Юры Станкевіч - Паўночны вецер для спелых пладоў
Сядзець далей і прасіць яе, каб дазволіла пераздаць менавіта цяпер, не выпадала, студэнт Ігнат Мазур забраў залікоўку і пайшоў з аўдыторыі. Настрой быў сапсаваны.
— Ты, Ігнат, не бяры ў галаву, а то яшчэ прычэпіцца радзімец, — у сваёй манеры жартавала ўвечары Юля Маракова. — Спіркіна, яна ж «Агеньчык» — незамужняя, векавуха. А яны з комплексамі па Ясперсу. Ёй, пэўна, штоноч здаецца, быццам у яе пад ложкам хаваецца мужчына. Здаць ёй табе будзе цяжка. Але не хвалюйся, я, пры нагодзе, закіну слова. І, магчыма, гэта апошняе, што я для цябе зраблю, бо ты, як мне далажылі, стаў заходзіць да Конкінай. Яна, канешне, дзеўка выбітная, як кажуць, на аматара, але звычайная німфаманка. Дарэчы, яе ўлюбёнае прыслоўе «зашмат гонару» раней не перашкодзіла ёй і з Ванем Гужыным пашаптацца.
Паўза.
— Дзякуй за клопат, Юля. Ты ўвогуле — мой анёл-ахоўнік, — сказаў Ігнат Мазур, раптам адчуўшы сябе так, быццам прапусціў удар пад дых.
Ваня Гужын? Са Святланай Конкінай? І калі гэта — раней? На першым, другім курсе? Яго, Ігната, тут тады не было. Што дакладна ведае пра ўсё гэта Юля Маракова? Але ж дарэмна пытацца — яна нічога не скажа, і тут справа не толькі ў жаночай салідарнасці. Ісці высвятляць да самой Святланы Конкінай? Але гэта ўжо зусім глупства. Ды, можа, нічога такога і не было. Гужын, Ганабец... Яна ж сама з іх перадусім смяялася. Хоць — чаму «з іх»? З Ганабца — сапраўды кпіла. А пра Ваню Гужына — ні слова.
Можа, упершыню ў сваім небагатым на вопыт маладым жыцці ён задумаўся пра так званыя гендарныя адносіны. «Роля жанчыны ў грамадстве толькі на першы погляд даволі сціплая, а на самай справе гэта своеасаблівая прыхаваная плынь, часам мутная, незразумелая, але якая ўплывае на ўсіх нас, — думаў ён. — Жанчыны нараджаюць дзяцей, выхоўваюць іх, закладваюць ім у голаў матрыцу мовы, спакушаюць мужчын, і зноў нараджаюць, але апошнім часам у адладжанай стагоддзямі сістэме пачалі адбывацца збоі».
Не вельмі схільны да аналітычных высноў студэнт Ігнат Мазур прыпамінаў цяпер некаторыя факты і выпадкі, пра якія неяк чытаў у газетах альбо часопісах, ці чуў па радыё.
Асабліва зацікавіла яго гісторыя адной даволі забяспечанай еўрапейскай жанчыны з сярэдняга класа, белай, якая пасялілася ў адсталым афрыканскім племені ў якасці адной з жонак нейкага чорнаскурага. Яе так званы муж зрэдку авалодваў ёю, але, каб у яго ўзнікла жаданне блізкасці, націраў жанчыну тухлым свіным тлушчам. Але, якая ў яе была матывацыя — вось што цікава?
З гэтай нагоды ён зрабіў адпаведны кароткі запіс у нататнік.
«Якая матывацыя рухала белай жанчынай, што пасялілася ў афрыканскім племені? Гэта даволі цікава. Магчыма, гэта сведчыла пра яе нейкія псіхічныя адхіленні? Нават захворванні? Дык, на маю думку, людзі, як і прыматы, пэўна, мала звяртаюць увагі на шкадобу ці спачуванне да блізкіх. Тым больш, блізкія да антрапафагаў. Яны адразу вылучаюць псіхапатаў і пазбаўляюцца ад іх. Варта пачытаць Стэнлі, Лівінгстона і іншых. Хоць дастаткова і выключэнняў. Людства не мурашнік і не вулей, у якіх захоўваецца спрадвечны парадак. Розум — вось дзе, мяркую, прычына».
Між тым аб’явілі кароткія вакацыі, пасля якіх студэнты мусілі абараняць дыпломныя работы.
На курсе ўсе разбегліся хто куды. Некаторыя засталіся ў Мінску. Урэшце, усё гэта мала цікавіла студэнта Ігната Мазура. Цалкам пагружаны ў свае пачуцці, ён перадусім неабачліва наведваў семінары, кансультацыі, заканчваў дыпломную.
Яго адносіны са Святланай Конкінай не засталіся таемнымі, хоць яны, калі ўсе збіраліся ў аўдыторыі, дарэмна рабілі выгляд, быццам не ведаюць адно аднаго. Юля Маракова між тым выпраменьвала іронію і знешне поўнае раўнадушша, і ён быў за гэта ёй нават удзячны.
У дадатак да ўсяго ў яго пастаянна не хапала грошай. Даводзілася эканоміць нават на дробязях і «джэнтльменскія наборы» па вечарах скараціліся да таннай паўлітроўкі сухога віна. Ён яшчэ не ведаў, як, але на вакацыях вырашыў здабыць грошай любой, нават самай цяжкай працай. Заставаліся, праўда, дзве рэдкія калекцыйныя манеты — спадчына ад дзядзькі, але іх ён трымаў на самы крайні выпадак.
Ён вельмі хацеў бы запрасіць Святлану Конкіну на вакацыі да сябе, але нешта стрымлівала: хутчэй за ўсё саромеўся сваёй беднасці і неўладкаванасці, ды такое запрашэнне па сутнасці азначала б толькі адно — нешта накшталт заручынаў, а ён да гэтага быў не зусім гатовы. Жанчына, як ён недзе вычытаў, заўсёды аддасць перавагу таму, хто мае магчымасць валодаць асобнай вольнай тэрыторыяй. Такой тэрыторыі, а па-просту сваёй кватэры, у яго, вядома, пакуль не было.
Тым не менш, праблема з’явілася, і яе варта было неяк вырашаць. Увечары ён, як заўсёды ў апошні час, пастукаў дзяўчыне ў акно. Студэнтка Святлана Конкіна прыадчыніла фортку і ціха сказала, што ім больш сустракацца не трэба, гэта не зусім прыстойна. Сказала, што гаспадыня ўжо даўно падазрае яе ў вольных паводзінах, а гэта не пажадана.
— А ў інтэрнат на адну цёмную ночку ты не супраць? — спытаў Ігнат Мазур. — Я сёння быццам адзін у пакоі. Маркін сышоў да сваёй дзяўчыны. У іх пасля вайсковых збораў вяселле... Дык я цябе на панадворку пачакаю, — сказаў Ігнат Мазур, — згода?
Дзяўчына моўчкі кіўнула і прычыніла акно.
Але калі апынулася на вуліцы, прапанавала:
— Лепш нам па адным праз вахту заходзіць. Ідзі першым, а я потым. Дакладна Маркіна няма?
У пакоі сапраўды было пуста, не прыбрана. Студэнт Ігнат Мазур прыбраў са стала і расчыніў акно, каб праветрыць памяшканне.
Праз некалькі хвілін дзяўчына ціха пастукала ў дзверы. Ігнат Мазур адчыніў, і студэнтка Святлана Конкіна з парога кінулася да яго, абхапіла за шыю, прашаптала на вуха, што варта зачыніцца на ключ.
***
Пад раніцу студэнт Ігнат Мазур знайшоў у сваёй і ў тумбачцы Дзяніса Маркіна паўбохана сітніка, кавалак сыру і бутэльку белага сухога віна, якое купіў вечарам.
— Ты на вакацыі ў Талін? — урэшце спытаў ён дзяўчыну пра тое, што яго асабліва цікавіла.
— Застануся тут. Папрацую на падхопе ў абласной газеце. Яшчэ дыплом дапісваць, дый лепш быць адной. Мне цяжка ў сям’і, Ігнат.
— Можа, патлумачыш?
— Пасля, пасля.
Яны дапілі віно.
— А ўвогуле — жыццё нікчэмная рэч, — раптам сказала студэнтка Святлана Конкіна, мабыць, думаючы пра нешта сваё. — Ну, вось нам добра разам, але ж так не можа працягвацца заўсёды — нават гэты няшчасны інтэрнат з клапамі.
— Ну, не край жа. Прыдумаю нешта. Вакацыі, дыплом, зборы — і ўсё. Хутка канец вучобе. Я таксама стаміўся.
— А потым, Ігнат?
— Трэба недзе працаваць, альбо тачыцца, як чарвяку, у аспірантуру ці яшчэ куды. Мне, дарэчы, выкладчыца Ліцвінава прапанавала дапамогу. Не па мне гэта. Дый «адліга», прадчуваю, заканчваецца. А я, як ні круці, сын «ворага народа» і мой «шлях наверх» абмежаваны.
— У Ліцвінавай да цябе сантымент. Старэючая жанчына, тупаваты муж у ложку, машына, лецішча, дачка, якая ўжо нявесціцца, і ўсё такое. Самота. А тут малады, адукаваны, свежы студэнт, нібы персанаж з «Чырвонага і чорнага» Стэндаля. Памятаеш, як употайкі паціскае яму руку пад сталом замужняя мадам, маці колькіх там дзяцей?..
— Большасць мужчын, мяркую, палігамныя.
— Вось бачыш. І мы, жанчыны, такія ж. Ну, хіба што адбудзецца супадзенне па вірусах. Ты не маніў пра вірусы?
Паўза.
— Скончылася віно, — сказаў Ігнат Мазур. Я яшчэ выпіць хачу. Можа, збегаць? За «аліка» не палічыш?
Студэнтка Святлана Конкіна прыўстала з зэдліка і патушыла цыгарэту.
— Давай лепш паспім, — сказала яна. — Абдымі мяне, як мінулым разам.
***
Кіраўніком дыпломнай работы ў Ігната Мазура была выкладчыца Алена Сініцына. Тэму па расійскім часопісе «Наш современник» і супрацоўніцтве з ім Салтыкова-Шчадрына па сутнасці падказала яна, але толькі пасля таго, як пачаў працаваць і ўжо шмат напісаў, ён раптам зразумеў, што раўнадушны і да тэмы, і да часопіса. Не адчуваў, што нешта там кранае яго настолькі, каб імпэтна гарэць. Урэшце, многія студэнты проста бралі вядомыя раней тэмы, знаходзілі тэксты дыпломных, якія пісаліся некалькі гадоў таму і пра якія ўжо даўно ніхто не памятаў. Яны набывалі іх і проста перапісвалі, пазбаўлялі сябе ад лішніх клопатаў.
Сваю дыпломную работу ён усё ж дапісаў. Працаваў урыўкамі, па-ранейшаму без натхнення. Выкладчыца Сініцына адчула гэта і была не вельмі задаволена. «Чакала ад вас большага, — сказала яна неяк яму. — На добрыя чатыры балы пацягнеце, а я для вас, Мазур, планавала “выдатна”».
Урэшце на тым і вырашылася. Абараніўшыся, студэнт Ігнат Мазур адразу выкінуў усё гэта з галавы.
Некаторыя выкладчыкі патрабавалі, каб студэнты абавязкова наведвалі кансультацыі перад іспытамі. Таму на кансультацыі прыходзілі амаль усе. Ігнат Мазур таксама стараўся прысутнічаць на іх, калі выпадала. Прыходзіла на кансультацыі і Святлана Конкіна, хоць неяк прызналася студэнту Ігнату Мазуру, што яна ўвогуле дамаседка. У аўдыторыі і на перапынках паміж заняткамі яны па-ранейшаму амаль не падыходзілі адно да аднаго, хоць і пераглядваліся. Не раз Ігнату Мазуру хацелася забыцца на гэтую невядома як узнікшую канспірацыю, падысці да дзяўчыны і абняць яе пры ўсіх, — урэшце чаго і каго саромецца, але нешта стрымлівала.
