Валерый Гапееў - Неадпраўленая аповесць
Улёгся спаць, не выключаючы камп’ютар і святло ў кабінеце.
Раніцай датчык паказаў, што запісаў няма, камера была наладжана такім чынам, што запісвала толькі рух. Лістоў у скрыні не мелася. Яны былі, але звычайныя, рабочыя паведамленні і заўсёдны спам.
Віктар як ніколі за апошнія дні спакойна працаваў, правіў аповесць у перапынках, калі стамляўся ад формул праграмы. Правакаваў невядомага: выходзіў надоўга з кабінета, наогул з хаты. але нічога не здарылася з таго, што было раней.
Мінула яшчэ колькі часу. Рукапіс быў амаль гатовы. І тут раніцай аднаго дня Віктара выклікалі ў фірму: звычайная справа, усё ж ён — штатны работнік. Ён папрасіў у мяне аўто, з’ехаў на цэлы дзень.
Яшчэ пад’язджаючы да хаты, ён адчуваў, не, ён ведаў: яго чакае нешта. Сэрца калацілася так, што яго штуршкі перадаваліся рукам, якія трымалі руль.
Прадчуванне апынулася дакладным.
Па-першае, індыкатар паказваў цэлых 11 хвілін запісу.
Па-другое, сярод іншых лістоў у скрыні ляжаў і яго ліст самому сабе.
Віктар не ведаў, што паглядзець першае.
І пайшоў рыхтаваць сабе каву і карміць сваю сойку.
«Do not leave me alone. I am sad. I need you.» — «Не пакідай мяне адну. Мне сумна. Ты патрэбен мне.» — цэлых тры сказы на англійскай былі ў лісце.
Віктар амаль раўнадушна паціснуў плячыма і ўключыў прагляд запісу камеры відэаназірання.
— Я ўсё зразумеў, Эрні, — перабіў я мужчыну. — Далей я ўсё зразумеў, можаш не расказваць.
Мы памаўчалі, думаючы кожны пра сваё.
— Ты заўважыў, як тут ціха? — спытаў Эрні. — У звычайныя гады тут заўсёды крычаць сойкі: тэрмін збору зімовых запасаў. А цяпер — ціха. Пасля таго выпадку.
— Хто яго ведае, — паціснуў я плячыма. — Сойку ж і не заўважыш адразу. Можа, надвор’е такое.
— Добрае надвор’е, — не пагадзіўся Эрні. — А сойка. так, адразу птушка і непрыкметная. Затое, калі ўзляціць, раптам пырсне на цябе яркім блакітам распраўленых крылаў. І так няўлоўна прамільгне, і не зразумееш: што ж такога яркага, прыгожага ёсць у гэтай птушцы, чым яна прыцягвае? Віктар казаў, што ў беларусаў яе назва ад слова «ззяць». Бач, ведаюць сэнс і ў назвах. Дык што ты напішаш? — нечакана задаў ён пытанне.
— А што ў цябе за дакумент ёсць? Той, які для версіі спатрэбіцца?
— Латарэя, выйгрышная, на 50 000 долараў. Гэта латарэя Віктара. Ён пытаўся мяне, ці можна яе наўпрост перадаць якому дзіцячаму дому ў Беларусі. Вось. А я скажу табе, што мне гэтую латарэю перадаў на захоўванне Дэвід. А латарэю нібыта купіў па просьбе Дэвіда і за яго грошы Віктар. Быў у горадзе і выканаў просьбу суседа. Вось і версія. Дэвід быў балбатлівы трохі. Ён мог пахваліцца пра выйгрыш у бары. А як яго дзяліць, калі набываў Віктар?
— Выдатная версія, — без радасці адказаў я.
— Тады трымай латарэю, — Эрні дастаў і працягнуў мне яркі прастакутнік. — Ты абяцаеш прамаўчаць пра гэту паляну?
— Так. Віктар адправіў сваю аповесць?
— Не, не паспеў. Мы сядзелі з ім апоўдні на гэтай паляне. Ён адпусціў сойку і распавядаў мне, што я распавёў табе цяпер. Адправіць аповесць ён збіраўся праз два дні. Але я ўсё сцёр тым жа вечарам... І аповесць таксама.
— Што ж, усё ясна. — кіўнуў я, закурыў. — Пра паляну я нікому не скажу. Але сам вярнуся сюды не раз. Адзін. Ты мне вер.
— А ты верыш? — спытаў ціха Эрні.
— Я веру, — таксама ціха адказаў я і нечакана для сябе дадаў: — А сойкі сюды вернуцца.
— Ты думаеш? — з надзеяй дзіцяці ў голасе спытаў Эрні.
— Вядома, — упэўнена адказаў я, зацягнуўся глыбока, выпусціў дым. — Як жа можа быць інакш? І яшчэ. Ты ўсё сцёр на камп’ютары Віктара, я ведаю, але ты не мог сцерці той самы відэазапіс, што зрабіла камера. Я веру табе. Але я хачу паглядзець . Убачыць .
— Я ведаў, што ты спытаеш, — Эрні спакойна палез у кішэню і дастаў мінідыск. — Г эта копія.
Я вяртаўся адзін — Эрні застаўся сядзець на паляне. Ішоў, не выбіраючы сця жынак, упэўнены, што выйду да бара.
***
...Дык вось, нагадаем нашым чытачам той фатальны вечар. У бары ў Лінды сабралася амаль усё мужчынскае насельніцтва пасёлка. Віктар знаходзіўся там нечым вельмі засмучаны. Зайшоў Дэвід, радасна-ўзбуджаны.
Наперадзе раптам пачуў кароткі звонкі крык. Спыніўся. Я быў упэўнены, што гэта пракрычала сойка. Чакаў, але гук больш не паўтарыўся. Узіраўся па баках, і мне ці то здалося, ці то на самай справе я ўбачыў у шэрасці лесу кароткую сінюю маланку.
— Лінда, усім выпіўку за мой кошт, — весела абвясціў ён. — У мяне было ўдалае паляванне!
Потым ён пачаў расказваць, што купіў пляменніку паветраную стрэльбу з аптычным прыцэлам і вырашыў яе тут жа праверыць.
— Не чакаў такой трапнасці! Адным стрэлам — і дакладна ў галаву! — захлёбваўся Дэвід ад захаплення, трымаючы ў адной руцэ стрэльбу, а ў другой — мёртвае цельца сойкі. Замест галоўкі боўтаўся камяк скрываўленых пёрак. — Лінда, будзе добрая вячэра твайму кату!
Ён стаў хутка выдзіраць з крылцаў птушкі яркія блакітныя пёркі, потым са здзіўленнем узняў перад сваім тварам мёртвую птушку за лапку:
— Глядзіце, ды яна пазначаная! — выгукнуў ён, звяртаючы ўвагу прысутных на блакітнае колца на лапцы птушкі. — Мабыць, гэта нейкі знак!
— Гэта арнітолагі пачапілі, — выказаў здагадку нехта з прысутных мужчын. — Удачлівы ты! Яшчэ і прэмія будзе!
— Так, так! — радасна рагатнуў Дэвід. — Я вельмі ўдачлівы, няхай мне пазайздросцяць!
Ніхто не паспеў нічога зрабіць — Віктар раптоўна падняўся з-за стала, узляцела руля карабіна, і адразу ж аглушальна грымнуў стрэл.
Дэвід упаў. А Віктар сеў за стол. Вочы яго былі невідушчыя. Карабін выхапілі з яго рук, але Віктар, здаецца, і не заўважыў гэтага. Яго ніхто не чапаў да прыезду паліцэйскіх.
***
Ну вось, цяпер пяройдзем да гэтага маленькага прастакутніка коштам 50 000 долараў. Да латарэі, якую купіў па просьбе Дэвіда за яго грошы Віктар у горадзе. Нашы чытачы любяць грошы. няхай паспрачаюцца, каму павінен дастацца выйгрыш: таму, хто купіў, ці таму, каму купілі.
Я скончыў артыкул. Рэдактар будзе задаволены, бо заўтрашні нумар можна даваць з патроеным тыражом. Я атрымаю вельмі добра, а яшчэ за права перадруку... А яшчэ тэлевізійнікі наляцяць, каб усім паказаць гэты выйгрышны латарэйны квіток.
Паляна Одры застанецца цнатліва чыстай.
А цяпер я яшчэ і яшчэ раз буду праглядваць тыя самыя адзінаццаць хвілін запісу камеры відэаназірання, што ўсталёўваў у сваім доме Віктар.
Глядзець, як на працоўны стол з клавіятурай успырхне сойка. Як яна хітравата скосіць галоўку набок — у бок зрэнкі аб’ектыва, ледзь міргне яе, а потым упэўнена, не спяшаючыся, яна стане наносіць кароткія ўдары па клавішах сваёй дзюбай — зусім як чалавек, які першы раз сеў за клавіятуру і выбівае літары адным пальцам. Потым сістэма апавясціць кароткім галасавым паведамленнем аб адпраўцы ліста, зноў сойка падніме сваю галоўку і яе вочка раптам вільготна блісне цалкам асэнсавана. Так, што па мне кожны раз прабягае дрыготка ў гэты момант. Яна быццам развітваецца. З лёгкім дакорам за нявер’е.
Я шукаю ў інтэрнэце таго рэдактара, якому Віктар не змог адправіць сваю аповесць.
Я павінен усё расказаць яму. І яшчэ сказаць пра тое, што мне сёння тэлефанаваў Эрні. Ён з радасным хваляваннем расказваў, што на ганку зачыненага дома Віктара Этроў сёння ўвесь дзень нерухома праседзела сойка.
