Югася Каляда - Затрымка рэйса
Уорвік аглядаў кухню: спакойны, таксама стомлены, Мішэлеў твар, Ірэніны рукі, выхапленыя з цемры жоўтым святлом і яму падабалася гэтая пазачасавая сітуацыя — сем гадзін адпачынку ад сапраўднага жыцця.
Ірэн нарэшце села за стол побач з Мішэлем і насупраць Уорвіка, і той убачыў яе твар. Ён зірнуў на Ірэн спадылба і раптам самлеў. Цуд, той самы цуд, які пачаўся ў аэрапорце, гульня ў хісткасць рэальнасці працягвалася. Але ён толькі што перайшоў у іншую фазу: цяпер не трэба было нават заплюшчваць вочы, каб падоўжыць дзеянне магічных сіл. Уорвіка здзівіла нават не Ірэніна прыгажосць — незвычайная, рэзкаватая, як выклік стэрэатыпам — кашэчыя вочы, смелы прамы нос. Ірэн, бясспрэчна, была прыгожая, вельмі прыгожая жанчына — але здзіўляла, ашаламляла не гэта...
Ірэн з Мішэлем былі аднолькавыя, як два партрэты аднаго мастака. Як люстры, пастаўленыя насупраць адна адной.
Уорвік пераводзіў погляд з Ірэн на Мішэля, з Мішэля на Ірэн, але эфект падабенства не знікаў. Яны былі аднолькавыя: вочы, вусны, нос, нават выраз твару — блізняты не бываюць такімі падобнымі. «Гэта не ёсць адбітак чалавека» — невядомы Мастак, пэўна, быў геніяльны: некалькімі ўзмахамі пэндзля, нябачнымі для недасведчанага мазкамі фарбы ён здолеў адрозніць мужчынскі твар ад жаночага. Вакол твараў Мішэля і Ірэн неставала толькі карцінных рам і аўтографа Аўтара ў правым ніжнім куточку.
Уорвік пераводзіў позірк з яе на яго, з жонкі — на мужа, як у дзіцячай гульні «Знайдзі дзесяць адрозненняў». Ён апусціў вочы і ўбачыў, як на клятчасты, белы з сінім абрус стала лягла Ірэніна далонь, як яе накрыла далонь Мішэля. І раптам уся стома, якая да гэтага валодала ім, саступіла месца зайздрасці да чужога шчасця. Гэтая зайздрасць сціснула сэрца, але адразу Уорвіка накрыла пякучая хваля сораму і пакаяння: гэта — цуд, жывы, цялесны Цуд, самы сапраўдны.
— Як. Як вы пазнаёміліся? — хрыплым, перарывістым шэптам спытаў Уорвік.
Ірэн паглядзела на Мішэля, Мішэль паглядзеў на Ірэн, яны ўсміхнуліся. Нібы спыталі адно аднаго без слоў: раскажам? Уорвік звярнуўся да іх з нячутнай, паспешнай, палымянай малітвай: «Калі ласка! Калі ласка, раскажыце! Дазвольце мне ведаць! Я мушу гэта ведаць. Цуд, складаная частка Сусвету, такое бывае, такое здараецца, такое здарылася з вамі — калі ласка, раскажыце! Я мушу ведаць пра гэты Сусвет усё, я мушу стварыць поўную карціну свету, я хачу ведаць, калі ласка, раскажыце, калі ласка!»
Мішэль і Ірэн адначасова быццам прачыталі ягоныя думкі, павярнуліся да Уорвіка.
— Ну дык слухай.
— Мы раскажам.
— Мы пазнаёміліся кепска.
— Непрыгожа.
— Усё пачалося дрэнна.
— Мы пазнаёміліся праз шлюбную кантору.
Апошняе Мішэль і Ірэн вымавілі ледзь не ў адзін голас, нібы адрэпеціравалі свой расказ.
Яны гаварылі так спакойна, як некаторыя людзі расказваюць сваякам пра летні адпачынак, з якога толькі што вярнуліся, расказваюць нічога не прыхарошваючы і не ўтойваючы галоўнага.
— Мы даслалі адно аднаму лістоў па пяць і вырашылі пажаніцца.
— Без разваг.
— Бо кожны меў свой план.
— Падспудны.
— Хлуслівы.
— Проста жах, мы былі такія ідыёты!
Уорвік пераводзіў вочы з Мішэля на Ірэн, з Ірэн на Мішэля; калі б ён так уважліва слухаў настаўнікаў у школе, ён быў бы цяпер акадэмікам.
— Мішэль разлічваў, што яму дадуць Нобелеўскую прэмію міру! — Ірэн і Мішэль усміхнуліся, напэўна, гэта быў сямейны жарт. — За тое, што прытуліў ды ўзяў на ўтрыманне дзіця з іншага свету!
— Я цешыўся з таго, што такая прыгожая жанчына будзе цалкам залежаць ад мяне!
— А я проста хацела паехаць у яшчэ іншую краіну. Мне было ўсё адно, хто ад каго будзе залежаць. Я хоць за чорта лысага замуж выйшла б!
— Колькі нам было гадоў тады?
— Па дваццаць сем.
— Не, калі пазнаёміліся — дваццаць шэсць.
— А калі ажаніліся — дваццаць сем.
— Мы трэці год разам.
— Усяго толькі.
— Здаецца, як учора.
— Не, як сто гадоў таму.
Уорвік пракаўтнуў астылую каву: перасохла ў горле.
— А як вы. Як вы. даведаліся?
Мішэль і Ірэн пераглянуліся.
— На другі дзень.
— На трэці.
— Ты забыўся.
— Добра; на трэці.
— Ты мяне не ўразіў.
— Ты мяне спалохала.
— А ты ўвесь час маўчаў.
— А потым ты пацягнула мяне ў Луўр.
— Г эта ты прапанаваў.
— І ты рыдала ў Луўры, як немаўлятка.
— Няпраўда.
— Ну добра, ты плакала.
— Добра, я плакала.
— У зале, там дзе старагрэчаскія скульптуры. ты спынілася перад нейкаю Афінаю — там так многа гэтых Афін, проста мармуровы лес.
— Цемрашал!..
— Я іх цяпер таксама люблю. А ты спынілася перад адной Афінай.
— Яна рабіла рукамі вось так, — Ірэн узняла рукі над сталом, прыўзняла вочы, каб паказаць мармуровую жанчыну.
— Вось так рабіла рукамі. А ты спынілася. І стала плакаць. У цябе шчокі былі мокрыя. Ты на мяне забылася. Ты так глядзела на гэтую Афіну.
— Мне здавалася, што яна рухаецца!
— І ты плакала. І ты з такім замілаваннем на яе глядзела! І я тады зразумеў, я адчуў, што гэтая жанчына ніколі не будзе ад мяне залежаць! І ні ад каго ніколі не будзе залежаць. Ты стаяла перад Афінай, а я глядзеў на цябе...
Я ніколі не бачыў, каб хто-небудзь плакаў перад скульптурай. І я зразумеў, што калі ў чалавека ў сэрцы жыве такая любоў.
— Ты на мяне паглядзеў — вось такімі вачыма! Як маленькі хлопчык. Так глядзяць толькі маленькія дзеці. Вось такімі вачыма! — твае мазгі былі відаць праз зрэнкі!
— І я тады зразумеў.
— І я тады зразумела.
Зноўку патрапіўшы ў такт адно аднаму, яны прыпыніліся. Уорвік уважліва глядзеў на іх, не адчуваючы няёмкасці.
— Дык вось. Вось з таго моманту мы і ўбачылі адно аднаго.
— Калі мы толькі-толькі сустрэліся, мы хацелі схлусіць.
— Падмануць.
— А потым мы вырашылі павянчацца ў царкве.
— У касцёле.
— Я праваслаўная.
— А я каталік.
— Я не змяніла веры — бо я не веру ў агульнапрынятым сэнсе. Можна мяняць рэлігію, калі ты быў ёй адданы, а я не была верніцай. Гэта была даніна традыцыі — я паходжу з краіны, дзе пануе праваслаўе.
— Я таксама не адданы каталік.
— Але мы вырашылі пайсці ў царкву.
— У касцёл.
— Каб сказаць адно аднаму нешта важнае.
— І мы сказалі.
— І мы не схлусілі.
— Мы не падманулі.
— Нехта, — Ірэн зрабіла акцэнт на слове «нехта» — зусім не ўлічваў нашых намераў! Нас абралі!
— Нам пашанцавала.
— І ўсё перамянілася.
— Мы змяніліся.
— Поўнасцю! Я была такая. незалежная. Вельмі незалежная. І жорсткая. І нават злая.
(Уорвік адчуў ейны нястрачаны славянскі акцэнт: Ірэн вымаўляла гук «ж» занадта цвёрда, і, нібы ведаючы гэта, цягнула яго, спрабуючы выправіць памылку, і слова «злая» выходзіла ў яе шыпячым як змяя: «mechhhante»!)
— А я быў такі. разбэшчаны хлопчык!
— Проста распуснік!
— І мы перамяніліся.
— Мы сталі спакойнымі.
— Упэўненымі.
— Шчаслівымі.
— Мы сталі такімі. здольнымі жыць.
— А. як вы. — Уорвік шукаў словы, і не мог знайсці, — як вы мяркуеце. цяпер. З досведам мінулага жыцця. Ці можна жыць без гэтага?
— Можна! — упэўнена, аднагалосна, сцвердзілі Мішэль і Ірэн.
— Можна.
— Але складана.
— Трэба працаваць над сабой.
— Няспынна.
— Штодня.
— Гэта складана.
— Як бегаеш у замкнёным коле.
— У той час як трэба жыць, а ты замест таго, каб жыць, змагаешся з сабой!
— А мы цяпер жывём.
— Нам пашанцавала.
— Проста так.
— Мы не спадзяваліся.
— Мы адчаіліся.
— Мы, мабыць, не заслужылі, а цяпер мы такія.
— Шчаслівыя.
— Як багі!
— Мы жывём.
— Усё перамянілася, усё, усё! Жыццё набыло іншы сэнс. Як мне цяпер здаецца, адзіны магчымы сэнс. Мяне не хвалююць ні грошы, ні праблемы з працаю. Я гляджу на Ірэн і не разумею: прыгожая яна ці не? Мне здаецца, што яна адзіная жанчына ў свеце, іншых проста няма, мне ўсё адно, якога колеру ў яе валасы, калі б яна адрэзала вушы, я не заўважыў бы.
— Я блытаю, дзе я, а дзе — Мішэль! Калі ён з’язджае, мне здаецца, што гэта я з’ехала!
Яны глядзелі адно на аднаго, Мішэль глядзеў на Ірэн, Ірэн глядзела на Мішэля, Уорвіку здавалася, што яны абменьваюцца жыццём праз гэты позірк. Яны павярнуліся да яго.
— Такое бывае.
— Такое здараецца.
— Гэта здарылася.
— З намі.
— Мы не ведаем, як.
Запанавала цішыня, за акном шоргала па падаконніку залева. Час стаяў у пакоі, як вада ў возеры.
— Мо спаць?
Ірэн не перамяніла тону, яна вымавіла гэтае простае пытанне гэтаксама спакойна, як кагадзе расказвала пра звычайны цуд.
Звычайна пасля такіх шчырых размоў паміж незнаёмымі людзьмі ўзнікае няёмкасць, але гэтая размова не была звычайнаю.
Уорвік ляжаў на канапе, бязмэтна глядзеў у белаватую столь і думаў, што не зможа заснуць. Мішэль і Ірэн — іх імёны цяпер немагчыма было адасобіць — нібы пачаставалі яго не ліпкаю каваю, а ледзяной, празрыстай крынічнай вадою, падзяліліся з ім жыццядайнаю вадкасцю, і ён баяўся страціць хаця б кроплю яе. Уорвік ляжаў і думаў. Ён думаў пра тое, што людзей, злучаных вось такім каханнем, начамі катуюць зусім іншыя дэманы, чым яго. Не тыя дробныя, а злосныя, гэта чэрці адзіноты, якія, калі ўжо прыстануць, дык прыстануць, якіх колькі не адштурхоўвай ад самотнага ложка, а яны ў шаленстве ўсё роўна скачуць вакол, зрываюць цёплую коўдру... А дробныя чэрці адзіноты ў гэты час крывяць звярыныя пысы ды цягнуць іклы да твайго мяккага горла.
