можа згубiцца, як пасярод незнаёмага лесу? У вёсцы заўсёды можна знайсцi гумно, канюшню, на горшы выпадак, стог у полi, у якiм можна зрабiць нару i скруцiцца там, як лiсiца. На дварэ зiма, холад, а ў стозе ўтульна i цёпла!
Тут жа была калючая ноч, i яркiя лямпы зусiм не грэлi. Тут усё нагадвала пустэчу.
У пакоi кансьержкi глядзелi тэлевiзар. Сiнiя водблiскi скакалi па фiранцы. Пакуль Кантэн выходзiў на вулiцу, услед яму неслiся галасы i музыка.
На вулiцы падмарозiла. Людзей стала менш. Над Сонай падымаўся густы туман. Ён нагадваў Кантэну дым сырога асенняга цяпельца. У гэтым тумане злiвалiся ў адно каляровыя надпiсы на вiтрынах.
12
Кантэну зрабiлася холадна. Ён наставiў каўнер свайго палiто i схаваў галаву ў плечы. Холад крочыў з iм у нагу, i стары не ведаў, як ад яго пазбыцца. Ён вырашыў зайсцi ў кафэ, але падумаў, што холад увойдзе туды разам з iм.
Ён зноў выйшаў на вулiцу Ратушы, перасек плошчу Бэлькур, на якой амаль нiкога не было, i патупаў па вулiцы Вiктора Гюго. Там мiнакi траплялiся ўсё радзей i радзей. Кантэну раптам прыгадалася кнiга, у якой быў апiсаны такi самы горад. З таго горада ўцякалi людзi, бо яны баялiся начнога туману, якi паглынаў усё. Кантэн углядаўся ў асветленыя вокны, завешаныя шчыльнымi фiранкамi. Там iшло жыццё, але яно было нейкае далёкае, незразумелае Кантэну, адарванае ад таго жыцця, якiм жыў ён сам.
Яшчэ хадзiлi тралейбусы. Калi яны праязджалi паблiзу ходнiкаў, з-пад колаў пырскаў брудны снег. Пасярод шашы было суха. Месцамi на асфальце вiдаць былi вялiкiя шэрыя плямы. Там была пасыпана соль. Яна таксама блiшчала, але не так ярка, як лёд.
Кантэн стараўся думаць аб тым, што бачыў навокал. I калi зноў у свядомасцi ўсплывала Марыя-Луiза, ён прыгадваў яе дзяцiнства, свой дом, фотакартку, якая стаяла на буфеце ў кухнi.
Ды мiжволi яго думкi вярталiся зноў да яе жыцця тут, у горадзе.
Марыя-Луiза не вярнулася. Яе яшчэ няма ў пакоi. Яна пакiнула салон Раберцi. Яна таксама змагла вырвацца з другога салона, якiм кiруе гэта страшная жанчына з блакiтнымi валасамi. Марыя-Луiза працуе адна. Нiхто не ведае, дзе яна працуе. Ну i што? Цi трэба было падымаць панiку? Што ненатуральнага ў тым, што такая дзяўчына, як яна, уцякла з гэтага шклянога дома, у якiм так непрыемна пахне? Цi можна тут жыць i заставацца жанчынай?
Трэба стаць вар'ятам, каб уявiць, што Марыя-Луiза перастане быць сумленнай дзяўчынай, калi аднойчы ранiцай пойдзе адна працаваць у вiнаграднiку. Вядома, яна змянiлася апошнiм часам. Але гэта можа быць адзнака горада, нiчога больш? Нiчога сур'ёзнага з ёю не здарылася. Галоўнае - у яе сэрцы, у яе душы, а не ў колеры валасоў!
Дарэчы, калi яна магла ладзiць з такiм простым чалавекам, як настаўнiк, то не трэба лепшых доказаў таго, што ў глыбiнi душы яна засталася падобнай на яго, на iх усiх, хто жыве там, далёка ад гэтага бруду.
Марыя-Луiза працуе. Вось i ўсё. Таму ён не зможа пабачыць яе сёння вечарам, ён убачыць яе заўтра.
Ён збiраўся начаваць на вакзале. Калi ён быў салдатам, яму часта даводзiлася спаць у чакальнай зале. Ён крыху ўспомнiць сваё юнацтва. I няма ў гэтай гiсторыi нiчога асаблiвага. Кепска толькi, што ён прыехаў, не папярэдзiўшы дачку. Бо ў такi вечар, як сёння, Марыя-Луiза можа затрымацца i пасля работы.
Кантэн увайшоў у вялiкi хол вакзала. Ужо iшла дзесятая гадзiна.
А што, калi Марыi-Луiзе пашанцуе вызвалiцца ў апошнюю хвiлiну? Калi яна адна сядзе ў цягнiк?.. Кантэн ледзь не засмяяўся. Не, гэта было б вельмi смешна. Але раз ён нiчога дакладна не ведаў, то ён вымушаны быў меркаваць i ўяўляць рознае.
Ён хацеў скiраваць свае думкi на бiблiятэку, у якой было нямала кнiг, але думка пра цягнiк прымусiла яго вярнуцца ў родныя мясцiны. Там у пустым i дрэнна асветленым вакзале iх доўга будзе чакаць настаўнiк. Пройдзе апошнi цягнiк, i вакзал зачыняць да ранiцы. У iм стане пуста, холадна, цёмна. Настаўнiк вернецца дадому, ён будзе доўга думаць аб Марыi-Луiзе. Але яго думкi будуць горкiмi i пакутлiвымi. I адчуваць сябе ён будзе горш, чым Кантэн. Настаўнiк вырашыць, што Марыя Луiза закахалася ў горадзе ў iншага хлопца.
Урэшце, так яно, можа, i ёсць. Марыя-Луiза магла адкрыць краму з хлопцам або з мужчынам, якi старэйшы за яе. Многiя такiм чынам уладкоўваюць сваiх палюбоўнiц. Таму яна i хавае гэта ад бацькоў. Вiдаць, мужчына, якi яе кахае, сам не свабодны. А можа, усе гэтыя людзi, у якiх ён пытаўся пра яе, проста зайздросцiлi ёй?
Кантэн зноў зрабiў над сабою намаганне, каб не думаць пра Марыю-Луiзу.
Ля бiлетных касаў мiтусiлася нямала людзей. Шмат iх было i ў чакальнай зале, i ў калiдоры, i ў зале даведак, i нават на плошчы, дзе ўзад-уперад соўгалiся таксi, дзе без парадку стаялi машыны, i здавалася, што яны ўжо не змогуць выехаць адгэтуль.
Кантэн паблукаў крыху, агледзеўся. Яму не давала спакою думка, што прыйдзецца бавiць аднаму доўгую ноч. Ён ледзь не засмяяўся, калi ўявiў, што правядзе ўсю ноч у чакальнай зале. Але раптоўна найшла злосць: тут, у горадзе, жыве яго дачка, у якой ёсць свой пакой з канапай для бацькi, а ён павiнен сядзець на вакзале!
