Варлен Бечык - Радкі і жыццё
Ва ўспамінах Чукоўскага:
«В Петрограде, в Генишевском зале, он, помню, процитировал по какому-то поводу такое идиотское двустишие:
Скажи, где кончается наш поцелуй
И где начинается запах сирени.
И тут же прибавил: «Как сказал Александр Сергеевич Пушкин».
— Маяковский, вы врете, у Пушкина этого нет!
— Ну, так у Ратгауза! Не все ли равно?»
Да Пушкіна далекавата, але ідыёцкім называць гэта двухрадкоўе няварта.
Напісаць калі-небудзь артыкул «Жыццёвасць». Некалі Блок пісаў: «нигде не жизненна литература так, как у нас в России». Паэты пайшлі ў вытанчанасць, абразкі, эцюды, імпрэсіі — па-за абставінамі, дачыненнямі, рэаліямі жыцця. Няма кантактаў са штодзённасцю. Прыхільнікі Алеся Разанава (вечар у Доме мастацтваў) паляць свечку, гавораць пра моц і свята інтэлекту (няхай), крычаць: «Слава Разанаву!» (гэта недарэчна); але ж не рабіць усю паэзію інтэлектуальным шаманствам — хадзіце па зямлі, бачце жывых людзей, чуйце пахі і гукі, не забывайце пра хлеб, станок, карову і авечку...
Загадкавае, таямнічае (іншы кірунак думкі) знікае ў літаратуры. «Венера Ільская» Мерымэ сёння не з’яўляецца. Але ж у паэзіі магчымасці фантастычнага невычэрпныя — як выдумкі ўяўлення.
О, я хочу безумно жить:
Все сущее — увековечить,
Безличное — вочеловечить,
Несбывшееся — воплотить!
Пусть душит жизни сон тяжелый,
Пусть задыхаюсь в этом сне, —
Быть может, юноша веселый
В грядущем скажет обо мне:
Простим угрюмство — разве это
Сокрытый двигатель его?
Он весь — дитя добра и света,
Он весь — свободы торжество!
Муза становіцца ўсё больш вынаходлівай, ускладнёныя формы, насычаная паэтыка нібы даводзяць рух мастацтва і прагрэс, але застасцца магутнай, невычэрпнай, бязмежнай, усеўладнай паэтыка прамога, адкрытага выказвання. Простае, дакладнае, арганічна шчырае і ёмкае само кладзецца ў душу і прамаўляе такое галоўнае, хвалюючае, неабходнае, шчодрае.
Вынік паэзіі — пра гэта трэба гаварыць таксама.
Дыскусія ў «ЛіМе» — саматужная, школьная. Куды ідзе паэзія, што адбываецца (з’явы, заканамернасці, формы, працэсы) — ніхто не бачыць, не задумваецца. Гаворка вакол другараднага і безадносна да галоўнага.
Не здзіўленне вынаходлівасцю, формай павінна быць галоўным ва ўспрыманні, а адчуванне мэтазгоднасці, неабходнасці слова, думкі, прыёму. А пасля гэтага (і разам) — ужо і захапленне самою формай. Самамэтная форма (як ні круціце) — дэгуманізацыя мастацтва, што азбучна.
Раптоўная смерць Аляксандра Каверзнева, тэлекаментатара. Вельмі сучасны, інтэлігентны, мяккі, дакладны ў слове, прыгожы.
Чалавек з зайздроснымі якасцямі. Але такім нельга зайздросціць. Можна толькі смуткаваць, што ты не маеш такіх якасцей, што ты — не такі.
Можна, відаць, сказаць, што гэта быў народны мастак — простым людзям было добра яго ўважна слухаць.
Нямоўклыя страсці хатняга жыцця. Сямейная дастаеўшчына.
Пасля змроку і халадоў — сонца, цяпло, тая радасная ружовасць промняў і паветра, лёгкае дыханне дрэў і кустоў, што становіцца ўжо ўнутраным станам. Душа разлятаецца і раствараецца ў іх. Калі б не кабінет, не рукапісы, не мітусня...
Нататка пра Маю Львовіч для «ЛіМа».
«Маякоўскі на зямлі беларускай» — для «Беларусі».
Твардовский:
За тысячу верст
В стороне приднепровской —
Нежаркое солнце
Поры августовской.
Магчыма, магія імені, але мне і гэтыя нехітрамудрыя радкі кладуцца ў душу з хваляваннем як радасць, сум, ирастора, думка, як нешта адчувальна мастацкае, чамусьці нават шчымлівае.
8.5.
Пярэдадзень вялікага і балючага свята. I зноў — фільм «Ляцяць жураўлі». Вялікі фільм. Увесь час трымае слёзы на вачах, усё проста, і ва ўсім — сімволіка смутку, болю, здрады, вернасці, дабраты, жорсткасці.
У гэтыя ж дні — чытанне «Блокадной книги». У бесчалавечных умовах — вышыня чалавечнасці. I строгі допыт: а на што ж здольны ты сам? Але яны і не пытаюць — яны жывуць.
10.5.
Трэба нешта ўспомніць, а яно патанула ў бездані, і ўжо незваротнае, хоць адчуванне ёсць, што ўсё ж нешта ведаеш ці ведаў. А пасля — ці то ўзрушэнне, ці раптоўны сон, і раптам бачыш тое (не тое), і — успомнілася...
Дачны сусед Платонаў, ён заўсёды жвавы, з лёгкай, адчуваецца, жыццёвай хадою. Пырхае, пырхае... Вось спявае, заліваецца.
Г. (не любіць яго):
— Вы толькі паслухайце: на тым тыдні пахаваў маці, а цяпер вось заліваецца.
Нарэшце гаворыць яму:
— Лёша! Ты ж маці толькі пахаваў, а спяваеш. Людзі сорак дзён носяць жалобу.
Ен (гэтак жа бесклапотна):
— Вось бачыце, як дрэнна не ведаць традыцый (звычаяў)... I ўсё.
Вось так сеюць мак.
Да цябе хваліў і поп, і Ярмошка, і я трошку.
Дай, Божа, мне, а нікому не.
Дасць Бог дзень, а чорт работу.
Дзе болі двух — там гавораць услух.
За адным заседам вячэра з абедам.
Люблю цябе, ды не так, як сябе.
Экспедитор Гаршиков из повести Вл. Мирчева «Зеленая крыша»:
«Когда я стою с девкой рядом, она, как Хиросима после атомной бомбы, плавится и обнажается до сокровенного». Якое кашчунства!
Прашу ўключыць у выдав. план на 1985 год маю кнігу літ.-маст. крытыкі «Прад высокаю красою...».
21. 5.
Зялёнае. Сёлетні май — у небывалым цяпле, ліпеньскае адчуванне. Пад 29° цяпла, спякотнае сонца.
Алесь Разанаў на сваім творчым вечары. Патушылі святло, і ён, як прарок, выходзіць са свечкаю.
Даваў інтэрв’ю:
«Геній бачыць не тое, што наўкол. Яны адчуваюць хвалі ў вышынях». I пасля гэтага: «Я свае вершы не пішу. Я запісваю адчутае ў вышьінях».
Дзень хваляванняў (і яны не скончаны). Мама сказала, што яе маюць палажыць у анкалогію. I я, перабраўшы ўсе свае грахі, пакляўся не грашыць болей — толькі б горшае з ёю не здарылася.
Нехта N дае заяўку на кнігу і піша пра сябе:
«N пришел в поэзию в зрелые годы. Он не может представить творчество без житейского опыта... Если учесть еще, что он человек одаренный поэтическими способностями, что он глубоко интересуется жизнью, то можно с уверенностью утверждать: ему есть что сказать читателю!
...В лучших своих стихах NN предстал перед нами как лирик, мягкий и чуткий, подкупающий своей искренностью. У него острая наблюдательность, тонкое чувство к окружающей действительности».
5. 6.
Час белых начэй. Чаго хоча душа — драм, эфектаў, змагання? А можа — цёплага ветру, цішыні, сонца, спакою? Драмы прыходзяць самі сабою. Жыццё нараджае ўсё новыя тыпы спажыўцоў. 1х стала многа. Дзеткі шаноўных бацькоў, жонкі шаноўных мужоў, спадчыннікі, спекулянцкія і махлярскія адросткі...
I сапраўды, часам (як Фама Гардзееў казаў) праўду нельга падслухаць.
У «ЛГ»: «Сколько недостатков у моих достоинств».
«Упущенное, не сотворенное вовремя добро — невозвратимая потеря человечности... Это не искупается ничем».
17.7.
Зялёнае. Адпачынак. Штодня добрае сонца, спакой, і ажно наноў пачыпаеш верыць, што можна жыць сва-бодна і лёгка. Ілюзія, якая перарываецца рознымі клопатамі, але ўзнікае зноў, як толькі застаешся сам-насам з летам і лесам.
Тым часам — артыкул «Лірыка» для БелСЭ, выступление «Маякоўскі на зямлі беларускай» для замежнага радыё. Рэцэнзія на кніжку А. Вераб’я «Жывая повязь часоў» (пра Караткевіча) для «Навукі і тэхнікі».
«Наватары» не менш ваяўнічыя, чым тыя, хто іх адвяргае. Скідалі Пушкіна з парахода сучаснасці. Французскі кампазітар-авангардыст П’ер Булез заявіў, што оперныя тэатры трэба проста ўзарваць, бо яны тармозяць прагрэс мастацтва, перашкаджаюць публіцы «мадэрнізаваць» свой музычны слых.
Купіў № 7 «Беларусі». Некалькі змяніўся часопіс і пацікавеў (хоць кадры амаль тыя ж) пасля замены тал. рэдактара (замест Калачынскага стаў Шабалін). Усё-ткі ёсць што чытаць, і гісторыя наша, культура выйшлі на авансцэну.
7.8.
І калісьці канчаецца ўжо назусім жыццё бяздумнае, лёгкае, і трывога навісае над усім самым светлым, спрыяльным. У самую прыгожую, радасную часіну адчуваеш пагрозу бяды, прытым раптоўнай. Вось мама захварэла (аперацыя ў Бараўлянах), вось ты сам. Скінула дрэва адзін жоўты лісцік, другі — яшчэ не восень, але раптам, усё зжоўкла і пасыпалася. Крышацца зубы, выпадаюць валасы... I ўжо як толькі спакой, ціша, лагода — цягне толькі да самазабыцця, бяздзейнасці, бяздумнасці... Але і ў гэтым стане адчуваеш яго прычыну, выток (і таму няма самазабыцця, а толькі сцішаны непазбыўны смутак), і ва ўсім, што пакутуе, гіне, гарыць, мрэ — пакутуеш, гінеш, гарыш і мрэш ты таксама.
4 жніўня памёр Юрый Левітан.
Віктар Гардзей. «3 пяшчоты лісця маладога»:
На помнік з сіняга бяздоння
Сцякае сонечная ніць.
I ясна, што яшчэ не сёння
Людское гора адбаліць.
Леанід Панфілавіч Бечык, нарадзіўся ў 1914 г. у г. Жлобіне. Яго бацька працаваў слесарам на лесапільным заводзе, ваяваў, быў чырвоным партызанам, загінуў у 1919 г. Трох братоў выхоўвала маці, працавала, батрачыла.
У 1930 скончыў сямігодку. Пасля скончыў ФЗУ, паехаў у Новарасійск, працаваў на цэментным заводзе «Пралетарый». 3 35 па 39 гг. педінстытут. 3 41 па 45 ваяваў, камандзір батарэі, начштаба асобнага артпалка. Чл. КПСС з 1949.
