Герберт Уэллс - Вайна сусветаў (на белорусском языке)
Раптам страшыдла знiкла. Яно перавалiлася цераз край цылiндра i ўпала ў яму, пляснуўшыся, бы вялiкi скураны цюк. Я пачуў своеасаблiвы глухi гук, i следам за першым страшыдлам у цёмнай адтулiне паявiлася другое.
Мая здранцвеласць адразу знiкла, я павярнуўся i з усiх ног пусцiўся пад дрэвы, што знаходзiлiся якiх-небудзь ярдаў за сто ад цылiндра; але бег я бокам i час ад часу спатыкаўся, бо не мог адарваць вачэй ад гэтых пачвараў.
Там, сярод маладых соснаў i кустоў жаўтазелля, я спынiўся, задыхаючыся, i пачаў чакаць, што будзе далей. Пустка вакол пясчанай ямы была ўсеяна людзьмi, якiя гэтак жа, як i я, з цiкаўнасцю i страхам назiралi за страшыдламi, а больш дакладна - за кучаю жвiру на беразе ямы, у якой яны ляжалi. Нечакана я з жахам заўважыў, як з ямы высоўвалася нешта круглае i цёмнае. Гэта была галава прадаўца, якi звалiўся туды; на фоне захаду яна здавалася чорнаю. Вось паказалiся яго плечы i калена, але ён зноў сарваўся ўнiз, вiдаць была толькi галава. Потым ён знiк, i я пачуў слабы крык. Я быў памкнуўся вярнуцца i памагчы яму, але не мог пераадолець страху.
Больш я нiчога не ўбачыў, усё схавалася ў глыбокай яме i за грудамi пяску. Кожны, хто iшоў бы па дарозе з Чобхема цi Ўокiнга, дзiвiўся б такiм незвычайным вiдовiшчам: каля сотнi людзей рассыпалiся ў канавах, за кустамi, за варотамi i агароджай i моўчкi, зрэдку абменьвалiся адрывiстымi воклiчамi, не зводзячы вачэй з пясчаных кучаў. На фоне палымнеючага неба чарнеў кiнуты кiмсьцi бiтончык з iмбiрным лiманадам, а каля пясчанага кар'ера стаялi запрэжаныя экiпажы; конi елi авёс з аброчных мяшкоў i заграбалi капытамi зямлю.
V
ЦЕПЛАВЫ ПРАМЕНЬ
Здавалася, мяне зачараваў i нават паралiзаваў выгляд марсiянаў, што выпаўзалi з цылiндра, на якiм яны прыляцелi на Зямлю са сваёй планеты. Стоячы па каленi сярод верасовых кустоў, я доўга глядзеў на груды пяску. Ува мне змагалiся страх i цiкаўнасць.
Я баяўся зноў наблiзiцца да ямы, але мне вельмi ж хацелася туды зазiрнуць. Таму я пачаў кружыць, вышукваючы больш прыдатны назiральны пункт i не спускаючы вачэй з груды пяску, за якой таiлiся прышэльцы з Марса. Аднойчы ў яркiх фарбах захаду паказалiся тры якiясьцi чорныя канечнасцi, накшталт шчупальцаў васьмiнога, але тут жа знiклi; потым узвысiлася тонкая каленчатая мачта з нейкiм круглым дыскам наверсе, якi круцiўся i злёгку вагаўся. Што яны там робяць?
Гледачы разбiлiся на дзве групы: адна, большая, - блiжэй да Ўокiнга, другая, меншая, - да Чобхема. Безумоўна, яны, як i я, былi ў нерашучасцi. Побач са мною стаялi некалькi чалавек. Я падышоў да аднаго - гэта быў мой сусед, я не ведаў яго iмя, але паспрабаваў з iм перакiнуцца словам. Але момант для гэтага быў не з лепшых.
- Што за пачвара! - сказаў ён. - Божа, якiя яны страшэнныя! - Ён паўтарыў гэта некалькi разоў.
- Вы бачылi чалавека ў яме? - спытаў я, але ён прамаўчаў.
Мы моўчкi стаялi побач i пiльна назiралi, адчуваючы ўдвух большую ўпэўненасць. Затым я ступiў на бугарок вышынёю каля ярда, каб зручней было назiраць. Аглянуўшыся, я ўбачыў, што мой сусед пайшоў у бок Уокiнга.
Сонца села, згусцiлiся прыцемкi, а нiчога новага не адбывалася. Натоўп злева, ад Уокiнга, здавалася, павялiчваўся, i я пачуў яго невыразны гул. Група людзей па дарозе ў Чобхем рассеялася. У яме быццам усё замерла.
Гледачы мала-памалу асмялелi. Вiдаць, свежае папаўненне з Уокiнга падбадзёрыла натоўп. Прыцемкам на пясчаных пагорках пачаўся павольны перарывiсты рух, - здавалася, што пануючая наўкол цiшыня станоўча падзейнiчала на людзей. Чорныя фiгуры, па двое, па трое, рухалiся, спынялiся i зноў рухалiся, расцягваючыся тонкiм няправiльным паўмесяцам, рожкi якога паступова ахоплiвалi яму. Я таксама пачаў падыходзiць да ямы.
Потым я ўбачыў, як фурманы пакiнутых экiпажаў i iншыя смельчакi падышлi да ямы, i пачуў стук капытоў i скрып колаў. Хлопчык з лаўкi пакацiў цялежку з яблыкамi. Пасля ярдаў за трыццаць ад ямы я заўважыў чорную кучу людзей, якiя iшлi ад Хорсела; наперадзе хтосьцi нёс белы сцяг.
Гэта была дэлегацыя. Тэрмiнова параiўшыся, у горадзе вырашылi, што марсiяне, нягледзячы на iх агiдную знешнасць, усё ж, вiдаць, разумныя iстоты i трэба iм даць зразумець, што мы - таксама разумныя.
Сцяг, развяваючыся на ветры, наблiжаўся - спачатку справа ад мяне, потым злева. Я стаяў вельмi далёка i не мог разгледзець каго-небудзь, але пазней даведаўся, што Оджылвi, Стэнт i Гендэрсан разам з другiмi спрабавалi завязаць кантакты з марсiянамi. Дэлегацыя, здавалася, прыцягвала да сябе амаль замкнёны круг прысутных людзей, i многа невыразных цёмных фiгураў крочыла за ёй на значнай адлегласцi.
Раптам блiснуў прамень святла, i над ямай узвысiўся i засвяцiўся зеленаваты дым, праяснiўшыся трыма клубамi ў нерухомым паветры.
Гэты дым (слова "полымя", вiдаць, тут больш да месца) быў такi яркi, што цёмна-сiняе неба i бурая, сягаючыя аж да Чэртсi, пакрытая туманам пустка з адзiнокiмi соснамi раптам сталi здавацца зусiм чорнымi. У гэты ж момант пачулася нейкае слабае шыпенне.
На беразе ямы стаяла кучка людзей з белым сцягам, анямелых ад здранцвення; маленькiя чорныя сiлуэты вырысоўвалiся на фоне неба над чорнай зямлёю. Успышка зялёнага дыму асвяцiла на момант iх бледна-зеленаватыя твары.
Шыпенне перайшло спачатку ў глухое гудзенне, якое паступова стала моцным i бесперапынным; з ямы высунуўся гарбаты цень i мiльгануў прамень нейкага штучнага святла.
Языкi полымя, асляпляльны агонь перакiнулiся на кучку людзей. Здавалася, нябачны струмень ударыў па iх i ўспыхнуў белым ззяннем. Iмгненна яны ператварылiся ў жывыя факелы.
Пры святле гэтага пражорлiвага полымя я бачыў, як людзi хiсталiся i падалi, а тыя, што далей, ззаду, разбягалiся ў розныя бакi.
Я стаяў i глядзеў, яшчэ не поўнасцю разумеючы, што гэта па натоўпе ад аднаго да другога перабягае смерць. Я зразумеў толькi тое, што адбылося нешта незвычайнае. Амаль бясшумная асляпляльная ўспышка святла - i чалавек падае нiцма i ляжыць нерухома. Ад нябачнага полымя загаралiся сосны; патрэскваючы, успыхвала сухое жаўстазелле. Нават у далечы, каля Нэп-Хiла, запалымнелi дрэвы, платы, драўляныя забудовы.
Гэта вогненная смерць, гэты нябачны, непрадухiльны палаючы меч наносiў iмгненныя, меткiя ўдары. Калi ўспыхнула кустоўе, я зразумеў, што ён наблiжаецца да мяне, але ўцякаць, ратавацца я не мог: вельмi моцнае было здранцвенне. Я чуў гудзенне агню ў пясчаным кар'еры i раптоўна абарванае ржанне каня. Як быццам чыйсцi нябачны распалены палец рухаўся па пустыры памiж мною i марсiянамi, выкрэслiваючы вогненную крывую, i паўсюль кругом дымiлася i шыпела цёмная зямля. Штосьцi з грукатам упала воддаль, недзе злева, там, дзе выходзiць на пустку дарога да ўокiнгскай станцыi. Шыпенне i гул скончылiся, i чорны купалападобны прадмет паволi апусцiўся ў яму.
Гэта адбылося хутка; я ўсё яшчэ стаяў нерухома, уражаны i аслеплены бляскам агню. Калi б гэта смерць апiсала поўны круг, яна непазбежна ператварыла б у попел i мяне. Але яна слiзганула мiма i мяне "пашкадавала".
