Неизвестно - Дубянецкі
Гэта сезон кветак, да першага верасьня расцьвітаюць ужо і пышныя “асеньнія” кветкі, не адышлі яшчэ і “летнія”. Аднак цэны сёньня такія, якія можна апраўдаць толькі глыбокай зімою для кветак, выгадаваных у цяпліцы ці ў хатніх умовах. “Кветкаводы” карыстаюцца момантам, каб як найлепш аказаць “паслугу” сваім бліжнім. У ход пускаюць усё тое, на што ў звычайныя дні сезону ніхто і не глядзіць. А цэны на такое “абы-што” гнуць такія, якія звычайна саромеюцца прызначаць нават на экстралюксусовы тавар.
Напрыклад шыкоўныя гладыёлусы ў метр і больш вышынёю павінны б каштаваць цяпер штука рубель-паўтара. А сёньня паўтара-два рублі каштуюць малюпасенькія гладыёлусікі, так званыя “дзеткі”. А тых экстра-люкс сёньня і не дакупішся.
Нейкія маленькія ружачкі, “мерседэс”, як мне сказалі, – два рублі штучка. Хрызантэмы – рубель, паўтара і два. Астры – 15-20-30-40 капеек штука. А калі які палепшаны гатунак, як, скажам, “бальфі” хрызантэмападобны ці яшчэ які, дык і да рубля штука(!)…
Гвазьдзікі – па рублю. Флоксы і тыя па 20 капеек за штуку.
На ўсё гэта дзяржаўныя цэны разоў у пяць ніжэйшыя. Але ж дзе тая дзяржаўная прадукцыя? Яе альбо няма зусім, калі трэба, альбо ёсьць ды такой якасьці, што абмінеш яе пятай дарогаю.
Час у мяне быў, і я пахадзіў крыху паміж харчовымі радамі. Там, дзе прадаюць сала-мяса, я даведаўся, што не сяляне-прадаўцы вызначаюць цану на гэтыя прадукты, а кіраўніцтва рынка. “Во, – кажа мне інтэлігентнага выгляду прыгожы малады селянін, – паглядзіце: гэтыя этыкеткі яны выдалі мне з прастаўленымі ўжо цэнамі”. Гляджу: “Сала кг. 3 р.”; “Сала кг. 3 р. 50 к.”; “Мяса свіное кг. 5 р.” “А вы колькі самі паставілі б?” – пытаю я. “На сала, мабыць, так і паставіў бы, як яны, а мяса давёў бы да шасьці рублёў, – кажа ён, – скажам на так званую “выразку”. Ён нагнуўся, узяў вялікі кавалак мяса, паказаў мне: “Адна справа мяса з касьцямі, а другая – вось такое. Гэта ж нібы сонца”. Пры гэтых словах твар маладога жывёлавода прасьвятлеў. Ды і ўвесь ён неяк нібы засьвяціўся. Гэта перадалося і мне. “Параўнаць плён сваёй цяжкай працы з сонцам можа толькі чалавек добры, разумны і ўлюбёны ў сваю працу”, – усхвалявана падумаў я.
Я папрасіў яго ўзважыць мне два кілаграмы “гэтага сонца”. Ён зрабіў гэта упэўнена, прыгожа і majestatycznie. Спрытна мне загарнуў і паклаў перада мною. Падаю яму 13 рублёў – чырвонец і траяк.
– А нашто траяк? – пытае ён, – гэта ж усё каштуе дзесяць рублёў.
– За сонца, – адказаў я і, хутка вымавіўшы: – “Удалага вам гандлю!”, – пайшоў далей. Мяне імгненна ўкруціла ў чалавечы вір. Але я пасьпеў яшчэ пачуць некаторыя словы “прадаўца сонца”, што адрасаваліся мне:
– Паважаны грамадзянін, вазьміце здачу… Ну, вазьміце здачу: я ж даражэй ня маю права прадаваць…
“Памідоры – рубель – паўтара за кілаграм, – іду я далей. І ўсё-такі дорага, падумаў я: апельсіны прывозяць “з-за мора-акіяну”, а цана на іх увесь час трымаецца адзін рубель сорак капеек кілаграм. А гэта ж сваё, павінна б быць значна таньней.
Побач агуркі. Цана: два рублі. Я зьдзівіўся. Наблізіўся да прылаўка і перапытаў.
– Правільна напісана, – адказалі мне. Першыя і апошнія заўсёды дорага. А гэта апошнія.
У другім месцы я ўбачыў салёныя (а можа і маласольныя?) агуркі. Цана тая самая: два рублі.
Час набліжаўся да дзевяці гадзінаў. Значыць, мне трэба было “закругляцца” з гэтай “дзейнасьцю”. А хацелася яшчэ што-небудзь паглядзець. Сёе-тое пасьпеў.
Морква ад 40 да 80 капеек кілаграм, да васьмі разоў даражэй за “дзяржаўную”.
Буракі – сорак капеек, альбо ў чатыры разы даражэй за кілаграм.
Кроп – 15 капеек пучок грамаў на 50. Ніхто ніколі, колькі я памятаю, не спрачаецца за такую фантастычную цану: амаль 2000 адсоткаў ад дзяржаўнай! Колькі трэба гэтага кропу? Мізэр!
Таксама пятрушка – 15 капеек такі ж пучочак. Дзяржаўнай цаны ня ведаю. Думаю, што ня больш, чым за той кроп.
А вось перац і часнок прадаюць штукамі: стручок перцу 20 – 30 капеек, галоўка часнаку – 25 капеек. Колькі, думаю, галовак яго ў кілаграме? Дзяржаўная ж цана рубель дваццаць капеек за кілаграм…
А во нашыя “фрукты-ягады”:
Яблыкі рубель-паўтара кілаграм. Можна купіць і за 50 капеек. Але яны ўжо будуць мець мала адносінаў да цудоўных беларускіх яблыкаў. Дорага! А ў параўнаньні з тымі ж апельсінамі?!
Яшчэ даражэй грушы: добрыя па два з паловаю рублі кілаграм – амаль як два кілаграмы заморскіх апельсінаў!
“Шырока прадстаўлена” на рынку таксама лясная гаспадарка. Ягады прадаюцца шклянкамі, травы лячэбныя – пучкамі, а то і шклянкамі, калі, скажам, плады, ці адны сухія кветкі. Характэрныя гэтыя шклянкі: адкуль гэтыя бабкі, думаеш ня раз, бяруць такія маленькія шкляначкі, якім вельмі далёка да стандартнай, 200-250-грамовай? Гэта таксама спосаб “узьвінчваньня цэнаў”.
Чарніцы прадаваліся на рубель тры шклянкі, брусьніцы – па 60 капеек шклянка.
Мне спадабаліся дзьве бабкі, што прадавалі “траўкі”. Я зьвярнуў увагу на зграбненькі пучочак нейкіх сухіх расьлінак. Мне з гатоўнасьцю расказалі, што гэта “сьлёзкі”, што каштуюць яны рубель, што лечаць імі тое і тое (на жаль, я не запомніў уласьцівасьцяў мноства расьлінаў, якія мне тут паказвалі: занадта многа было гэтай нязвычнай мне інфармацыі.).
– О, ды ў вас у кожнай розныя расьліны, хоць, бачу, вы заадно.
– Добра, дзетка, сказаў: “заадно”. Вось таму, што “заадно”, дык мы імкнемся не перашкаджаць адна другой. А ў нас у кожнае амаль адно і тое самае. Але ж, калі паклала што-небудзь адна, другая ўжо тое самае не кладзе. Нашто строіць канкурэнцыю?
У гэтых “сябровак” шкляначкі такія самыя, як і ва ўсіх. Але я бачыў, як яны “мераюць” імі: ня трусяць, а літаральна трамбуюць, а пасьля яшчэ кладуць жменю зьверху, прытрылімваючы яе, каб не рассыпалася. У выніку аддаюць замест адной шклянкі ўсе чатыры. Аднак на вялікія шклянкі і яны – сумленныя, дабрачынныя – не пераходзяць. Можа, існуе ў іх нейкі няпісаны закон? Закон, каб выстаяць ва ўмовах пастаяннага прыціску з боку дзяржавы і адкрытай варожасьці з боку пакупнікоў-дэмагогаў?
7 верасьня 1985 году. На працягу прыкладна тыдня я вельмі кепска сябе адчуваю. Ня ведаю нават, як назваць гэты свой стан, калі так часта трэба зьвяртацца да нітрагліцэрыну – спазмы сардэчнай мышцы (сасудаў), ці сардэчныя прыступы? Адчуваю тады болі “за грудзінай”, нібы там утварылася і забалела нейкая рана. Добра, што хоць нітрагліцэрын здымае гэтыя болі. Такая малюпасенькая таблетачка, а так імгненна суцяшае боль! Раней пасьля яе сардэчны боль спыняўся, але пачынала вельмі балець галава. А цяпер галаўнога болю ўжо не адчуваю, мабыць, прывык.
Ужо нямала дзён вымушаны прымаць па тры-чатыры гэтыя таблеткі на дзень. Часта прачынаюся пасьля спакойнай ночы ад болю ў грудзях і адразу цягнуся да “патрончыка” з гэтымі беленькімі сьняжынкамі. Пакуль зьбяруся ісьці ў выдавецтва, – яшчэ раз, а то і два разы хапаюся за нітрагліцэрын. Пасьля, ідучы ў выдавецтва, яшчэ адзін раз – недзе на сярэдзіне дарогі. А далей дзень праходзіць больш-менш нармальна. За выключэньнем апошняга тыдня. А ўчора я павёў сябе як варвар у адносінах да свайго здароўя: дванаццаць разоў прыбягаў да нітрагліцэрыну! Але і гэтым не дакладна акрэсьліваецца мой стан, бо ня кожны раз пры спазмах я хапаўся за таблеткі. Абавязкова трэба было зьвяртацца ў паліклініку. Але ж не зьвяртаўся таму, што, напэўна, паклалі б у шпіталь, а мне трэба было рыхтаваць Серафіма (Андраюка – рэд.) да яго ўдзелу замест мяне ў ММКВК-85.
Сёньня таксама пачалося з раніцы… За дзьве з паловаю гадзіны пяць прыступаў. Марыя (тут і далей – жонка М.Ф.Дубянецкага – рэд.), не ўзгадняючы са мною, выклікала меддапамогу. Прыехалі, надавалі уколаў, памералі ціск (180/100), пульс (76 удараў) і зрабілі электракардыяграму. На жаль не было з чым параўнаць, бо тую, што я меў, завёз у Нясьвіж, а там, выпісваючы мяне з санаторыя, не пасьпелі падрыхтаваць мне экземпляр для сябе. Не пасьпелі не выпадкова – гэта скуткі ( тут я лепш адчуваю гэтае слова, чым “вынікі”) няспыннай палітыкі эканоміі на кадрах. Адна работніца – я яе назваў нават “многастаночніцай” – і робіць ЭКГ, і ўзважвае і “мерае” людзей і, здаецца, яшчэ нешта. За трох чалавек!!!
8 верасьня 1985 году. Зноў бальніца! І, здаецца, тая самая палата – 406! Як гэта здарылася?
Учарашнія мае “экагісты”, вярнуўшыся ў паліклініку (у іх, апрача мяне, было яшчэ некалькі выклікаў), адшукалі маё дасье і параўналі сьвежанькую кардыяграму з апошняй. Запеленгавалі пагаршэньне! Яно ў асноўным у “Т-зубцах”, як мне сказалі па тэлефоне. Ня ведаю, што гэта такое “тэ-зубцы”. Спытаў. Замест тлумачэньня сказалі, што “гэта будзеце бліжэйшыя два дні пад пільным наглядам паліклінікі. Гадзін у восем вечару нехта да вас прыйдзе. Зробіць уколы, а там будзем бачыць…”
Прыехалі ня ў восем вечару, а ў дзевяць. І ня ўколы рабіць, а проста забіраць мяне ў бальніцу. Дзеля формы ўрач (другі ўжо, мужчына, а тады была жанчына) яшчэ мяне паслухаў, памераў пульс (74 удары), ціск (190/100) і запрапанаваў ехаць з ім. “Паедзеце цяпер, дык патрымаем тыдзень, а не захочаце, – пасьля і месяца мала будзе”. Я вымушаны быў адправіцца ў гэты невясёлы шлях.
