Валянцін Блакіт - Шануй імя сваё
Высветлілася, праўда, што не ўсе занепакоены і затрывожаны магчымым Сурмілавым прыходам. Знайтліся ворагі і ў Кунцэвіча. Першы аб’явіўся інжынер Алег Касьянаў.
— Даўно пара! — хмыкнуў ён, шукаючы падтрымкі ў механізатараў.— Хоць тэхніку будзем мець, як людзі...
— Што ты гаворыш, Сяргеевіч? — здзіўлена глянуў Зміцер Гаварушка.— Што, у нас тэхнікі мала?
Зміцер Гаварушка — аўтарытэт у механізатараў. Ён яшчэ ў бытнасць МТС быў трактарыстам, а калі МТС расфарміравалі, разам са сваім трактарам перайшоў у калгас, хоць і не адгэтуль быў родам. Няма ў калгасе такой машыны, з якой не мог управіцца Гаварушка, кожную дэталь якой не абмацалі б яго рукі. Ці то за салідны ўзрост, ці то за тое, што за ім ніхто не мог угнацца, ці за тое, што Зміцер Гаварушка кожнаму гатовы прыйсці па дапамогу, хлопцы яго звалі «баця». Гэтае «баця» настолькі прыліпла да Гаварушкі, што стала мянушкай, на якую ён не крыўдуе.
— Знайшоў мне тэхніку! — скептычна ўсміхнуўся Касьянаў, тыцкаючыся пальцам на выстраеныя ў рад камбайны «СК-4».— Ды па гэтых мамантах даўно ўціль плача! Вунь у «Гіганце»...
— Во-во! — падскочыў Павел Пракопчык.— У людзей па-людску, а ў нас пакуль не разваліцца стар’ё ды ламачча...
Пракопчыка ніхто не паважае ў вёсцы, і, мусіць, за тое, што ніколі не мае сваёй думкі, жыве чужым розумам, заўсёды, як кажуць, трымае нос па ветры: не паспее начальства і рот раскрыць, а Пракопчык ужо ведае, што трэба сказаць.
— Пачакай-пачакай! — асадзіў яго «баця».— Ты скажы мне во што: якой маркі ў цябе тэлевізар?
Хлопцы затаілі дыхание — нешта тут будзе...
— А пры чым тут мой тэлевізар? — глянуў з недаверам Пракопчык.— Я пра камбайны кажу, а не пра тэлевізары...
— А ўсё ж? — даймаў Гаварушка.
— «Тэмп». А што?
— Чаму ж ты яго не выкінеш?
— Што я, дурны?! — шчыра здзівіўся Пракопчык.— Ці ў мяне грошы лішнія? — Хацеў яшчэ нешта сказаць, але спатыкнуўся, пачуўшы смех.— I выкіну! Каляровік куплю...
— Купі, купі... — панура сказаў маўчун Іван Слабуха.— Ды цябе твая Маня разам з каляровікам з’есць...
— А твая, думаеш, лепшая! — агрызнуўся Пракопчык.
— Ну, і не такая, каб за капейку блыху пасвіць!
Хлопцы зарагаталі, і не таму, што было надта смешна, а каб дапячы Пракопчыку, кім сквапная і сварлівая жонка круціць як хоча. Гэты смех Касьянаў зразумеў пасвойму.
— Во-во! — узрадаваўся ён.— 3 Кунцэвічавай ласкі і мы недалёка адышлі ад ІІракопчыкавай жонкі — сцягваем з усяго свету ламачча, як плюшкіны. Што людзям нягожа, то нам прыгожа...
— I чаго ты, Сяргеевіч, прычапіўся да гэтых камбайнаў? — разважліва, з дакорам зноў пачаў Гаварушка.— Сам жа знаеш: не золата гэтыя «Нівы» і «Коласы», адно — новая марка...
— То мо, скажаш, гэтыя лепшыя? — насмешліва тыцнуў пальцам на «СК-4» Касьянаў.
— Лепшыя ці не лепшыя — гэта трэба яшчэ паглядзець...— няпэўна разважыў «баця».— Летась што было, памятаеш? Хто каму памагаў: Піліпавічы нам сваімі «Нівамі» і «Коласамі» ці мы ім? Ды каб не гэтыя, як ты кажаш, маманты, то клякнула б, пад снег пайшла б Сурмілава пшанічка. А ў нас што: чым паказалі сябе новыя маркі? У рэшце рэшт, тая ж самая выпрацоука, а колькі марокі было?
Касьянаву не было чым крыць, але і здавацца не хацеў:
— Калі трымацца логікі Пракопчыкавай жонкі...
~ Ты, інжынер, маю жонку не чапай! — нечакана раз юшыўся Пракопчык, і гэта было дзіва для ўсіх: як толькі ён асмеліўся?! — Сваю заимей — тады пагаворыш...
— Ну, ладна, яшчэ не хапала толькі жонкам косці перамываць! — нахмурыўся Гаварушка, і Пракопчык адразу ж аціх.— Яно, канечне, кожны быў бы рады, каб штогод давалі новы трактар, новы камбайн. Але без парток засталіся б з такім гаспадараннем...— Выразна глянуў на Касьянава.— I не ведаю, як гэта можна спраўную машыну, якая і заплочаных грошай не апраўдала, выкідваць на звалку? Яе ж людзі на заводзе не для металалому рабілі...
— За гэта яны грошы палучылі, якая ім розніца? — не здаваўся Касьянаў, не могучы змірыцца, што яго, інжынера, пасаромілі механізатары.
— I нічога, бачу, ты не разумееш, Сяргеевіч, хоць і інстытут скончыў...— засяроджана і неяк журботна сказаў Гаварушка.— Малады яшчэ, пажывеш — паразумнееш... Зрэшты, што з цябе ўзяць! Ты — чалавек прышлы, вольны, ні да чаго не прывязаны: сёння ў нас, заўтра — у суседнім раёне. Табе абы зарплата. Калі бог дасць розум, мо некалі дапетрыш, што не ў адной зарплаце шчасце...— Падумаў, ажывіўся і рашуча сказаў: — Не-е, хлопцы, гэта брахня, што Кунцэвіча скінуць. Брахня! Кунцэвіча не скінуць. У нас запытаюць, а мы скажам сваё...
— Запыта-а-юць...— яхідна ўсміхнуўся Касьянаў.— Чакай Пятра — сыр з’ясі...
— I запытаюць! Паглядзіш, запытаюць...
А на ферме даяркі ледзь не адлупцавалі «каровінага акушэра» Адася. Ці то з-за таго, што прывык заўсёды лаяцца, гаварыць насуперак жанчынам, ці то на самаи справе меў нейкі зуб на Кунцэвіча, але як толькі даяркі сталі абмяркоўваць навіну, ахаць ды охаць, Адась вазьмі ды ляпні:
— Во-во! I правільна зробяць, што прагоняць, ідры яго матары!
— Ты-ы што?! — апямелі ад здзіўленпя жапчыны.— Што рэйдаеш?
— Хо-о-о-піць! Паўластваваў, ідры яго маць, і досыць! Хай цяперака сторажам ідзе. На маё месца... Хехе-хе-хе...— праціўна захіхікаў Адась, задаволены, што знайшоў нарэшце, чым праняць жанчын, пайграць ім на нервах.
— Што зрабіў ён табе кепскага, ёлупень ты аблезлы?! — Даяркі пагрозліва сталі акружаць Адася, і гэта нічога добрага яму не абяцала, аднак трымаўся бясстрашна.
— I зрабіў! — тупнуў кульбаю ён.— Хто такі Кунцэвіч, каб мною камандаваць?! Мужык, хамула! Ты мне падай начальніка, каб я яго паважаць мог! Вучонага, з дзіпломамі, ідры яго маць!
— Во-во! Як прыйдзе з дзіпломамі піліпавіцкі Сурміла — карову апошнюю прадасі.
— А на здыхату мне тая карова! На мой век хопіць, з голаду не памру. Мо мне хочацца па-гарадскому ў ванне плёхацца! Во! А малачка душа пажадае — да цябе прыйду,— тыцнуў сваім крывым пальцам на Пракопчыкаву Марыю.
— Смалы ты ў мяне нап’ешся! — сварліва загаласіла тая.— Утопішся, клыпаты чорт, у той ванне. Гэта ж паглядзіце, людцы добрыя, чаго ён захацеў, гэта ж яму нічога не трэба!
— I не трэба! Гэта табе ўсё мала, ідры тваю маць! Мужыку на свята рубель на піва шкадуеш. Во прыйдзе Сурміла, ён навучыць, як жыць!
— Бабанькі, ды што ж ён барануе? Што ён рэйдае?! — пайшла ў наступ Ганна Чачотка, жанчына псіхаватая і рашучая.
— Ну-ну-у! — прадбачліва адступіў Адась.— У каталажку захацела? Думаеш, раз баба, то не пасадзяць! Зацюлюкаюць як міленькую, ідры т-тваю маць!
Невядома, чьтм усё скоппылася б, каб пе з’явіўся Кунцэвіч.
— Што тут робіцца? Чаго замітынгавалі? — незадаволена сказаў ён, гледзячы на Адася.
Жанчыны адразу ж аціхлі, Адась, патупаўшы на месцы, шмыгнуў за дзверы.
Кунцэвіч трымаўся, быццам ведаць не ведае ні пра якія чуткі, аднак яму было няпроста таіцца ад дапытлівых жаночых позіркаў. Даяркі маўчалі насцярожана і ніякавата, не ведаючы пра што гаварыць, быццам у тых чутках ёсць віна кожнай з іх.
— Сцяпанавіч, то гэта праўда? — нарэшце не вытрымала Галя Хілімон, самая маладая і бойкая.
— Ты гэта пра што? — сярдзіта нахмурыўся Кунцэвіч.
— Ды ведаеш ты, пра што, Сцяпанавіч,— хорам навалiлiлся жанчыны.— Брахня ж гэта? Праўда, брахня?
Кунцэвічу было няпроста вытрымаць іх дапытліва-трывожныя позіркі, ледзь было не вырвалася: усё, бабанькі, адстаршынстваваў я сваё, але ў самую апошнюю хвіліну стрымаўся — яго яшчэ ніхто не вызваляў, ён не мае права дэмабілізоўваць сам сябе, кідаць калгас на волю лёсу, пакуль што гаспадар тут ён...
— Вы мне базар не разводзьце! — спрабаваў асярдзіцца ён, але ўзнікла не злосць, а нейкая жальба горкім камяком раптам падкаціла пад горла.— Больш слухайце розныя плёткі!
Жанчын гэта не пераканала, мо нават, наадварот, зразумелі, што чуткі маюць пад сабой падставу. Але, канечне, Кунцэвіч ведаў больш, чым хто, і ім хацелася ведаць усю праўду.
— Чаго ж вам хавацца ад нас, Сцяпанавіч? — ледзь не ўмольна падступіла Вера Прымак.— Уся вёска грыміць, Піліпавічы таксама бурляць — не хочуць Сурмілу.
— Ды скажаш ты, урэшце, праўду народу?! — запатрабавала Кацярына Бакун. Яна дазваляе сабе сяды-тады нават пакрыкваць на Кунцэвіча, бо як яшчэ была ў дзеўках, а ён у кавалерах, некалі трохі заляцаліся, а потым усё разладзілася, і Кацярына па сённяшні дзень не можа дараваць сабе, што некалі правароніла сваё шчасце.— Не вярні носа ад народа, Ляксей, праўду кажы! Праўду кажы! Калі што — мы да райкома дойдзем, як адзін скажам: не патрэбны нам Сурміла!
— I правільна: дойдзем! — рашуча падтрымалі астатнія.
— Так і скажам: народ не хоча Сурмілу...
— Бач ты: знайшоўся ласы на чужыя каўбасы...
— Ты для нас харошы...
— На якую трасцу нам той Сурміла!
Яны гаварылі, перабіваючы адна адну, і немагчыма было зразумець, што хто гаворыць. У іх галасах было столькі занепакоенасці, рашучай шчырасці, што ў Кунцэвіча міжволі стала збірацца здрадлівая слязіна. Каб не выдаць яе, нахмурыўся.
