Герберт Уэллс - Вайна сусветаў (на белорусском языке)
Нягледзячы на ўсе наступныя бурныя падзеi, я вельмi ясна помню нашу начную пiльнасць: чорная, нямая абсерваторыя, завешаны ў вугле лiхтар, што слаба асвятляе падлогу, мернае цiканне гадзiннiкавага механiзма ў тэлескопе, невялiкая падоўжаная адтулiна ў столi, адкуль зiяла бездань, усеяная зорным пылам.
Амаль нябачны Оджылвi бясшумна рухаўся каля прыбора. У тэлескопе вiдзён быў цёмна-сiнi круг i плаваючая ў iм маленькая круглая планета. Яна здавалася такой нязначнай, блiскучай, з ледзь улоўнымi папярочнымi палосамi, са злёгку няправiльнай акружнасцю. Яна была маленькая, як шпiлькавая галоўка, i вылучала цёплае серабрыстае святло. Яна быццам дрыжала, але на самай справе гэта вiбраваў тэлескоп пад дзеяннем гадзiннiкавага механiзма, якi трымаў планету ў полi зроку.
У час назiрання зорачка то памяншалася, то павялiчвалася, то наблiжалася, то аддалялася, але гэта толькi здавалася - ад стомленасцi вачэй. Нас аддзялялi ад яе 40 мiльёнаў мiляў, больш чым 40 мiльёнаў мiляў пустаты. Нямногiя могуць уявiць сабе ўсю неабдымнасць той безданi, у якой плаваюць пылiнкi матэрыяльнага сусвету.
Блiзка каля планеты, я помню, былi вiдаць тры маленькiя светлыя кропкi, тры тэлескапiчныя зоркi, бясконца аддаленыя, а вакол - непамерная цемра пустой прасторы. Вы ведаеце, як выглядае гэта бездань марознай ноччу. У тэлескопе яна здаецца яшчэ больш глыбокай. I нябачнае для мяне, з прычыны аддаленасцi i малой велiчынi, няўхiльна i хутка iмкнучыся да мяне праз усю гэту невераемную прастору, з кожнай хвiлiнай прыблiжаючыся на многiя тысячы мiляў, iмчалася тое, што марсiяне паслалi нам, тое, што павiнна было прынесцi барацьбу, бедствы i гiбель на Зямлю. Я i не здагадваўся аб гэтым, назiраючы за планетаю; нiхто на Зямлi не падазраваў пра гэты метка пушчаны кiдальны снарад.
Гэтай ноччу зноў наглядаўся ўзрыў на Марсе. Я сам бачыў яго. Паявiўся чырванаваты бляск i ледзь прыкметнае ўздуцце з краю ў тое самае iмгненне, калi хранометр паказваў поўнач. Я паведамiў пра гэта Оджылвi, i ён змянiў мяне. Ноч была гарачая, i мне захацелася пiць; вобмацкам, нялоўка ступаючы ў цемнаце, я рушыў да столiка, на якiм стаяў сiфон, як раптам Оджылвi ўскрыкнуў, убачыўшы вогненны паток газу, што нёсся на вас.
Гэтай ноччу новы небяспечны снарад быў выпушчаны з Марса на Зямлю роўна праз суткi пасля першага, з дакладнасцю да адной секунды. Помню, як я сядзеў на стале ў цемнаце; чырвоныя i зялёныя плямы плылi ў мяне перад вачыма. Я шукаў агню, каб закурыць. Я зусiм не надаваў значэння гэтай iмгненнай успышцы i не задумваўся над тым, што можа быць пасля яе. Оджылвi назiраў да гадзiны ночы; у гадзiну ён закончыў работу; мы запалiлi лiхтар i накiравалiся к яму дамоў. Захiнутыя цемрай, ляжалi Отэршоў i Чэртсi, дзе мiрна спалi сотнi жыхароў.
Оджылвi гэтай ноччу выказваў розныя згадкi наконт умоў жыцця на Марсе i высмейваў вульгарную гiпотэзу аб тым, што яго насельнiкi падаюць нам сiгналы. Ён меркаваў, што на планету пасыпаўся цэлы град метэарытаў або што там адбываецца агромнiстае вулканiчнае вывяржэнне. Ён даказваў мне, наколькi малаверагодна, каб эвалюцыя арганiзмаў праходзiла аднолькава на дзвюх, хай сабе i блiзкiх планетах.
- Адзiн шанс супраць мiльёна за тое, што на Марсе ёсць жыццё, - сказаў ён.
Кожны раз апоўначы сотнi назiральнiкаў бачылi полымя, у гэту i наступныя дзесяць начэй - па адной успышцы. Чаму выбухi скончылiся пасля дзесятай ночы, гэтага нiхто не спрабаваў растлумачыць. Магчыма, газ ад выстралаў прычыняў якiя-небудзь нязручнасцi марсiянам. Густыя клубы дыму цi пылу, убачаныя ў самым моцным тэлескопе ў выглядзе маленькiх шэрых з адлiвам плямаў мiгацелi ў чыстай атмасферы планеты i зацямнялi яе знаёмыя абрысы.
Нарэшце нават газеты загаварылi пра гэтыя вiдовiшчы, там-сям сталi паяўляцца заметкi пра вулканы на Марсе. Помнiцца, гумарыстычны часопiс "Панч" вельмi дасцiпна выкарыстаў гэта для палiтычнай карыкатуры. Памiж iншым нябачныя марсiянскiя снарады ляцелi да Зямлi праз бездань пустой прасторы з хуткасцю некалькiх мiляў у секунду, наблiжаючыся з кожным днём, з кожнай гадзiнай. Мне здаецца цяпер дзiкiм, як гэта людзi маглi займацца сваiмi дробязнымi справамi, калi над iмi ўжо навiсла згуба. Я помню, як радаваўся Маркхем, атрымаўшы новы фотаграфiчны здымак планеты для iлюстраванага часопiса, рэдагуемага тады iм. Людзi цяперашняга, больш позняга часу з цяжкасцю ўяўляюць сабе разнастайнасць i прадпрымальнасць часопiсаў у дзевятнаццатым веку. Я таксама тады з вялiкiм жаданнем вучыўся ездзiць на веласiпедзе i чытаў кiпу часопiсаў, у якiх абмяркоўвалася далейшае развiццё маральнасцi ў сувязi з прагрэсам цывiлiзацыi.
Аднойчы вечарам (першы снарад знаходзiўся тады за 10 мiльёнаў мiляў ад нас) я выйшаў разам з жонкай на прагулку. Неба было зорнае, i я растлумачыў ёй знакi Задыяка i паказаў на Марс, на яркi пункт святла каля зенiту, куды было скiравана столькi тэлескопаў. Вечар быў цёплы. Кампанiя экскурсантаў з Чэртсi цi Айлварта, вяртаючыся дамоў, прайшла мiма нас з песнямi i музыкай. У верхнiх вокнах дамоў свяцiлiся агнi, людзi клалiся спаць. Здалёку, з чыгуначнай станцыi даносiўся грукат манеўровых цягнiкоў; прыглушаны адлегласцю, гучаў ён амаль меладычна. Жонка звярнула маю ўвагу на чырвоныя i жоўтыя сiгнальныя агнi, што гарэлi на фоне начнога неба. Усё здавалася такiм спакойным i лагодным.
II
ПАДАЮЧАЯ ЗОРКА
Затым надышла ноч першай знiчкi. Яе ўбачылi на досвiтку; яна праносiлася над Вiнчэстэрам, на ўсход, вельмi высока, выкрэслiваючы вогненную лiнiю. Сотнi людзей бачылi яе i ўспрынялi за звычайную дагараючую зорку. Як апiсвае Элбiн, яна пакiдала за сабою зеленаватую паласу, якая гарэла некалькi секундаў. Дэнiнг, наш найвялiкшы аўтарытэт па метэарытах, сцвярджаў, што яна была бачнай ужо на адлегласцi дзевяноста цi ста мiляў. Яму падалося, што зорка ўпала на Зямлю прыкладна за сто мiляў на ўсход ад таго месца, дзе ён знаходзiўся.
Тады я быў дома i пiсаў у сваiм кабiнеце; i хоць маё акно выходзiла на Отэршоў i штора была падцягнута (я любiў глядзець у начное неба), я нiчога не заўважыў. Аднак гэты метэарыт, самы незвычайны з усiх, што калi-небудзь падалi на Зямлю з сусветнай прасторы, павiнен быў упасцi, калi я сядзеў за сталом, i я мог бы яго ўбачыць, калi б паглядзеў у неба. Некаторыя з тых, хто бачыў яго палёт, кажуць, што ён ляцеў са свiстам, але сам я гэтага не чуў. Многiя жыхары Беркшыра, Сэрэя i Мiдлсэкса бачылi яго падзенне i амаль не думалi, што ўпаў новы метэарыт. Гэтай ноччу, мабыць, нiхто не пацiкавiўся масай, якая ўпала.
Бедалага Оджылвi, якi назiраў за метэарытамi, быў перакананы, што ён упаў дзе-небудзь на пустцы памiж Хорсэлам, Отэршоў i Ўокiнгам, прачнуўся рана i адправiўся на пошукi. Ужо развiднела, калi ён знайшоў метэарыт непадалёк ад пясчанага кар'ера. Ён убачыў гiганцкую яму ад падзення метэарыта, кучы пяску i жвiру, што грувасцiлiся сярод верасу i былi вiдаць за паўтары мiлi. Верас загарэўся i тлеў; празрасты блакiтны дымок клубiўся на фоне ранiшняга неба.
