Кривицкий Александр - Учебник белорусского языка
Говорит. Гаворыць, як п'яны плот гародзіць (бес-связно); як стары дзед кашалі пляце (небылицы); балбоча, як індык, як цецярук (говорит много); бубніць, як удод (говорит невразумительно, глухо); барабаніць, як, пустая бочка (говорит бессодержательно, много);
брэша, як сабака на вецер (врет); голіць, як брытва (говорит остро, резко).
Копается. Капаецца, як сляпы ў торбе (бестолково)
Кричать. Крычы. хоць разарвіся, хоць лопні (о невнимании к тому, кто кричит).
Кричит. Крычыць, як варона на дождж (упорно), аж сцены разлягаюцца (сильно), хоць вушы затыкай (пронзительно); вішчыць. як. парася ў прасле (отчаянно).
Лезет. Лезе, як дым у вочы, сляпіцаю (неотвязно).
Наскочить. Нарваўся, як голы на бізун (о неприятностях).
Настращать. Напужаў, як ката скваркаю (о достижении обратного результата).
Оглядываться. Азіраецца, як парася ўкраў (с опасением, страхом).
Плавает. Плавае, як сякера, як калун (о неумении плавать), як качка (об умении плавать).
Поехать. Паехаў — як камень у ваду боўкнуў (об отсутствии вестей).
Посмотреть. Глянуў — як капейку даў (о приятном ощущении от взгляда).
Привязаться. Прыстаў, як сляпы. да плоту (неотвязно)
Делает. Робіць, як назаўтра трэба, як не сваімі (рукамі), як сырое гарьщь (медленно).
Делят. Дзеляць, як Тодар з Тадораю лапаць з абораю (шутка о бессмысленном, глупом дележе).
Дерутся. Б'юцца, як пеўні (шумно наскакивая друг на друга)
Добраться. Дабраўся, як вол да брагі (о жадности).
Дружно. Дружна, як жабы на дождж (все вместе).
Ест. Есць, як не ў сябе (много), як за сябе (быстро), як тыдзень не еушы (жадно), ажнос гнецца (с охотой), аж за вушамі трашчыць (старательно), як нежывы, як не сваімі (без охоты, лениво).
Заговорить. Загулі, як пчолы ў вуллі, як у купіне чмялі (о шуме от разговоров).
Идти. Валюхаецца, як качка (идти тяжело, раскачиваясь в стороны); паўзе, хоць вару падлі (идти медленно);
валачэцца, як сабака за возам (идти без желания).
Сказать. Сказаў, як у сук уляпіў, як звязаў (точно), як пугаю па вадзе (бессодержательно), як сабака «гаў» (грубо, лживо); ляпнуў, як гразёю ў вочы (грубо, оскорбительно)
Смотрит. Глядзіць, як вол на новыя вароты (удивленно и тупо)
Танцуют. Скачуць, як голыя ў крапіве (беспорядочно и дико)
Угождать. Дагаджаў, як ліхой скуле (обходился очень осторожно).
Хозяйничать. Гаспадарыць, як свіння ў агародзе (безобразно)
Храпит Храпе, як карчы дзярэ (звучно)
О СОСТОЯНИИ
Бедный. Гол, як сакол.
Богатый. Багаты, як чорт рагаты.
Болят. Баляць, як сабакі рвуць (о ногах)
Бьется. Б'ецца, як рыба аб лёд (о горе)
Везет. Шанцуе, як тапельцу, як вісельніку (о невезении).
Глухой. Глухі, што пень, як цяцера, як сцяна
Горе. Бяда, хоць воўкам вый, хоць у пятлю лезь, хоць у труну лажыся, хоць з моста ў рэчку.
Деньги. Грошай, як мякіны (много), хоць сцены клей(много), каб капейка, шэлег (мало)
Дрожит Дрыжыць (трасецца), як авечы, хвост, якасінавы лі ст (от холода, со страха)
Живет. Жыве, як у Бога за плячьша (беззаботно), як сарока на калу (без пристанища).
Живется. Жывецца. як валу ў ярме (трудно), як кату(комфортно), як бяздомнаму сабаку (голодно и неуютно)
Здоровый. Здаровы, хоць у плуг запрагай, як бык, яквол, як. дуб.
Лежит. Ляжыць, як лут, як калода, як падла, крыцаю, лежнем.
Любит Любіць, як сабак а палку (опасается)
Молчит. Маўчыць, як сцяна, як вады ў рот набраў
Одинокий. Адзін, што пень, як палец, як былінка ў полі
Пьяный. П'яны, як гразь, як зямля, як свіння; набраўся, як жаба гразі, як зямля.
Расти. Растуць, на лес гледзячы (о детях)
Свыкся. Звыкся з бядою, як рыба з вадою.
Сильный. Дужы, як свіння ў лужы (шутка)
Сидит. Сядзіць, як мы ш. пад венікам, пад мятлой (опребывании в страхе)
Трудно, тяжело. Мне, як таму, што зямля на яму
Ушел. Пайшоў, як мыла з'еўшы (о решительном выпровождении)
Хочется. Хочацца, як каню ў аглоблі (о нежелании)
О ВНЕШНОСТИ
Бледный. Белы (збялеў, збялела), як снег, як палатно, як папера, як смерць
Борода Барада, як памяло (широкая), як мятла (длинная)
Глаза Вочы, як у злодзея (воровские)
Голова Галава, як гарбуз, кацел (большая), як калена (голая, бритая), як у барана (курчавая).
Зарос (волосами). Аброс, як. воўк.
Испачкался в грязи Выкачаўся, як свінчо, брудны {мурзаты), як парася, як еў з парасятамі (о лице).
Красивая (с лица) Прыгожая. хоць вады напіся з твару
Красный Чырвоны, як рак (от стыда).
Кудрявый Кучаравы, як баран
Не по фигуре (одежда) Вісіць, як на калу
Подходит по фигуре (костюм) Сядзіць (ляжыць), як уліты
Разодетая Прыбраная (прыбралася), што лялька
Темный (с лица) Чорны (счарнеў), як, галавешка, як засланка (по природе)
Худой (исхудал) Высах, хоць рэбры лічы, што трэска, на трэску
О ЯВЛЕНИЯХ ВНЕШНЕГО МИРА
Близко Блізка, як рукой падаць (совсем недалеко)
Видно Відна, як удзень, хоць іголкі збірай (о ясной лунной ночи зимой)
Вода Вада, як лед (холодная)
Гора Гара, як з печы (обрывистая)
Грибы Грыбоу, хоць касі, хоць касу закладай (очень много)
Деньги Грошы, як вада (о несохранности денег)
Дождь Дождж, як з цэбра, як з вядра, як з луба (оливне)
Дом. Хата, як хлеў, як гумно (большая и пустая), як катух, як будка, як кучка (маленькая и тесная), у хаце хоць ваўкоў ганяй (холодно)
Дорога Дарога, хоць бок ам каціся, як яйцо (гладкая), як палатно (ровная), як страла (прямая)
Дуб Дуб, аж шапка валіцца (высокий)
Жара Вбрыць, як у катле (парно), пячэ, аж смылщь (жарко)
Земля Зямлі, як старой бабе сесці (мало).
Корова Карова, як лось, як лашыца, як печ (сытая)
Кровля Дах, як рэшата (вся в дырках).
Много Хоць гаць гаці (с избытком)
Поле Поле, як вокам скінуць (широко)
Стол На стале, як на дзяды (изобилие кушаний)
Темно Цемна, хоць вока выкалі (абсолютная темнота)
Тесно Цесна, пальца не ўшчаміць, не ўшчэміш
Хорошо Добра тут, як у раю (очень приятно)
Ягоды Ягад, як. гразі, хоць граблом грабі (много)
УСТОЙЧИВЫЕ ОБОРОТЫ РЕЧИ
Абсолютно все Усе чыста
А вот, иду Аўжо, іду
А мне и подавно Амне і погату
А потому Апагэтаму А затым
А чтоб тебя! А бадай (багдай) цябе! А бадай (баг-дай) ты!
Ба, вспомнил! А (ага), успомніў!
Ба, смотри! Га, пабач!
Без какого либо знака Аніў знак
Бесчисленное множество Бясконцае мноства, незлічонае мноства
Большое дело! Вялікае свята!
Бросиіься бежать Пусцщца наўцёкі, кінуцца наўцёкі
Будет вам! Досыць ужо вам!
В другое время Іншым (другім) часам
В другой раз Другі м разам
В гору (идти) Пад гару (ісці)
Вероятно так Бадай што так, напэўна так
Весьма далеко Не блізкі свет
Взъерошенный какой-то Наежаны нейкі
Взять за привычку Узяць за звычай
Видеть своими глазами Бачыць на свае вочы
Видишь ли Бачыш
Вишь (ишь) ты! Бач ты! Бачыш ты!
Войти (втереться) в расположение (вдоверие) Дабіцца ласкі, убіцца ў ласку (у давер)
Волей неволей Хочаш не хочаш, хаця не хаця
