Сяргей Белаяр - Полюс недаступнасці
— Тонкая іронія! — Казанцаў усміхнуўся. — Рэктар ацаніў?
— Год спрабаваў змагацца, а потым капітуляваў. Калі я паступаў у аспірантуру, назва фігуравала ў афіцыйных дакументах.
— Дабранач, Яўген Святаслававіч!
— Добрых сноў!
Медзелец адправіўся спаць толькі а першай ночы, калі зразумеў, што стомленасць і багацце эмоцый бяруць сваё.
II
Нягледзячы на тое, што пад’ём атрымаўся раннім, прачнуўся дацэнт сам.
— Як настрой? — пацікавіўся Казанцаў, ні слова не сказаўшы пра чырвоныя вочы Медзельца. Навукоўцы сустрэліся за сняданкам.
— Баявы! — дацэнт ні кроплі не хлусіў.
— Так трымаць, Яўген Святаслававіч!.. Левае крыло станцыі разгромлена. Нібы статак сланоў патаптаўся. І ў мяне няма гэтаму рацыянальнага тлумачэння!
— Магчыма, з часам сітуацыя праясніцца.
— Будзем на гэта спадзявацца!.. Пачнем з інвентарызацыі абсталявання. Усё, што не спатрэбіцца, адправіцца на склад.
Ніхто не заседжваўся.
Навукоўцы ўзяліся за справу, як толькі ўвайшлі ў навукова-даследчы модуль. Праца ішла добра.
— Глеб Міхайлавіч, вы дазволіце? — Паланкевіч адважыўся сунуць галаву ў дзвярны праём толькі пасля таго, як двойчы пастукаў і не атрымаў адказу.
— Заходзьце, Руслан Карлавіч. Слухаю вас!
— Прашу прабачэння, што адцягваю. Вы павінны ўбачыць гэта!
— Штосьці здарылася? — устрывожыўся Казанцаў, які вельмі не любіў адхіленняў ад плана.
— Мы нешта знайшлі.
— Руслан Карлавіч, хопіць казаць загадкамі! Я чакаю тлумачэнняў!
— Мы замянялі трубы ў тэхнічным блоку — яны праржавелі наскрозь, і ў трэцім модулі натыкнуліся на нейкую ўстаноўку, якая не пазначана на нашых чарцяжах. Мы не змаглі зразумець, для чаго яна патрэбна, і таму вырашылі звярнуцца да вас.
— Спецыяліст у гэтай галіне ў нас Яўген Святаслававіч, калі вы забыліся... Кажаце, на схемах яе няма?
— Самі паглядзіце! — Паланкевіч разгарнуў аркуш.
— Сапраўды, у трэцім модулі быць нічога не павінна... Падобна на тое, што нешта наблыталі ў Міністэрстве абароны.
— Вы не казалі, што «Полюс недаступнасці» адносіўся да ваеннага ведамства.
— Няўжо?.. Прабачце старога, забыўся! Час быў такі — усе працавалі на абарону... Лічыльнік Гейгера што-небудзь паказаў?
— Натуральны радыяцыйны фон.
— Што ж, хадзем паглядзім!
Ля модуля было шматлюдна — навіна пра дзіўную знаходку паспела разляцецца па станцыі.
— ...знайшлі ў ільдах абломак лятаючай талеркі! — голас вадзіцеля ўсюдыхода гучаў упэўнена, як быццам Кныш асабіста ўдзельнічаў у выманні. Або прысутнічаў пры ім.
— Спадары, я прашу ўсіх вярнуцца на свае працоўныя месцы! Запэўніваю, мы не станем хаваць ад вас інфармацыю!
Пярэчыць ніхто не адважыўся.
— Руслан Карлавіч, у наступны раз паспрабуйце не дапускаць распаўсюджвання чутак! — Паланкевіч кіўнуў, хоць прамой яго віны магло і не быць. — Што тут у нас?
Пасярод модуля размяшчаўся вялікіх памераў вуглаваты механізм, непадобны да тварэння чалавечых рук.
— Яўген Святаслававіч, што вы думаеце з гэтай нагоды?
— Ніколі не бачыў нічога падобнага! — дацэнт падышоў да ўстаноўкі ўшчыльную і з цікаўнасцю пачаў яе разглядаць. Лезці рукамі не стаў — знаходка магла аказацца чым заўгодна. — На першы погляд, механізм у рабочым стане... Хм!
— Калега?
— Вельмі ўжо дзіўная кампаноўка.
— Іншапланетная?
— Не вазьмуся сцвярджаць адназначна, Руслан Карлавіч. — Медзелец апусціўся на калені і са здзіўленнем адзначыў, што механізм сыходзіць у падлогу. — Пад намі нешта ёсць?
— Станцыя аднапавярховая.
— Што вы шукаеце, Яўген Святаслававіч? — спытаў Казанцаў, здзіўлена пазіраючы на дацэнта, які поўзаў па падлозе на карачках.
— Стыкі. Унізе павінна быць яшчэ адно памяшканне.
— На плане станцыі нічога не пазначана.
— Вы ж самі казалі, што ў Міністэрстве маглі і наблытаць... Можна больш святла?
— Руслан Карлавіч!
Успыхнулі ліхтары, літаральна заліўшы памяшканне святлом.
— Дзякую! — Медзелец працягнуў пошукі, каб праз паўгадзіны канстатаваць: — Нічога... Але некуды ж гэтая ўстаноўка сыходзіць!.. Я хацеў бы агледзець і суседнія модулі!
— Дзеля Бога!
З’явіўся Грабеня.
— Глеб Міхайлавіч, тэрміновае паведамленне: з Зямлі Уілкса да станцыі ідзе бура!
— Кройцар жа запэўніваў, што бліжэйшыя два тыдні будзе спакойна!.. Як несвоечасова!.. Моцная?
— Да шасцідзесяці кіламетраў у гадзіну.
— Трэба паспяшацца з разгрузкай кантэйнераў!.. Яўген Святаслававіч, я вас на нейкі час пакіну!
Дацэнт выдаткаваў больш за гадзіну на тое, каб пераканацца: ходу ўніз няма. Адсутнасць станоўчага выніку Медзельца не збянтэжыла:
— Значыць, уваход павінен размяшчацца дзесьці звонку!.. Вы дазволіце?
— У нас шмат працы, Яўген Святаслававіч... А з іншага боку... Шукайце! І закрыем гэтую тэму. Паспрабуйце зрабіць усё як мага больш аператыўна — хутка «Полюс недаступнасці» апынецца ў эпіцэнтры!
Дацэнт кіўнуў і паспяшаўся ў жылы блок. Прафесар выдзяліў Медзельцу электрыка ў дапамогу.
За сценамі станцыі было холадна і ветрана. З неба, якое налівалася чорным, сыпаўся падобны на крупы снег. Ногі па шчыкалатку танулі ў гурбах. Не пройдзе і некалькі гадзін, як снегу наваліць па пояс, калі не па грудзі.
Чаканні дацэнта апраўдаліся. Уваход у тунэль — лаз у снезе і лёдзе на глыбіні два метры — размяшчаўся непадалёк. Калі б не зламаныя калкі, што тырчалі са снегу, Медзелец мог і прайсці міма. Дзверы адсутнічалі — іх замяняў кавалак брызенту. Давялося папрацаваць рыдлёўкамі.
Перш чым нырнуць у дзірку, дацэнт уключыў ліхтар і агледзеў тунэль. Столь падтрымлівалі заледзянелыя бэлькі і бярвенні.
— Можа, не варта сюды лезці?
— Аляксандр Мікалаевіч, калі жадаеце, можаце пачакаць мяне звонку!
Заставацца аднаму электрыку не хацелася.
Тунэль скончыўся масіўнымі металічнымі дзвярыма, забяспечанымі крэмальернай засаўкай. Калісьці на іх быў надпіс, але час мала што ад яго пакінуў.
Медзелец узяўся за кола, аднак пракруціць яго, хоць бы на сантыметр, не здолеў. Судзераў прыйшоў на дапамогу. Коштам немалых намаганняў у палярнікаў атрымалася зрушыць кола з мёртвай кропкі. Дзверы адчыніліся са страшным скрыпам.
— Я ж казаў!
Памерамі пячора ў некалькі разоў пераўзыходзіла трэці тэхнічны модуль. Па сценах і падлозе віліся тоўстыя кабелі, якія збіраліся ў высокія металічныя шафы, з няроўнымі прамежкамі расстаўленыя вакол механізма.
Адна з шаф была ўзарвана.
— Кабелі даваенныя... — Судзераў наблізіўся да бліжэйшай шафы і ўдарам айсбаля збіў іржавы замок. — Размеркавальны шчыт таксама. Нямецкі!
— Упэўнены, Аляксандр Мікалаевіч?
— Ды тут і сімвал завода ёсць!
Прыгледзеўшыся, дацэнт адрозніў не толькі абрэвіятуру і арла з раскінутымі
крыламі, які трымаў у кіпцюрах вянок са свастыкай, але і год — тысяча дзевяцьсот саракавы.
— Яны што, выкарыстоўвалі трафейнае абсталяванне?
— Усякае можа быць. «Галіяф», напрыклад, служыць да гэтага часу!
— Галіяф?
— Нямецкая радыёстанцыя, якая забяспечвае сувязь з падлодкамі на адлегласці да чатырох тысяч кіламетраў. Яе пабудавалі ў сорак трэцім, а ў сорак пятым пры падзеле Германіі на зоны ўплыву яна адышла да Савецкага Саюза.
— Дазвольце пацікавіцца — адкуль у вас такія звесткі?
— Чытаў у часопісе.
Медзелец пераключыў увагу на механізм. Знізу ён выглядаў яшчэ больш загадкава. Складвалася ўражанне, што яго не збіралі, а адлівалі цалкам.
— Немцы, вядома, майстры сваёй справы, але пабудаваць такое...
— Значыць, прышэльцы?
— Давайце не будзем спяшацца з высновамі, Аляксандр Мікалаевіч! Дапамажыце мне знайсці якую-небудзь дробную дэталь для аналізу!
Доўгія пошукі ўвянчаліся поспехам: выбуховая хваля, зусім не пашкодзіўшы ўстаноўку, збіла з яе мудрагелістай формы клямар.
— Не па маёй частцы!
— Вось і добра! — Медзелец загарнуў клямар у насоўку і сунуў у нагрудную кішэню. У наступнае імгненне пачулася гучная пстрычка, якая прымусіла палярнікаў здрыгануцца і азірнуцца. — Там!
Паміж патопленай у камень цяжкай металічнай пласцінай і сцяной з’явіўся невялікі зазор. Судзераў устав іў у яго дзюбу айсбаля і з сілай пацягнуў. Дзверы адчыніліся з жудасным скрыпам завес.
— Тут ход! — дацэнт пачаў смела падымацца па груба высечаных прыступках. Праз некалькі хвілін палярнікі апынуліся ў левым крыле станцыі. — А я шукаў уваход над механізмам...
— Вы своечасова, — узрадаваўся Казанцаў, — бура ўжо зусім блізка! — за вокнамі было цёмна і завываў вецер. — Што атрымалася высветліць?
Дацэнт сцісла распавёў пра падзеі апошніх гадзін.
— Іншапланецяне або немцы? У справаздачы ні пра што такое не гаварылася! Хаця... Калі пра першых нічога сказаць нельга, то другія ў Антарктыдзе даўно — з пачатку дваццатага стагоддзя. У тысяча дзевяцьсот першым годзе адбылася першая германская антарктычная экспедыцыя на чале з прафесарам геалогіі Эрыхам фон Дрыгальскім. У дзевяцьсот адзінаццатым — другая. Яе ўзначальваў Вільгельм Фільхнэр. У трыццаць сёмым у мора ўпершыню выйшла германская кітабойная флатылія, і пасля яе паспяховага вяртання вясной трыццаць восьмага года пачалася падрыхтоўка да трэцяй экспедыцыі. Антарктыда разглядалася нацыстамі як патэнцыйная тэрыторыя Трэцяга рэйха. Для экспедыцыі быў адабраны карабель «Швабія», які выкарыстоўваўся для трансатлантычных паштовых перавозак. Камандаванне экспедыцыяй прыняў капітан Альфрэд Рычэр, які прымаў удзел у некалькіх экспедыцыях на Паўночны полюс. «Швабія» адплыла з Гамбурга сямнаццатага снежня трыццаць восьмага і прыбыла ў Антарктыду дзевятнаццатага студзеня трыццаць дзявятага. Быў абследаваны велізарны раён паўднёвага кантынента ад трынаццатага градуса заходняй даўгаты да дваццаць другога градуса ўсходняй даўгаты, зроблена больш за адзінаццаць тысяч фотаздымкаў. Тэрыторыя атрымала назву Новай Швабіі.
