Алесь Жук - Зоркі над палігонам
Карповіч не здагадаўся, чаго капітан пазірае на гадзіннік — часу заставалася даволі. Толькі пасля таго, як да капітана падышоў з дакладам Самхарадзе і капітан сказаў «Малайцы!», Карповіч здагадаўся, што і тут усё было разлічана на хвіліны,— колькі часу патрэбна аддзяленню і ўсяму ўзводу, каб падрыхтавацца да стральбы.
— Карповіч, пастройце ўзвод ля дарогі. Паведзяце яго за намі. Экіпажы — да машын! — нечакана молада і весела загадаў капітан Раманаў.
Карповіч пастроіў узвод, глядзеў, як рушылі ягоныя машыны ўслед за камандзірскаю.
— Узвод, напра-ва! Шагам марш! — загадаў Карповіч, і невялікая ўзводная калона рушыла ўслед за машынамі.
Як выйшлі з лесу, здалося, што ноч пасвятлела.
I неба было не такое і чорнае, а нейкае глыбока-сіняе, густое. У полі ўгадваліся абрысы вежы, тае самае, якую паказвалі Карповічу ўдзень камбат з ротным. Машыны, мабыць, занялі пазіцыі, бо цішыня была такая, што, здавалася, калі скажаш хоць слова, голас твой пачуюць на другім баку зямлі, бо менавіта там, на другім баку, і канчаецца гэтае поле...
Ходка ішоў узвод.
Карповіч узіраўся ў поле і ў цемені хоць і невыразна, але заўважаў накапаныя брустверы акопаў і траншэй. Калі падышлі бліжэй, сталі бачныя і габарытныя агеньчыкі машын.
Карповіч скамандаваў заняць пазіцыі і, стоячы, назіраў, як рассыпаліся аддзяленні, займаючы свае месцы.
I зноў стала ціха, спакойна ляжала цеплаватае і не астылае яшчэ поле, быццам цешылася, песцілася апошняю пяшчотаю перад глухімі і бясконцымі восеньскімі дажджамі.
Над полем суха, бы ў холад ці ў мароз, свяціліся далёкія зоркі, і здавалася, што гэта ад іхняга святла не такая глухая і чорная ноч.
Карповіч прайшоў па траншэі ад аддзялення да аддзялення, нагінаючыся, каб не было відаць галавы над брустверам. Ён заўважыў, што гэтак ходзяць і салдагы, хоць кожны ведаў, што з поля не прыляціць ніводная куля, што не будзе адтуль стрэлаў. Але хадзілі нагнуўшыся, нібы з крывёю бацькоўскаю перадалася ім гэтая звычка.
Салдатам раздалі запалы, ля гранатамётчыкаў ляжалі гатовыя выстралы.
Карповіч перабег да акопчыка за траншэяй, дзе сядзеў капітан Раманаў, і далажыў, што ўзвод да стральбы гатовы.
Камандны акопчык прасторны, нават з лавачкаю, зробленаю са старое снараднае скрынкі. На лавачцы стаяў палявы тэлефон.
Капітан Раманаў пакруціў за ручку, узяў трубку, счакаўшы, калі на другім канцы провада паднялі яе, сказаў:
— Вераб'ёў, у мяне гатова. Чакаю.
Потым спытаўся ў радыста:
— Сувязь з машынамі нармальная? Што ж, будзем чакаць,— сказаў Раманаў, нібы растлумачыў Карповічу, што трэба рабіць.
Цішыня панавала ў полі, і здавалася, што нічога нельга тут дачакацца... I ўсё ж трывога жыла ў сэрцы ад думкі, што нешта жывое і невядомае, нават, можа, і небяспечнае, прытаілася ў полі і падкрадваецца, падкрадваецца...
Карповіч прыслухаўся, намагаючыся першым пачуць самы нязначны гук з поля. Але нічога не было чуваць, толькі горача пастуквала ў скронях кроў.
Капітан Раманаў, здавалася, драмаў.
I ўсё ж не Карповіч, а Раманаў першы пачуў пачатак. Карповіч толькі тады насцярожыўся, калі Раманаў падхапіўся, надзеў на галаву каску, другую падаў Карповічу і ўключыў узводную рацыю.
Карповіч яшчэ не зусім разабраўся, што да чаго, як побач шуганула ўгору ракета.
Пры яе нечакана яркім і мігатлівым святле, як на невялікай круглай сцэне, зрабілася відаць усю абарону і абрысы танкаў, якія імкліва набліжаліся з цемры да акопаў. Ужо з траншэй ірвануліся ўгору дзве ракеты, пачуліся глухія галасы каманд. Капітан Раманаў гучна, што, здавалася, пачулі яго каманду і ў акопах, загадаў па рацыі камандзірам аддзяленняў:
— Гранатамётчыкам знішчыць танкі!
Толькі цяпер Карповіч заўважыў, як выглядвалі з-за бруствераў насустрач танкам драпежныя вострыя насы гранат.
Танкі імчаліся да траншэй. Адна за адною ўзляталі ракеты і асвятлялі поле.
Клубком успыхнуў агонь у адным акопе, асвятлілася постаць салдата.
Першая вогненная камета пранізала танк, яго нестала, толькі рассыпаліся на тым месцы чырвоныя іскры. Адзін за адным ударылі яшчэ два гранатамётныя стрэлы — і зноў выбухнулі два гарачыя кусты іскраў на тым месцы, дзе толькі што ішлі танкі.
Ледзь толькі ўспелі гранатамётчыкі расстраляць танкі, як за імі замільгалі ў полі роўныя густыя агеньчыкі стрэлаў. Загучалі каманды ў акопах. Капітан Раманаў нешта загадаў радысту, і амаль адразу ж гулка, як у бубен, ударылі кулямёты з машын.
Поле засвяцілася не толькі ад ракет, але і ад трасірных куль, якія загулялі над ім, быццам нехта снаваў дзівосны ўток з неонавых струменяў. I гэтыя струмені лопаліся, узляталі ўгору, нядоўга гарэлі ў небе лятучымі зоркамі.
«Бу-бу-бу-бу»,— няспынна, як цецерукі, такавалі кулямёты на баявых машынах. Яны не скончылі такавання, калі ў страляніну ўвязаліся кароткія злосныя чэргі з аўтаматаў. Чуліся каманды сержантаў у акопах, нешта загадваў і падказваў па радыёстанцыі капітан Раманаў, і Карповіч спачатку не здагадваўся, уражаны нечаканым відовішчам, што ўся гэтая баталія паслухмяна капітану Раманаву. Абарона дакладна і хутка выконвала ягоныя каманды. Для Раманава ўсё дзеялася ў полі па парадку, не было неразбярыхі, як гэта спачатку здалося Карповічу.
Агеньчыкаў, якія спачатку ўспыхвалі здаля, стала безліч, яны мігатліва набліжаліся да траншэй.
I амаль адразу ж, пасля каманды капітана Раманава, пасля тых каманд, якія падавалі сержанты ў акопах, насустрач агеньчыкам запульсавалі чэргі, поле напоўнілася несупынным стракатаннем аўтаматычнае зброі, нібы шылі на велізарных швейных машынах. I агеньчыкаў рабілася ўсё менш і менш, але яны прарываліся праз вогненную заслону і ўжо нішто не магло спыніць іхні рух.
— Падрыхтаваць гранаты! Гранатамі — агонь! — крыкнуў у радыёстанцыю Раманаў. Па акопах пракацілася таксама:
— Падрыхтаваць гранаты! Гранатамі — агонь!
I тыя агеньчыкі, якія амаль зусім «дабеглі» да траншэяў, закрыла сцяна гранатных выбухаў. Тонка, жаласліва заспявалі ў паветры асколкі.
Адзін з іх зверху лёгенька паласнуў па касцы Карповіча, нібыта хацеў пагладзіць яе.
Зрабілася ціха.
Карповіч асцярожна выглянуў з акопа.
Пасля ўсяго грому, які, здавалася, ушчэнт расшкуматау ноч і цішыню, зрабілася зноў ціха і да чорнага цёмна пасля святла ракет. Толькі тлелі ў полі там-сям чырвоныя агеньчыкі, удушліва, востра пахла парахавым дымам пасля выбухаў.
Гудзела ў вушах.
Карповіч адчуў, што ўпацеў і стаміўся, хоць сам і не камандаваў. Здавалася, што ўсяе гэтае страляніны было толькі некалькі хвілін.
Капітан Раманаў выключыў радыёстанцыю, скінуў каску, дастаў цыгарэту, прыкурыў толькі ад другое запалкі, запытаўся ў Карповіча:
— Ну як? Ты ж назіраў. Стралялі быццам добра.— I зірнуў на фасфарычны цыферблат гадзінніка.
— Чармальна.
Потым нахіліўся да радыёстанцыі, даў камандзірам аддзяленняў загад разрадзіць зброю і чакаць далейшых каманд.
Пакрысе вочы прывыклі да цемнаты.
Карповіч толькі цяпер заўважыў, што над, здавалася, бязлюднаю вежаю свяціўся чырвоны ліхтар.
Капітан Раманаў перахапіў ягоны позірк, узяў тэлефонную трубку, далажыў:
— Вераб'ёў! Я скончыў. Не, у мяне яшчэ адзін
узвод астаўся.
Потым капітан Раманаў паслухаў, што яму гаварыў невядомы Карповічу Вераб'ёў.
— Кіраўнік гаворыць, што пападанне ў мішэні добрае. Калі не выдатна, то чацвёрка гарантавана. Яшчэ Каленчукоў узвод застаўся. Ты правер перад пасадкаю, ці зброя разраджана. Астаткі боепрыпасаў здайце старшыне. Пазіцыю займайце скрытна, акопы дарабіце і будзьце гатовымі да бою...
— Таварыш капітан, людзі амаль што другую ноч не адпачывалі.
Карповіч не мог і падумаць, што пасля стральбы не будзе людзям адпачынку.Капітан Раманаў як і не пачуў Карповічавых слоў.
— Вынікі стральбы аб'яўлю заўтра і адзначым лепшых. Я сёння буду яшчэ ў вас. I барані вас бог, каб пабачыў сонны лагер замест падрыхтаванае па ўсіх правілах абароны!
Капітан Раманаў завярнуўся і пайшоў да свае машыны. Было відаць, як яна памчалася па полі да лесу — сустракаць узвод Каленчука.
— Узвод — да мяне!
Карповіч стаяў збоч строю, чакаў, пакуль сержанты правяралі, ці разраджана зброя. Ён адчуваў сябе вінаватым перад людзьмі, што пасля стральбы не можа дазволіць ім адпачыць. Ён быў упэўнены, што не было ніякае патрэбы рабіць стральбу адразу пасля маршу, у адну ноч з падрыхтоўкаю абароны...
Карповіч ужо быў гатовы даць каманду садзіцца ў машыны, як хтосьці з салдатаў запытаўся:
— А як стральба прайшла, таварыш лейтэнант?
— Сама мала — на чацвёрку, а можа быць, і выдатна.
— Здорава!
— А Бабаеў як па танках біў! Два танкі!
— Танкі ўсе падбіты.
— Дзе ўсе? Адзін не.
— Як гэта не? Усе!
— Трэба ж палічыць яшчэ, колькі кулямётаў знішчана, раставых, грудных мішэняў...
