Неизвестно - Дубянецкі
Янка Брыль паведаміў мне пра сьмерць С. Р. Дабравольскага, спаслаўшыся на А. Сідарэвіча і “Trybune Ludu’^ 28/ XI-85 г.
Была гаворка і пра Канановіча (4. III. г. г. яму споўнілася 79 гадоў). Даўно, маўляў, маўчыць, не адказвае на лісты і віншаваньні.
Сустрэча маёй сям’і з савецкім бытам. Сёньня Галя прынесла з Дому мадэляў пашыты там гарнітур з дарагой тканіны. Прымерыла - усё ня так. На пінжачку гузік трэба быў адзін, пад поясам зрабілі дзьве пятлі. На поясе спадніцы шлёўкі заказваліся пад вузенькі, сантыметровы паясок, панашывалі гэтых шлёвак разоў у чатыры даўжэйшымі, там замест гузікаў - гаплікі, там яшчэ што. Спражку і гузік згубілі. Усё засталося на той стадыі, што і тыдзень таму назад!
Я бачыў, як учора яны з мамаю вярнуліся адтуль сярдзітыя. Iрынка так і сказала ў прысутнасьці Колі: (Шэляговіча - рэд.) “мабыць, з савецкім бытам сустрэліся”. А сёньня я на свае вочы пабачыў ужо. Вачыма душы пабачыў заадно і чарговы асінавы калок на Ленінскай магіле-маўзалеі - гэта ж ён пачынальнік усяго гэтага сьвінства. Уся гэтая фальшывая магіла ўтыканая такімі падзякамі яму за яго гэвалюцыю, за яго нагодную гаспадарку.)
2 сьнежня 1985 году. Падалі на подпіс стос папер. Чытаю далёка ня ўсё: сьпецыялісты ж пісалі, сутнасьць справы “лаўлю” - і на гэтым.
Адну прачытаў - падпісаў. Другую, гляджу подпіс старшыні прафкаму Ва- дзіма Спрынчана ёсьць (“узгоднена”), трэба і мой подпіс яшчэ (“зацьвярджаю”), паставіў, а пасьля вырашыў прачытаць. I вось што вычытаў: “Дополнение к положению о премировании работников издательства на 1985 год (вводится с 1 апреля 1985 года).
1. Пункт 6 внести дополнение: /
За грубые ошибки идейно-художественного характера и серьёзные недоработки в раскрытии содержания темы, качестве редактирования и художественного оформления изданий, выявленные контролем в инстанциях после подписания корректуры в печать и повлёкшие за собой большую дополнительную доработку или прекращение издания, а также за аналогичные упущения, обнаруженные после выхода издания в свет критическими выступлениями прессы и контрольным рецензированием по линии вышестоящих руководящих органов, полностью лишать премии сотрудников редакций, виновных в этих упущениях, и руководителей соответствующих редакций;
дополнительные расходы и убытки, вызываемые необходимостью большой доработки или прекращения издания, возмещать за счёт виновных в установленном законом порядке как за производственный брак.”
Я жахнуўся: якая аракчэеўшчына! Які неабмежаваны цэнзарскі разгул! Выкрэсьліваю свой подпіс, пад якім была дата 15 мая 1985 г. - калі я хварэў. Подпіс выкрасьліў, а што далей? Мне ж заўтра (цяпер позьні вечар ужо) ска- жуць, што такі пункт абавязалі іх запісаць у ЦК і Камітэце.
Можа “зьмякчыць”? Скажам, ня цалкам пазбаўляць прэміі за “памылкі” ў адным выданьні, а прапарцыйна ўсім выданьням, зробленым гэтым “виновным”. Так і ў адносінах да загадчыка рэдакцыі. I яшчэ: не прызнаць, апроч гэтага, не- абходнасьці кары “за ўпушчэньні”, выкрытыя пасьля выхаду выданьня ў сьвет крытычнымі выступленьнямі друку? А як быць з “кантрольным рэцэнзаваньнем па лініі вышэйшых кіруючых органаў”?
Бяру сабе “на ўспамін” другі экземпляр гэтага карнага кодэксу. Ён з візаю старшыні прафкаму. Першы, пакрэмзаны мною, заўтра прад’яўлю сваім функцы- янерам. А пакрэмзаў я яго моцна! Сьпярша закрэсьліў подпіс. Пасьля ўбачыў, што вялікі кручок ад яго “ўхіліўся” ўніз. Я і яго перакрэсьліў па вертыкалі. А пасьля ўвесь гэты тэкст - ад слова “зацьвярджаю”, назвы пасады, прозьвішча, былога подпісу і названай даты - “пахерыў” цалкам (я не люблю гэтага выра- зу, але ж ён выдатна тлумачыць сэнс таго, што адбылося: перакрэсьліць тэкст літарай “ха” (X). Адсюль: “пахерыць”).
Не раздумваючы падпісваю хадайніцтва аб выдзяленьні “аўтамашыны” ВАЗ- 21013 тэхнічнаму рэдактару Тамары Сокал, інваліду I групы. Няшчасны чала- век. Яе захворваньне патрабуе штогадовага сьпецыяльнага лячэбна-курортнага лячэньня. А пуцёўку далёка не заўжды можна “выбіць” ёй.
А вось кур’ёзны мой загад. Уладзіміра Паўлава, як вядома, зьнялі з пасады загадчыка рэдакцыі. Выконваючая гэтыя абавязкі падала на тым тыдні заяву на адпачынак. Я напісаў на ёй: “У загад. Выкананьне абавязкаў загадчыка рэдакцыі ўскласьці на У. А. Паўлава”. Цяпер гэта ўжо аформлена ў выглядзе загаду. З задавальненьнем падпісаў. Хоць галоўны рэдактар, з-за якога, уласна кажучы, Паўлава зьнялі, падагнаўшы пад Гарбачоўскія законы, тры дні таму
Рыгор Барадулін і Міхал Дубянецкі ў фае Дома Літаратара.
назад (у пятніцу) выказаў сваё нездавальненьне маёй рэзалюцыяй па заяве Алы Куліш.
Як можна, аблягчаю лёс пакрыўджаных, прыгнечаных людзей.
Думаў, на сёньня і ўся мая дабрачыннасьць. А пад “Паўлаўскім” загадам ляжыць мой загад на звальненьне карэктара Ганны Бачанковай. Яна сама падала заяву на звальненьне ў сувязі з нараджэньнем двайнятак. Вельмі слабы гэта карэктар, малапісьменны, хоць і адукацыя фармальна вышэйшая. Але ж затое
- двайняты. Каб у маладой маці адразу зьявіўся добры настрой, я абвяшчаю ёй падзяку за працу і даю грашовую прэмію, апроч таго, што ёй павінны нейкую суму выплаціць па лініі сацыяльнага забесьпячэньня. Хай Бог дасьць здароўя ёй і яе дзеткам, здароўя і доўгага прыстойнага і сумленнага жыцьця!
Аднак назьбірала кадравічка загадаў! Вось пісьменьніку Iвану Мяла мяняецца ганарарная стаўка за кнігу “Аўсяны бунт”: планаваўся тыраж меншы, на адну ганарарную норму. А заказаў паступіла на масавы тыраж. Давялося вызначыць дзьве стаўкі: за адно “звычайнае” выданьне - 250 рублёў за аўтарскі аркуш і ў дадатак яшчэ за масавы тыраж - 275 рублёў за кожны аўтарскі аркуш. Значыць, аўтар атрымае ганарар большы, чым удвая супраць першага дагавору. Апошні давялося ануляваць і скласьці новы.
I ўсё-такі ёсьць яшчэ адзін загад не такі прыемны: в.а. загадчыка перакладной замежнай літаратуры Валянцін Рабкевіч падаў заяву, каб яго перавялі з гэтай пасады зноў у старшыя рэдактары. “Перавялі”. На яго месца паставіў Васіля Сёмуху. Добра, што “чва-каў” не патрабуюць узгадняць з Камітэтам.
Iду дамоў. Бачу перад блокам тэлефонаў-аўтаматаў сядзіць у вельмі няёмкай позе, на каналізацыйным дыску (веку) нейкі чалавек. Гляджу, ён абапіраецца на мыліцу. “Можа вам памагчы ўстаць?” - пытаю, ён кіўнуў галавою. Я, забыўшына свой інфаркт, згроб яго і зацягнуў у будку. Нялёгка гэта было: ён ня мог зусім падняць ногі ад зямлі на 10 см, каб стаць на падлогу будкі. Неяк даў Бог мне сілы, зрабіў. З суседняй будкі выйшаў мужчына і кажа: “Мабыць радыкуліт скруціў чалавека, выклікаў “хуткую дапамогу”. Шчыра дзякую вам, вы першы падышлі да гэтага няшчаснага! Чэрствыя людзі.”
Па дарозе дамоў я некалькі разоў спыняўся, каб прыняць нітрагліцэрын. Дацягнуўся неяк у свой пад’езд: ліфт не працуе. Я адчуў, што ў вачах маіх зьявіліся сьлёзы, як у таго майго “пацыента”: “А як жа мне дабрацца на свой чацьвёрты паверх?.. ”
17 сьнежня 1985 году. Прысутнічаў на пленуме Саюзу журналістаў Беларусі, прысьвечаным рэалізацыі нейкіх там партдаручэньняў. Дакладчык - старшыня рэспубліканскага праўленьня СЖ, рэдактар беларускай газеты А. Тоўсьцік (та- гачасны рэдыктар “Звязды” - рэд.) прачытаў свой даклад па-руску. I пераваж- ная большасьць выступленьняў была на рускай мове. Хаця ў зале сядзелі ўсе кіраўнікі ў асноўным беларускіх выданьняў.
Учора прыбег у кабінет да мяне Мікола (Шэляговіч - рэд.). Быў вельмі ўзрушаны. Яго навуковы кіраўнік Крывіцкі ў адказ на выхад у сьвет 12-га нумару часопісу “Беларусь” з Колінымі “паляшуцкімі” вершамі адмовіўся ад далейшай працы з гэтым сваім асьпірантам. Яго матыў: няхай сабе там гавораць так, як умеюць. Мы будзем вывучаць і апісваць іх гаворку. Але ж друкаваць на ёй літаратурныя творы?!
Коля, разьвітваючыся з ім сказаў:
- Ну, што ж, тады я вольны адправіць назад вашы “праўкі” ў бок беларусі- зацыі майго дыялекту, вярну іх у іх сапраўдны, а ня штучны стан.
Мікола думаў ашчасьлівіць свайго кіраўніка аўтографам на гэтых вершах. Аднак вучоны “мовазнаўца” не прыняў гэты сувенір.
Давялося зьвяртацца да загадчыцы сектару прафесара Мацкевіч. Яна супакоіла хлопца. Сказала, што папросіць прафесара Супруна ў кіраўнікі, альбо возьмецца сама, “хоць я ўжо і старая на такую справу”. Зрэшты, сказала яна, можна і без афіцыйнага кіраўніка, “сектар будзе кіраваць, мы вас паважаем і цэнім”.
Яна супакоіла Міколу. Аднак гэтага спакою хапіла толькі на адны суткі. Сёньня зноў падзея.
Пайшоў ён у “ЛіМ”, каб сустрэцца з рэдактарам Алесем Жуком і дамовіцца наконт апублікаваньня ў гэтай газеце нізкі вершаў. Там на яго накінуўся Мі- кола Гіль, назваў сепаратыстам. “Палесьсе нашае і мы яго нікому не аддамо! Вы зьвялі ў зман Аляксандра Шабаліна, рэдактара часопісу!”
Коля, як ён перадаў мне, парыраваў кваліфікавана (але ж, думаю, што таксама на павышаных танах). На “сепаратыста” ён адказаў: “Так, разбагацеў беларускі народ, ужо мае нават сваіх шавіністаў. Я ж аб вашай лаянцы і поглядах таму- сяму раскажу. Вам некалі сорамна будзе”.
