Редьярд Киплинг - Казкi (на белорусском языке)
Матылiха страшэнна спужалася, ды нiчога не зробiш, яна падляцела да Балкiды i села на яе белую руку.
Балкiда нахiлiла сваю прыгожую галаву i прашаптала:
- Малюсенькая жанчына, няўжо ты i праўда паверыла таму, што сказаў табе муж?
Матылiха зiрнула на Балкiду i ўбачыла вочы Найпрыгажэйшай царыцы, што зiхацелi, як зiхацiць возера ў месячную ноч. Матылiха склала крыльцы i, сабраўшы ўсю сваю мужнасць, сказала:
- О царыца, красуйся на векi вякоў! Ты ж ведаеш, што такое мужы!
I царыца Балкiда, мудрая Балкiда Саўская, падняла руку да вуснаў, каб схаваць усмешку, i сказала:
- Так, сястрыца мая, ведаю.
- Яны злуюцца за дробязi, - сказала Матылiха, хутка-хутка распасцiраючы i складваючы крыльцы, - i мы павiнны ўлагоджваць iх, о Царыца, каб яны не бурчалi. Яны нiколi не думаюць нават паловы таго, што кажуць. Калi мужу майму гэтак хочацца верыць, нiбыта я паверыла, што варта яму тупнуць нагой i палац Сулеймана-iбн-Дауда знiкне, няхай сабе верыць, не буду яму пярэчыць. Усё адно заўтра ён пра гэта забудзецца.
- Так, сястрыца мая, ты кажаш шчырую праўду, - прамовiла Балкiда, - але, калi ён наступны раз пачне перад табою выхваляцца, злавi яго на слове. Скажы яму, каб ён i папраўдзе тупнуў нагою, i паглядзi, што з гэтага выйдзе. Ён будзе дужа пасаромлены. Вось пабачыш.
Матылiха паляцела да свайго Матылька, а праз пяць хвiлiн яны ўжо сварылiся - яшчэ мацней, чым раней.
- Успомнi, - сказаў Матылёк, - успомнi, што я магу зрабiць, калi тупну нагою!
- Я табе анi не веру, - адказала Матылiха, - i я была б рада паглядзець, што ў цябе з гэтага выйдзе! Тупнi! Тупнi! Калi ласка, тупнi!
- Я абяцаў Сулейману-iбн-Дауду не тупаць, i я не хачу парушаць сваё слова.
- Колькi нi тупай, усё адно нiчога не будзе. Нават маленькая травiнка i тая не зварухнецца. Чаму ж ты не тупаеш? Тупнi! Тупнi! Кажу табе: тупнi!
Сулейман-iбн-Дауд сядзеў пад камфорным дрэвам, чуў кожнае слова i смяяўся гэтак, як яшчэ нiколi не смяяўся.
Ён забыўся пра царыц, ён забыўся пра Звяругу, што выплыў з марской глыбiнi, ён забыўся пра сваё самахвальства. I Балкiда, стоячы за дрэвам, таксама смяялася, бо яе каханаму было гэтак весела.
Але вось Матылёк, злосны i ўсхваляваны, зноў спусцiўся пад камфорнае дрэва i сказаў Сулейману-iбн-Дауду:
- Яна хоча, каб я тупнуў. Яна хоча паглядзець, што з гэтага выйдзе. О Сулейман-iбн-Дауд, ты ж ведаеш, што ў мяне нiчога не атрымаецца! I цяпер яна ўжо нiколi не паверыць нiводнаму майму слову i будзе смяяцца з мяне да канца маiх дзён.
- Не, о браце мой, - сказаў Сулейман-iбн-Дауд, - гэтага не будзе, абяцаю табе.
I ён пакруцiў на пальцы пярсцёнак (толькi для таго, каб дапамагчы Матыльку, а не для таго, каб пахвалiцца сваёю ўсемагутнасцю), i як згледзець вокам чатыры вялiзныя Джыны ўзнiклi перад iм з-пад зямлi.
- Рабы, - сказаў Сулейман-iбн-Дауд, - калi гэты васпан, што сядзiць у мяне на пальцы (там сядзеў хвалько Матылёк), тупне левай пярэдняй нагой, зрабiце так, каб усчалася навальнiца, ляснуў пярун i гэты палац, i ўсе гэтыя сады згiнулi з вачэй, знiклi. А як ён тупне зноў, асцярожна пастаўце iх на ранейшае месца.
- Цяпер, о браце мой, - сказаў ён Матыльку, - iдзi да жонкi i тупай сабе на пацеху.
Матылёк падляцеў да жонкi, якая ўсё яшчэ крычала:
- Чаму ж ты не тупаеш? Тупнi! Ну, тупнi ж! Тупнi!
За агароджай, што акружала палац, Балкiда ўбачыла чатырох Джынаў i сказала:
- Нарэшце такi Сулейман-iбн-Дауд, каб уратаваць Матылька, зробiць тое, што даўным-даўно павiнен быў зрабiць, каб уратаваць самога сябе: утаймуе гэтых сварлiвых царыц.
Матылёк тупнуў нагою. Джыны падхапiлi палац i сады i знеслi iх па паветры за тысячу мiляў. Ляснуў страшэнны пярун, i неба зрабiлася чарнейшым за чарнiла. А Матылiха лятала ў цемры i крычала:
- О, я не буду болей сварыцца! I навошта я пад'юджвала яго! Мой каханы, мой любенькi муж, вярнi назад i палац i сады, i я нiколi болей не буду пярэчыць табе!
Матылёк i сам спужаўся не менш за сваю жонку, а Сулейман-iбн-Дауд гэтак рагатаў, што не мог нават адразу шапнуць Матыльку:
- Тупнi зноў, о браце мой, вярнi мне мой палац, о вялiкi чарадзей!
- Ага, вярнi яму палац! - усклiкнула Матылiха, якая лятала ў цемры, нiбы начнiца. - Вярнi яму палац i не займайся болей такiм жахлiвым чараўнiцтвам!
- Добра, дарагая, хай будзе так! - сказаў Матылёк, стараючыся як мага паддаць сабе храбрасцi. - От бачыш, што выйшла з таго, што ты прыдзiралася да мяне. Само сабой зразумела, што сам я нiколечкi не турбуюся пра тое, вернецца палац цi не, такiя рэчы для мяне не ўпершыню, але з павагi да цябе i да Сулеймана-iбн-Дауда я не пярэчу супроць таго, каб усё вярнулася на сваё месца.
I ён тупнуў яшчэ раз, i ў той жа момант Джыны без нiводнага штуршка паставiлi i сады i палац на ранейшае месца.
I ўсё было па-ранейшаму. Цёмна-зялёнае лiсце апельсiнавых дрэў ярка зiхацела на сонцы, фантаны пералiвалiся сярод пунсовых эгiпецкiх лiлеяў, птушкi спявалi, быццам нiчога i не было, а Матылiха ляжала на баку пад камфорным дрэвам. Крыльцы ў яе трымцелi, i, задыхаючыся, яна паўтарала:
- Даруй мне! Я болей не буду!
Сулейман-iбн-Дауд гэтак смяяўся, што ледзьве мог слова вымавiць. На яго напала iкаўка. Знемагаючы ад смеху, ён выставiў Матыльку палец i сказаў:
- О вялiкi чарадзей, што з таго, што ты вярнуў мне палац, калi ад смеху, да якога ты давёў мяне, давядзецца сёння ж легчы ў магiлу?
Тут пачуўся страшэнны шум, таму што з палаца выбеглi ўсе дзевяцьсот дзевяноста дзевяць царыц i пачалi прарэзлiва крычаць, i верашчаць, i клiкаць сваiх малых дзяцей. Яны беглi па мармуровай лесвiцы, што вяла ўнiз ад фантанаў, - сто жанчын на кожнай прыступцы.
Наймудрэйшая Балкiда велiчна выйшла наперад, сустрэла iх i сказала:
- Чаго гэта вы так перапужалiся, царыцы?
А яны стаялi на мармуровай лесвiцы - сто жанчын на кожнай прыступцы - i крычалi:
- Чаго мы перапужалiся? Ды гэта кожнаму зразумела! Бо мы жылi сабе пажывалi ў сваiм залатым палацы, i раптам наш палац знiкае немаведама куды, i мы трапляем у апраметную цемру, i над намi ляскае пярун, i Джыны i Афрыты шныпараць у цемры! Вось чаго мы перапужалiся, о царыца царыц, i мы неймаверна перапуджаны нашым перапудам, бо гэта сама страшэнны перапуд з усiх перапудаў, якiя давялося нам перажыць за ўсё наша жыццё.
Тады Балкiда, Найпрыгажэйшая царыца, сама любiмая з усiх жонак Сулеймана-iбн-Дауда, амаль гэтакая ж прамудрая, як сам Сулейман-iбн-Дауд, сказала:
- Нiчога асаблiвага не здарылася, о царыцы. Проста Матылёк паскардзiўся на сваю жонку, якая сварылася з iм, а Сулейману-iбн-Дауду захацелася навучыць яе лагодзе i пакорлiвасцi, ветлiвасцi i сцiпласцi, бо гэта лiчыцца добрымi якасцямi сярод жонак матылькоў.
I тады эгiпецкая царыца, дачка фараона, сказала:
- Наш палац нельга вырваць з коранем, як цыбулiну, для якой-небудзь нiкчэмнай казяўкi. Не! Сулейман-iбн-Дауд, мусiбыць, ужо сканаў, i зямля скаланулася ад гора, i ляснуў пярун, i на зямлю апусцiлася цемра.
Тады Балкiда, не ўзнiмаючы вачэй, павабiла да сябе пальцам гэтую непачцiвую царыцу i сказала ёй ды i ўсiм астатнiм:
- Вы можаце пайсцi i паглядзець.
Яны спусцiлiся па мармуровай лесвiцы шырокiмi шэрагамi - у кожным шэрагу была сотня царыц - i пад камфорным дрэвам убачылi прамудрага цара Сулеймана-iбн-Дауда, якi ўсё яшчэ знемагаў ад смеху. Цар сядзеў i кiваўся ўзад-уперад, i на адной руцэ ў яго была Матылiха, а на другой Матылёк. I царыцы пачулi, як ён кажа:
- О жонка майго брата, якi лятае па паветры, запомнi з гэтага часу i навекi, што ты павiнна дагаджаць свайму мужу ва ўсiм, iнакш ён раззлуецца i тупне нагою зноў, бо ён вялiкi чарадзей i вядзьмар i можа, калi яму прыйдзе ў галаву, выкрасцi палац у самога Сулеймана-iбн-Дауда... Дык жывiце ў згодзе вы абое.
Ён пацалаваў у iх крыльцы, i яны паляцелi прэч.
Тады ўсе царыцы, якiя дагэтуль усё яшчэ стаялi i ўсмiхалiся, усе, апроч Прыгожай i Цудоўнай Балкiды, павалiлiся нiцма, бо яны сказалi самi сабе: "Калi творыцца такое з-за таго, што Матылёк незадаволены сваёю жонкаю, дык што ж будзе з намi, калi мы дакучаем свайму валадару крыкамi i шалёнымi сваркамi?"
I яны накiнулi на галаву празрыстыя тканiны i, затулiўшы сабе далонямi рот, цiха, як мышы, вярнулiся да сябе ў палац.
Тады Балкiда, Найпрыгажэйшая i Цудоўная, выйшла з зараснiку пунсовых лiлеяў пад засень камфорнага дрэва, паклала руку на плячо Сулейману-iбн-Дауду i сказала:
- О пане мой, скарб душы маёй, радуйся, бо мы далi ўсiм гэтым царыцам Эгiпта, Эфiопii, Персii, Iндыi, Кiтая добрую навуку, якую яны запомняць назаўсёды.
I Сулейман-iбн-Дауд, усё яшчэ пазiраючы на матылькоў, што пырхалi-забаўлялiся ў промнях сонца, спытаў:
- О мая панi, найдаражэйшы камень маёй радасцi, калi ж гэта здарылася? Бо як толькi я зайшоў у сад, я ўзяўся жартаваць з Матылька.
I ён расказаў Балкiдзе ўсё, што ён рабiў у той час.
I Балкiда, ласкавая, мiлая Балкiда, сказала:
- О пане мой, валадар жыцця майго! Я схавалася за камфорным дрэвам i бачыла ўсё на свае вочы. Гэта я параiла Матылiсе, каб яна прымусiла Матылька тупнуць, бо я спадзявалася, што мой валадар дзеля жарту зробiць нейкае дзiва, якое напалохае царыц.
