Сергей Давидович - Замалёўкi (на белорусском языке)
З узростам гарадское жыццё робiцца невыносным, даядае i апошняiя нервы, i астатняе здароўе.
Што б я рабiў, каб мяне не чакаў i не сустракаў карпiлаўскi старэнькi дамок? Як толькi выпадае магчымасць, я iмчу туды напiцца вачыма родных мясцiн, наталiць сэрца водарам шчымлiвых успамiнаў i галасамi мiнулага.
З маладосцi прылятаю сюды хоць на гадзiну - i ў маразы-завеi, i ў дажджавую макрэчу, i ў спякоту.
Асаблiва люблю прыязджаць у вёску зiмой. Аўтобус давозiць да Жукаўкi, ад якой да Карпiлаўкi ўсяго два кiламетры.
Што гэта за кiламетры! Цуд! Дарога праз лес! У лесе цiха, бялютка, чыста. Сляды вавёрак, зайцоў, лiсаў, ласёў. Кожнае дрэва знаёмае - джгаеш бадзёра i ўсхвалявана. Сустрэча з роднымi мясцiнамi - заўсёды свята!
I вось аднойчы зiмой саджуся я ў аўтобус i еду ў Карпiлаўку. Апрануты па-паходнаму: старэнькая шапка, паношаная куртка, боты. У вёсцы трэба i снег расчысцiць, i дроў прынесцi, i печ распалiць - у чыстай вопратцы рабiць гэта нязручна.
Еду я ў аўтобусе, разглядаю пасажыраў, адшукваю сярод дачнiкаў мясцовых жыхароў, знаёмых. Аўтобус быў паўпусты, знаёмых я не ўбачыў i перавёў погляд на праплываючыя краявiды.
Потым звярнуў увагу на мужчыну майго ўзросту, якi сядзеў перада мной, важна адкiнуўшыся на сядзеннi, ганарлiва задраўшы галаву.
Калi ён павярнуў яе крыху да акна, я пазнаў у iм Толiка з Лекараўкi. Калiсьцi, у маладосцi, я дапiнаў на вечарынкi ў тую Лекараўку, хоць знаходзiцца яна ад Карпiлаўкi няблiзка. Толiк граў на гармонiку, i я нядрэнна заломваў мяхi - мы нават падсяброўвалi.
Увогуле, моладзь адной вёскi тады ведала моладзь з усiх навакольных вёсак.
- Толiк! Здароў! - пляснуў я яму па плячы. - Ледзь пазнаў цябе!.. (А не бачылiся мы гадоў дваццаць.)
На Толiкавай задранай угару галаве была андатравая шапка, на плячах рацiнавае палiто. Нiчога ў гэтым дзiўнага не было, ён ехаў у сваю вёску да бацькоў - не ў ватоўцы ж ехаць.
У адказ на мае словы Толiк, не паварочваючыся, кiнуў нядбайна ўбок:
- Прывiтанне!.. - i яшчэ вышэй "заламаў" галаву.
Я пачаў распытваць пра жыццё, пра справы, пра лёс. Толiк адказваў, але скупа:
- Жыву, як бачыш, добра... Працую таксiстам... (Тут быў зроблены асаблiва ганарлiвы нацiск.)
Магчыма, таму, што бачыў на мне сцiплую вопратку, ён адказваў на ўсе пытаннi, як кажуць, праз губу. Адказваў на пытаннi - i не больш. Нiякiх сустрэчных пытанняў, нiякай зацiкаўленасцi да мяне.
Бачу, што размова не атрымлiваецца, адварочваюся да акна i працягваю любавацца краявiдамi.
Праз некалькi хвiлiн маўчання ён задаў "дзяжурнае" пытанне:
- А ты як?
Я i сам, ужо без цiкавасцi, гэтак жа дзяжурна адказаў:
- Ды так... Жыву...
Зноў памiж намi насцярожылася цiшыня.
Вось як бывае: непрыемная гаворка, непрыемнае маўчанне, гады падзяляюць людзей, аддаляюць iх, робяць непатрэбнымi адзiн аднаму. (Ёсць, на шчасце, i прыемныя выключэннi.)
Зноў праз Толiкаву губу вывальваецца пытанне:
- Ну а працуеш ты дзе?..
Пытанне было зададзена, i я мусiў адказаць:
- Я - маёр мiлiцыi...
Божа мiлы! Што зрабiлася з Толiкам! Чалавек iмгненна перамянiўся крутнуўся да мяне, ледзь сядзенне не выкруцiў. Куды дзелася ганарыстасць i фанабэрыстасць?! Вочы яго заззялi, прыемная ўсмешка ўпрыгожыла твар, вусны не спынялiся нi на хвiлiну.
- Слухай, Сярога! Давай сустракацца! Вось мой адрас, мой тэлефон! Трэба па сто грам зрабiць! Якая сустрэча! Мы ж былi сябрамi!..
Усё гэта паходзiла на анекдот, на сатырычнае кiно, не верылася, што ўсё гэта я раптоўна ўбачыў у жыццi, побач з сабой. Здзiўляюся, навошта насiць у сабе такi хлам, такi непатрэбны цяжар - другога, штучна створанага, адмоўнага чалавека?
Гэта ж так проста i лёгка - заставацца самiм сабой.
ШЧАСЦЕ
Складанае гэта паняцце - шчасце.
Да яго ставяцца даволi легкадумна i карыстаюцца iм налева i направа.
Часта можна пачуць:
- Я шчаслiвы чалавек!
Безадказная i бяздумная заява.
Такое можа сказаць толькi дзiця, акружанае дабрабытам i бацькоўскай ласкай.
Толькi дзецi, пры наяўнасцi неабходных умоў, могуць адчуваць тое, што завецца поўным шчасцем.
Ды i iх крохкае шчасце засмучаецца дзiцячымi перажываннямi i шчырымi слязьмi, нават ад страты любiмай цацкi.
Дарослы чалавек, з нармальным светаўспрыманнем, хаця i не перажыўшы асабiстай нейкай трагедыi i гора, не назаве сябе шчаслiвым, бо iнфармацыйны цiск з усiх бакоў такi моцны i жорсткi, што шчаслiвым, у поўным сэнсе гэтага слова, можа лiчыць сябе толькi сляпы, глухi i з каменным сэрцам чалавек.
Хiба ж можа чалавек, пахаваўшы сваiх бацькоў, некага з родных цi блiзкiх сяброў, а калi i не пахаваўшы, то назiраючы кожны дзень па тэлевiзары, як лiецца кроў, сказаць:
- Я шчаслiвы!
Чалавек з узростам апускаецца ўсё глыбей i глыбей у перажытае i словам "шчасце" можа карыстацца толькi па нейкаму выпадку:
- Я шчаслiвы тым, што выйшла ў свет мая кнiга...
- Я шчаслiвы тым, што магу быць з вамi...
- Якое шчасце, што бяда абмiнула ваш дом...
Гэтымi шчаслiвымi выпадкамi-iмгненнямi трэба вельмi даражыць, як i словам "шчасце".
ЛЮБОЎ
Iдзе дыскусiя. Спрачаюцца сацыёлагi, сексапатолагi, псiхолагi i iншыя шматлiкiя "олагi" i "ёлагi". Адны даказваюць, што неабходна расказваць дзецям з малога ўзросту, адкуль бяруцца такiя ж, як яны, дзецi i як яны "робяцца", iнакш гэта растлумачыць "вулiца".
Другiя настойваюць на тым, што прыйдзе ўсё само сабой.
А трэцiя... А трэцiх не заўважаюць, iх нiбы не iснуе. А яны, гэтыя трэцiя, пераканаўча i даволi натуральна, кожны дзень з экранаў кiно i тэлевiзараў дэманструюць "любоў". Сёння "гэта" завецца любоўю. Слова "любоў" i паняцце любовi страцiла свой першапачатковы чысты, незямны сэнс...
Прылiпне першакласнiк да тэлевiзара i засвойвае ўрок, што "заняцца любоўю" - значыць легчы ў пасцель з першым сустрэчным, што "трахнуцца" - гэта зноў жа "любоў". У моладзi i падлеткаў самае папулярнае i моднае слова "трахнуцца". Чаму дзiвiцца, яно штодня злятае з экранаў, яно стала афiцыйным у "культурным" лексiконе.
Уся гэта тэлевiдэаiнфармацыя ў спалучэннi з нашымi "дасягненнямi" ў галiне агульнай культуры - спрыяльная глеба для росту бездухоўнасцi моладзi.
Не, не трэба дзецям агулам растлумачваць, адкуль бяруцца дзецi. Ды i не агулам весцi такую гаворку вельмi не проста.
У кожнай сям'i свая атмасфера даверу цi недаверу памiж бацькамi i дзецьмi. Цi ж можа п'яны бацька агiтаваць сына за цвярозы лад жыцця? Цi пабудавала сям'я той маральны падмурак, апiраючыся на якi, бацькi маюць права ўводзiць дзяцей у iнтымны свет узаемаадносiн памiж жанчынай i мужчынам?
Ды i як будуць выглядаць у вачах сваiх дзяцей нават самыя адукаваныя i звышмаральна ўстойлiвыя бацькi, якiя пачнуць "раскрываць" дзецям вочы, а тыя ўжо неаднаразова бачылi ў сяброў па вiдзiку дэталёва гэту "любоў".
Некаторым бацькам i не снiлася тое, што ведаюць iх дзецi...
