Л Дайнеко - Чалавек з брыльянтавым сэрцам (на белорусском языке)
- Маўчы i апранайся.
Праз лiчаныя iмгненнi яны пакiнулi пакой. Плазмоiд падплыў да дзвярэй, дакрануўся да замка, i замок мякка, бясшумна адчынiўся. У самы апошнi момант Клён шапнуў:
- Пачакай. Мне трэба ўзяць з сабой малаток.
- Навошта? - здзiвiўся плазмоiд.
Але Клён не стаў тлумачыць, сярод слясарнага рыштунку схапiў малаток, увапхнуў у кiшэнь курткi.
Вярнiдуб з Каратыстам своечасова зрэагавалi на нечаканую атаку: узвiлiся на ўвесь свой магутны рост. Ды плазмоiд толькi чыркануўся аб iхнiя жалезныя галовы, i робаты селi на табурэты, знерухомелi.
На вулiцы бушаваў рэзкi ўсёпранiкальны вецер. Белачолы месяц мiльгаў памiж хмарамi.
- Мне падалося, што ты малатком хочаш разбiваць iлбы робатам, засмяяўся плазмоiд.
Клён нiчога не адказаў, падбег да пастамента, на якiм стаяў помнiк Чалавеку з брыльянтавым сэрцам, з нянавiсцю паглядзеў на яго. Помнiк быў зроблены з цёмна-сiняга шкла, сэрца, зiхоткае, прамянiстае, гарэла ўнутры, нават (калi даўжэй засяродзiць позiрк) пульсавала.
- Табе паставiлi помнiк, - з павагай прамовiў плазмоiд, праплыў наўкол шкляной фiгуры, дадаў: - Вельмi падобны.
Раптам Клён размахнуўся, ударыў малатком. Пырснулi шкляныя аскабалкi.
- Што ты робiш?! - закрычаў плазмоiд. А Клён бiў i бiў, сашчамiўшы зубы i заплюшчыўшы вочы. Ляцела ва ўсе бакi, звiнела, трашчала шкло.
- Вось вам, - як закляцце, паўтараў Клён. - Наце... Вось вам... Атрымайце...
Са шкляной фiгуры вывалiлася, выскачыла сэрца, пазвоньваючы, пакацiлася, затарахцела па асфальце. Яно аказалася звычайнай, трошкi падзалочанай бляшанкай. Клён з лютасцю пачаў таптаць яго нагамi.
- Вось вам, - цяжка дыхаючы, казаў ён.
Потым адшпурнуў малаток, сеў на краёк пастамента, заплакаў. Плазмоiд як бы з нейкiм спалохам завiс у яго над правым плячом. Шалеючы, выў вецер.
- Пойдзем да той жанчыны, - нарэшце сказаў плазмоiд.
- Дзе Вера? - устрапянуўся, ажыў Клён. - Вядзi!
Яны паiмчалiся праз шэры свiтальны туман - уперадзе, нiзка над зямлёй, ляцеў плазмоiд, следам за iм бег Клён. У гэтым iмклiвым руху было ягонае выратаванне, суцяшэнне, самазабыццё. Яму здавалася - спынiся вось зараз, проста прымарудзь, i адразу памрэш. Ён не ведаў, адкуль узялося такое адчуванне, але яно было, жыло ў кожнай клетцы цела. А яшчэ ён уцякаў ад сябе ранейшага, учарашняга, ад сябе наiўна-зялёнага, якi глядзеў у рот дарослым, прымаючы на веру кожнае iхняе слова. У гэтым бегу ён нанова нараджаўся. Так нараджаецца малады жытнёвы колас, выплываючы вясной з цёплай зямлi.
Яны прыпынiлiся на зарослым дрэвамi i хмызняком беразе возера Маладзёжнага.
- Дзе Вера? - задыхана i нецярплiва спытаў Клён.
- Вось яна, - адказаў плазмоiд, з нейкай нерашучасцю наблiжаючыся да маладой лiпы, што стаяла над самай вадой.
Цёмныя хвалi нястрымным бурлiвым ланцугом iшлi з туманнага возера i клалiся каля самых каранёў лiпы, ужо трохi падмытых вадою. Трымцела зялёнае вiльготнае лiсце. Чуўся трывожны i няясны шум, у якiм была сама патаемнасць.
- Дзе ж Вера? - са злосцю азiрнуўся Клён.
- Яна перад табой.
- Ты хочаш сказаць, што вось гэтае дрэва, гэтая лiпа i ёсць... Вера Хрысцiнюк? - уздрыгнуў голасам, перайшоў на шэпт Клён.
- Так. Яна была ў Доме Пераўтварэнняў у доктара Метэора. Яна вельмi-вельмi прасiла, каб доктар дапамог ёй прыблiзiцца да Радаслава Буслейкi. Яна моцна кахала Радаслава i, калi ён загiнуў, не магла жыць без яго. Вельмi-вельмi прасiла Вера, i Метэор здаўся - ён ператварыў яе ў лiпу, любiмае дрэва Буслейкi. Уначы, патаемна ад людскiх вачэй, яе вывезлi з Дома Пераўтварэнняў у крытым грузавiку i пасадзiлi менавiта на гэтым месцы. Некалькi гадоў назад якраз тут упершыню ўбачыла Вера Хрысцiнюк Радаслава, якi займаўся ў вадналыжнай секцыi.
- Чалавека ператварылi ў дрэва! - усклiкнуў уражаны Клён. - Хiба можна такое рабiць?
- Гэта пакуль што забаронена. I доктара Метэора неўзабаве будзе дапытваць Суд Сумлення ў Доме Народаў. Нехта з персанала ўсё-ткi данёс на доктара. Але ж ты не будзеш адмаўляць той факт, што на шчаслiвай планеце Зямля ўсё яшчэ ёсць самазабойцы, якiя добраахвотна спыняюць сваё жыццё.
- Я ведаю пра такое, - згадзiўся Клён.
- Хiба магла жыць Вера, калi не стала Радаслава? Магла, але гэта была б ужо зусiм iншая жанчына, а не Вера Хрысцiнюк. Доктар Метэор доўгi час думаў над гэтай складанай, над гэтай трагiчнай праблемай i нарэшце прыйшоў да канкрэтнага яе вырашэння, якое ён назваў "трэцiм варыянтам". Як ты ведаеш, да самага апошняга часу ў Доме Пераўтварэнняў людзей, што дасягнулi шаснаццацiгадовага ўзросту, маглi на некалькi гадзiн пераўтвараць у цеплакроўных млекакормячых, у птушак i рыб, а таксама пераносiць iх у мiнулыя эпохi. "Трэцi варыянт" - новае слова ў канцэпцыi доктара Метэора. Па ўласным жаданнi чалавек можа стаць дрэвам, кветкай, iншай раслiнай. Яшчэ з грэчаскiх мiфаў вядомы юнак Нарцыс, якi зрабiўся прыгожай кветкай. Вельмi часта ператваралiся ў бярозу або калiну героi славянскiх казак. Усё гэта, вядома ж, невыпадкова. Але ў "трэцяга варыянта" маецца iстотны недахоп.
- Якi?
- У сваiм змененым стане чалавек будзе знаходзiцца не менш пяцi гадоў. Не менш.
- Значыць, Веру Хрысцiнюк я змагу ўбачыць толькi праз пяць гадоў? засмучана спытаў Клён.
- Так, - адказаў плазмоiд. - А за гэты час можа надарыцца ўраган, можа ўдарыць маланка або звычайная сякера.
- Вера, - усхвалявана сказаў Клён, падышоў, пагладзiў рукамi свежую кару, прытулiўся да яе шчакой, зноў прамовiў з дрыготкай у голасе: - Вера...
Маладое дрэва зашумела ўсёй сваёй лiстотай. Блiскучыя кроплi расы ("слёзы", - падумаў Клён) пасыпалiся на зямлю, на рукi, на твар. Сонечны прамень, успыхнуўшы на небасхiле, абвясцiў усяму жывому, што пачынаецца новы дзень.
- Вера, я буду прыходзiць сюды. Я нiкому не раскрыю тваю тайну. Але ты беражы сябе, - горача гаварыў Клён, i яму хацелася плакаць i адначасова спяваць i слухаць-слухаць гамонку зялёных круглаватых лiстоў.
З берага возера Маладэёжнага адразу ж накiравалiся ў заапарк. Ужо зусiм развiднела, натоўпы людзей пацяклi па вулiцах, i таму плазмоiд ператварыўся для маскiроўкi ў надзiманы паветраны шарык ярка-зялёнага колеру. Клён трымаў яго за шаўковую нiтку, а сам ехаў на веласiпедзе. Праблемы з транспартам не было. У самых розных кропках горада ў спецыяльна адведзеных месцах стаялi аўтамабiлi, матацыклы, веласiпеды, ролiкавыя канькi. Чалавек прыходзiў, апускаў у аўтамат пластмасавы жэтон са сваiм прозвiшчам i адрасам i браў тое, што яму падабалася. Затым, зрабiўшы справу, прыпаркоўваў аўтамабiль або iншы транспартны сродак на любой гарадской стаянцы.
- Навошта я табе патрэбен у заапарку? - пацiкавiўся плазмоiд.
- Будзем вызваляць караля жывёл Аюса Першага. Быў такi на планеце Вар.
- Я ведаю пра яго, - сказаў плазмоiд.
- Яшчэ лепш, калi ведаеш, - павесялеў Клён. - Быў Аюс мудрым каралём, з людзьмi i жывёламi размаўляў, а на Зямлi, на самай-самай шчаслiвай планеце, раптам анямеў. Не разумеюць яго зямляне. А можа, не хочуць разумець. Як ты лiчыш?
