Валерыя Саротнік - Крылы
Обзор книги Валерыя Саротнік - Крылы
Валерыя САРОТНІК
КРЫЛЫ
Аднойчы — такое заўсёды здараецца знянацку — горад Ў захапіла эпідэмія.
Эпідэміі — страшная рэч, скажаце вы. А ўрачы згодна паківаюць — так, так... Калі эпідэмія вялікая, на ўвесь свет і нават на Месяц — гэта ўжо называецца пандэмія, падкажа Анатоль Сцяпанавіч Грыбочак, сур’ёзны дзядзька ў вялікіх акулярах з папкай Сусветнай арганізацыі аховы здароўя пад пахай. Але, дадае ён заўсёды, калі праводзіць экскурсіі для школьнікаў па медыцынскім музеі бальніцы горада Ў, ёсць людзі, якія ведаюць, што рабіць. І яны не дадуць хваробе, якой бы страшнай і складанай яна ні была, дабрацца да вас. Ва ўсялякім разе, не да ўсіх, думае Анатоль Сцяпанавіч, але спыняецца на «да вас», і дзецям здаецца, што яны ў поўнай бяспецы.
Але супраць эпідэміі, што накрыла горад Ў, не было ні лекаў, ні выратавання.
За тры дні да пачатку эпідэміі ў горадзе Ў усё было, як заўсёды — спакойна і сумна.
А малады чалавек, па імені Алег і па прозвішчы Іваноў, паліваў герань на акне настаўніцкай, як заўсёды, у дванаццаць гадзін, акурат перад урокам. Ён выкладаў матэматыку, любіў лічбы і гэтую адзіную, нікому, акрамя яго, непатрэбную герань. Ён паліваў і аўтаматычна лічыў на дрэвах за акном настаўніцкай — роўна восем вароніных гнёздаў, а ў яго партфелі, калі прыпомніць, роўна чатыры ручкі, а на абед ён з’еў адну цэлую восем дзясятых і тры сотых талеркі супу, які ён таксама любіў. Да ўрока заставалася колькі хвілін.
Ён толькі на момант затрымаўся ля акна, загледзеўшыся на варон. Варон, у адрозненне ад супу і лічбаў, Алег не любіў — што гэта за птушка, ніякай эстэтыкі, шэрая і чорная. Не сказаць, аднак, каб Алегу даспадобы былі папугаі — так многа колеру для яго было занадта. Але калі ўзяць вельмі шэры і вельмі сумны дзень снежня, без снегу — такая ўжо была зіма, — дадаць да яго дождж і шэрых з чорным птушак, на душы становіцца так самотна і горка, што хоць ты сам сябе кіслотна-жоўтымі фарбамі аблівай. А была б магчымасць... ці крылы, паляцеў бы куды далей. Хаця б туды, дзе ёсць снег, падумаў Алег. Падумаў роўна адну цэлую дзве дзясятых хвіліны, і пайшоў на ўрок.
Так, зіма ў той год у горадзе Ў выдалася без снегу. Людзі, самотныя і сонныя, павольна брылі па мокрых вуліцах, бы не спяшаліся нікуды. Усе мы ведаем, што такі час «безсезоння» трэба проста перажыць, і сонца прыйдзе зноў — бо ўсялякія там антыцыклоны вечна вісець над галавой не могуць. Але жыхарам горада Ў здавалася, што цемрадзь і слота не скончацца ніколі — адны на працы і дома раз-пораз абнаўлялі старонку з прагнозам надвор’я ў інтэрнэце, другія стараліся не прапускаць навіны па тэлевізары, а мясцовы магістр белай магіі з дыпломам Вальдэмар Казлакоўскі нават праводзіў нейкі «вялікі рытуал па прыцягенні духаў зімы», як ён напісаў у запрашэннях і аб’явах, не забыўшыся дадаць пункт пра цану білетаў на гэтае шоу. Але, ці таму, што людзі не звярнулі ўвагу на яго памкненні, ці таму, што проста нешта складанае і метэаралагічнае тварылася над горадам Ў, снег не з’яўляўся і не з’яўляўся.
І вось менавіта тады пачалася эпідэмія.
Настаўнік матэматыкі Алег стаў першым, каго яна падкасіла. Ён прачнуўся як заўсёды рана, роўна ў шэсць гадзін, пацягнуўся, пайшоў у ванны пакой, пачаў чысціць зубы. і толькі праз хвіліну, глянуўшы ў люстра, са здзіўленнем убачыў — у яго за спінай былі КРЫЛЫ. Самыя сапраўдныя крылы, як у птушак, ці як малююць у анёлаў — толькі не белыя, а нейкія сінія з залатым. А пакуль ён здзіўляўся крылам, эпідэмія ішла па горадзе. Людзі прачыналіся і бачылі за сваімі спінамі крылы — розных колераў і памераў. Адны доўга цёрлі вочы, спадзеючыся, што гэта сон. Другія нават спрабавалі імі варушыць.
А Таня, прадаўшчыца на рынку, ціха плакала на кухні, і слёзы яе падалі проста ў кубак з гарбатай. Падалі і падалі. Усё склалася, як кажуць, адно да аднаго — яе звольнілі з працы, хлопец кінуў, памерла канарэйка (яна была ўжо вельмі старая і гэта было лагічна, але не меней сумна), і, нарэшце — вось гэтыя крылы. Яны, прынамсі, былі прыгожыя — чырвоныя з «падпалінамі», і, калі б Таня была арнітолагам, яна б сказала, што зараз падобна на птушку-кардынала. Але ёй, не-арнітолагу, было ўсё роўна, на каго яна цяпер падобная. Само тое, што крылы з’явіліся, было і страшна, і незразумела.
Тым часам, свет не стаяў на месцы.
У мэрыі тэлефоны проста разрываліся. Недзе пасля пятага званка мэр горада Ў Міхаіл Міхалыч ужо ведаў, што чакае яго за кожным новым паведамленнем. З экрана тэлевізара тоненькая журналістка з кіслотна-зялёнымі крыламі гучна і надрыўна расказвала пра тое, колькі выпадкаў «эпідэміі» рэгіструецца кожную гадзіну. Мэр Міхаіл Міхалыч працёр лысаватую галаву жудаснай фіялетавай насоўкай, пачухаў задуменна правае чорна-белае крыло, адчыніў сакрэтныя дзверцы і падняў трубку сакрэтнага тэлефона. Ён ведаў, што рабіць, калі пачалася эпідэмія.
І вось горад Ў акружылі ваенныя. Танкі і верталёты не давалі выязджаць і заязджаць у горад нікому, акрамя ўрачоў і вучоных. Прэса міма іх прабралася неяк сама.
— Што мы маем на сённяшні дзень? — паправіў свае вялікія акуляры самы галоўны ўрач горада Анатоль Сцяпанавіч Грыбочак. Яго фіялетавыя крылы не змяшчаліся за крэслам, і яму давялося стаяць. У астатніх вучоных крылы былі трохі меншыя, і яны сядзелі.
— Увесь горад зараз мае крылы, — падаў голас тонкі малады чалавек у белым халаце паверх смешнай кашулі ў кветачку і з гэткімі ж крыламі. — Вытокі феномена пакуль невядомыя.
Анатоль Сцяпанавіч пагайдаўся з наска на абцас, памаўчаў, крытычна аглядаючы калег.
— Феномен пачаў развівацца ўчора, — сказала таўставатая дама з аранжавымі крыламі і старамоднай прычоскай. — Група маіх аспірантаў зараз працуе там, адкуль, мы лічым, эпідэмія пачала распаўсюджвацца.
— Добра, — пацёр рукі Анатоль Сцяпанавіч. — А самі вы што?
Вучоныя здзіўлена на яго паглядзелі.
— Ну, вы самі. Вы спрабавалі нешта з імі рабіць?
— Я пер’е выдзіраў, — няўпэўнена прызнаўся дзядзька-фізіёлаг з вялікай барадой і ружовымі рамантычнымі крыламі за шырокай спінай. — Па структуры — самыя звычайныя. Птушыныя.
— А ці хто-небудзь з вас спрабаваў лётаць?— спытаў Анатоль Сцяпанавіч. Вучоныя пераглянуліся, што, хутчэй за ўсё, азначала «не».
Тым часам, у «ачагу эпідэміі» — чытай, у кватэры Алега — працавалі тры худыя аспіранты з аднолькавымі, бледна-сінімі крыламі і сумнымі тварамі. «Ачаг эпідэміі» вылічылі па тым, як распаўсюджвалася крылатасць, памецілі дом, зацягнулі пад’езд жоўтымі пластыкавымі стужкамі і паставілі міліцыянераў ля ўвахода.
Алег сядзеў на канапе і моўчкі трываў, пакуль яму мералі ціск, бралі аналізы, правяралі нешта на незнаёмых прыборах. Скончыўшы, абодва аспіранты, усё гэткія ж сумныя, пайшлі з кватэры. Алег падышоў да акна, выглянуў на вуліцу — людзі з рознакаляровымі крыламі за спінай ішлі па сваіх справах так паўсядзённа і спакойна, бо эпідэмія эпідэміяй, а жыць неяк трэба. Стракатая ад розных колераў вуліца цалкам расцвіла, і на душы, нягледзячы на ўсю дзіўнасць таго, што рабілася, было чамусьці радасна.
Але толькі не на душы ў прадаўшчыцы Тані. Яна, праўда, перастала плакаць, паглядзела тэлевізар і... супакоілася зусім. Бо чаго баяцца, калі горш, чым ёсць, ужо не будзе? Таня была песімісткай, і, як лічыла сама, няўдаліцай. Кава ў аўтамаце заўсёды канчалася на ёй, картка застравала ў банкамаце, варта было толькі Тані паспрабаваць забраць зарплату не ў банку. Адзіны аўтобус да працы, нібы здзекуючыся, зачыняў дзверы проста перад яе носам. Таня жыла, чакаючы новых няўдач і праблем. І зусім не памятала, напрыклад, што яе адну не зачапіла, калі недалёка ад яе латка на рынку ў пазамінулым годзе ўзарваўся газавы балон. А яшчэ, што яна не захварэла пасля таго, як у дзяцінстве правалілася пад лёд на возеры. А яшчэ, што маршрутка, на якую яна аднойчы спазнілася, трапіла ў аварыю...
Але цяпер яна не баялася нічога, ні аб чым не думала і нічога не чакала. Па яе асабістых падліках, жыццё дайшло да дна, і пакуль у гэтае дно, як у тым анекдоце, ніхто не спрабаваў пастукаць. Ёй было лёгка і наўдзіў спакойна. У гэтым нязвыклым стане Таня апранулася як магла, прарэзаўшы вялікімі нажніцамі дзіркі для крылаў у кофце і паліто, і выйшла на вуліцу.
Тым часам самы галоўны ўрач Анатоль Сцяпанавіч Грыбочак старанна збіраў дадзеныя ад калег і тых, хто ў касцюмах хімічнай абароны хадзіў па горадзе Ў з учарашняга дня. Праўда, касцюмы яны хутка знялі, бо высветлілася — тое, што выклікала з’яўленне крылаў у мясцовых жыхароў, не перадавалася ні паветрана-кропельным шляхам, ні праз брудныя рукі, ні праз ежу і ваду. І нават праз погляд не перадавалася. Вучоныя, што прыехалі ў горад, з цікаўнасцю хадзілі па ім, бралі пробы паветра, зямлі і вады, саскрэбы з машын, і пер’е, што гублялі на хаду некаторыя прахожыя — так, на ўсялякі выпадак.
Але дагэтуль не было амаль нічога зразумелага. Анатоль Сцяпанавіч сядзеў за сталом адзін, амаль суткі, у думках размаўляючы з паперамі, што прыносілі ў яго кабінет кожную гадзіну. «Ну, што на гэты раз», — мармытаў ён, звяртаючыся да новага лістка, здымка, кардыяграмы. «Ніякіх анамалій», — сцвярджалі сур’ёзныя паперкі з аналізамі. «Ніякіх анамалій»,— працягвалі здымкі, — акрамя птушыных крылаў, цалкам функцыянальных і рэальных». Па ўсім выходзіла, што крылы абсалютна бяспечныя. І нічога дрэннага сваім «носьбітам» не робяць.
