Станислав Лем - Салярыс (на белорусском языке)
- Ты саснiў нешта страшнае?
- Саснiў? Так, саснiў. А ты не спала?
- Не ведаю. Здаецца, не спала. Мне не хочацца спаць. А ты спi. Чаго ты так пазiраеш?
Заплюшчыўшы вочы, я адчуваў, як мерна, спакойна стукае яе сэрца там, дзе гучна стукае маё. Бутафорыя, падумаў я. Але я ўжо наогул перастаў здзiўляцца. Мяне не дзiвiла нават мая абыякавасць. Страх i адчай мiнулiся. Я быў ад iх далёка, о, так далёка, як нiхто на свеце. Я губамi дакрануўся да яе шыi, пасля нiжэй, да маленькай, гладкай, як сценкi ракавiны, упадзiны памiж сцёгнамi. I тут таксама чуўся пульс.
Я абапёрся на локцi. Цiхi свiтанак змянiўся рэзкiм блакiтным ззяннем, гарызонт палаў, першы прамень стралой пранiзаў пакой, усё заблiшчала, прамень вясёлкай рассыпаўся ў люстэрку, на клямках, на нiкеляваных трубках; здавалася, што на сваiм шляху святло стукаецца ў кожную плоскасць, iмкнецца вызвалiцца, разбурыць цеснае памяшканне. Было балюча глядзець. Я адвярнуўся. Зрэнкi ў Хэры звузiлiся. Яна падняла на мяне шэрыя вочы.
- Гэта надыходзiць дзень? - цiха спыталася яна.
Усё было нiбыта i наяве, нiбыта i ў сне.
- Тут заўсёды так, каханая.
- А мы?
- Што мы?
- Мы доўга будзем тут?
Мне стала смешна. Але невыразны гук, якi вырваўся з маiх грудзей, быў мала падобны на смех.
- Я думаю, даволi доўга. Ты не хочаш?
Яна, не мiргаючы, уважлiва пазiрала на мяне. А цi мiргае яна ўвогуле? Я не ведаў. Хэры пацягнула коўдру, i на яе руцэ заружавелася маленькая трохкутная плямка.
- Чаго ты так пазiраеш?
- Ты прыгожая.
Хэры ўсмiхнулася. Але гэта была толькi ветлiвасць, адказ на мой камплiмент.
- Праўда? А ты глядзiш так, нiбыта... нiбыта...
- Што?
- Нiбыта нешта шукаеш.
- Ну ты i выдумала.
- Не, ты не шукаеш, а думаеш, што са мной нешта адбылося або я табе ў нечым не прызналася.
- Што ты, Хэры!
- Калi ты апраўдваешся, значыць, гэта праўда. Як хочаш!
За палаючымi шыбамi нараджалася мёртвая блакiтная гарачыня. Засланяючы вочы рукой, я пашукаў акуляры. Яны ляжалi на стале. Стаўшы на каленi, я начапiў акуляры i ўбачыў у люстэрку адлюстраванне Хэры. Яна чакала. Калi я зноў сеў побач, Хэры ўсмiхнулася:
- А мне?
Я не адразу зразумеў.
- Акуляры?
Я падняўся i пачаў шукаць у шуфлядах, на столiку ля акна. Знайшоў двое акуляраў, яны былi надта вялiкiя, i падаў Хэры. Яна прымерала адны, пасля другiя. Акуляры звальвалiся ёй на нос.
З працяглым скрыгатаннем папаўзлi засланкi, закрываючы iлюмiнатары. Праз хвiлiну на Станцыi, якая, як чарапаха, схавалася ў свой панцыр, наступiла ноч. Вобмацкам я зняў з Хэры акуляры i разам са сваiмi паклаў пад ложак.
- Што мы будзем рабiць? - спыталася Хэры.
- Тое, што робяць ноччу: спаць.
- Крыс!
- Што?
- Мо зрабiць табе новы кампрэс?
- Не, не трэба. Не трэба... каханая.
Гаворачы так, я i сам не разумеў, прытвараюся я цi не. У цемры я абняў яе худыя плечы, адчуваючы iх трымценне, i раптам паверыў, што гэта Хэры. Зрэшты, не ведаю. Раптам мне падалося - падманваю я, а не яна. Хэры такая, як ёсць.
Пасля я некалькi разоў засынаў, уздрыгваючы, прачынаўся, шалёна грукала сэрца, якое паступова супакойвалася. Смяротна стомлены, я прыцiскаў да сябе Хэры. А яна надзвычай асцярожна датыкалася да майго твару, мацала лоб, правяраючы, цi няма ў мяне гарачкi. Гэта была Хэры. I iншай, больш рэальнай, не магло быць.
Ад гэтай думкi ў мяне нешта змянiлася, я супакоiўся i амаль адразу заснуў.
Мяне разбудзiў далiкатны дотык. Мой лоб адчуў прыемны халадок. Твар быў накрыты нечым вiльготным i мяккiм, затым гэтае мяккае паволi паднялося, i я ўбачыў схiленую Хэры. Абедзвюма рукамi яна выцiскала над мiсачкай з парцэляны марлю. Побач стаяў флакон з вадкасцю ад апёкаў. Хэры ўсмiхнулася.
- Ну ты i спiш, - прамовiла яна, зноў кладучы марлю. - Табе балiць?
- Не.
Я зморшчыў лоб. Сапраўды, апёк не адчуваўся. Хэры сядзела на краi ложка, захiнутая ў мужчынскi купальны халат, белы з ружовымi палосамi; яе чорныя валасы рассыпалiся па каўняры. Яна высока, аж да локцяў, закасала рукавы, каб яны не замiналi. Мне страшна хацелася есцi, бадай што дваццаць гадзiн я нiчога не еў. Калi Хэры зняла з майго твару кампрэс, я ўстаў i ўбачыў дзве сукенкi, якiя ляжалi побач i былi цалкам аднолькавыя - белыя з чырвонымi гузiкамi, адна, якую я дапамог ёй зняць, разрэзаўшы, i другая, у якой яна прыйшла ўчора. На гэты раз яна сама распарола нажнiцамi швы, сказаўшы, што зашпiлька, вiдаць, зламалася.
Гэтыя аднолькавыя сукенкi былi сама страшным з усяго, што я перажыў дасюль. Хэры капалася ў шкапчыку з лекамi, наводзiла там парадак. Я непрыкметна адвярнуўся i да крывi ўкусiў сваю руку. Не зводзячы вачэй з сукенак, дакладней, з аднае, паўторанай двойчы, я пачаў адсоўвацца да дзвярэй. Вада па-ранейшаму шумна лiлася з крана. Я адчынiў дзверы, цiхенька выслiзнуў на калiдор i асцярожна зачынiў iх. Я чуў прыглушанае бульканне вады i звон шкла. Нечакана ўсё сцiхла. Калiдор асвятляўся даўгаватымi лямпамi на столi, невыразная пляма адлюстраванага святла ляжала на дзвярах, ля якiх я чакаў, сцiснуўшы зубы. Я схапiўся за клямку, хоць не меў надзеi ўтрымаць яе. Рэзкi рывок ледзь не вырваў клямку з маiх рук, але дзверы не адчынiлiся, а толькi закалацiлiся, пачуўся аглушальны трэск. Здзiўлены, я выпусцiў клямку i адсунуўся - з дзвярыма адбывалася нешта неверагоднае: iх гладкая пластыкавая плiта выгiналася, нiбыта з майго боку яе пхалi ўнутр пакоя. Эмаль адлушчвалася маленькiмi кавалачкамi, вызваляючы стальны вушак, якi напружваўся ўсё мацней. Я зразумеў: Хэры цягне дзверы да сябе, а яны ж адчыняюцца ў калiдор. Святло адлюстравалася на белай плоскасцi, як ва ўвагнутым люстэрку; пачуўся моцны трэск, i плiта, выгнуўшыся, трэснула. Адначасова клямка, вырваная з гнязда, уляцела ў пакой. У праломе паказалiся акрываўленыя рукi, пакiдаючы чырвоныя сляды на лакiраванай паверхнi дзвярэй, яны цягнулiся да мяне - дзверы разламалiся на дзве палавiны i трымалiся толькi на завесах; бела-ружовы прывiд з мёртва-бледным тварам кiнуўся мне на грудзi, заходзячыся ад слёз.
Каб не гэты выгляд, якi паралiзаваў мяне, я ўцёк бы. Хэры канвульсiўна хапала паветра, бiлася галавой аб маё плячо, яе валасы растрапалiся. Абняўшы Хэры, я адчуў, што яе цела абмякла ў маiх руках. Я працiснуўся праз разбiтыя дзверы i занёс яе ў пакой, паклаў на ложак. Пазногцi ў Хэры былi паламаныя i скрываўленыя, скура на далонях здзёртая. Я паглядзеў на яе твар, расплюшчаныя вочы пазiралi на мяне праз мяне.
- Хэры!
Яна штосьцi прамармытала.
Я паднёс палец да яе вачэй. Века заплюшчылася. Я пайшоў да шкапчыка з лекамi. Ложак зарыпеў. Я павярнуўся. Хэры сядзела прама, са страхам пазiраючы на свае скрываўленыя рукi.
- Крыс, - прастагнала яна, - я... я... што са мной сталася?
- Ты паранiлася, калi выдзiрала дзверы, - суха адказаў я.
Губы не слухалiся мяне, нiжнюю калола як iголкамi. Я прыкусiў яе зубамi.
