Станислав Лем - Салярыс (на белорусском языке)
- Я - Станцыя Салярыс. Нуль-нуль. Пасадка закончана. Канец, - пачуў я нежывы голас робата.
Абедзвюма рукамi (я адчуваў незразумелы цiск на грудзi, у жываце быў непрыемны цяжар) пацягнуў на сябе ручкi, што знаходзiлiся на ўзроўнi плячэй, i разлучыў кантакты. Засвяцiўся зялёны надпiс "ЗЯМЛЯ", i сцяна капсулы адчынiлася; пнеўматычнае ложа штурханула мяне ў спiну так, што я мусiў зрабiць крок наперад, каб не ўпасцi.
З цiхiм сыкам, падобным на самотны ўздых, паветра выйшла са скафандра. Я быў вольны.
Я стаяў пад высокай, як скляпеннi храма, серабрыстай лейкай. Па сценах вiлiся пукi каляровых труб, што знiкалi ў круглых калодзежах. Я павярнуўся. Гулi вентылятары, усмоктваючы рэшткi атрутнай планетнай атмасферы, якая пранiкла сюды пад час пасадкi. Пустая, як трэснуты кокан, сiгара капсулы стаяла на дне круглай чашы стальнога ўзвышэння. Яе вонкавая абшыўка абсмалiлася i мела брудна-барвовы колер. Я спусцiўся па невялiкiм схiле. Далей на метале быў навараны слой шурпатага пластыку. Там, дзе звычайна кацiлiся каляскi пад'ёмнiкаў ракет, пластык быў працёрты аж да сталi. Раптам вентылятары сцiхлi, i ўсталявалася глыбокая цiшыня. Я бездапаможна азiраўся, чакаючы з'яўлення якога-небудзь чалавека, але нiхто не падыходзiў. Толькi свяцiлася неонавая стрэлка, паказваючы на бясшумны эскалатар. Я ступiў на яго стужку. Парабалiчныя скляпеннi залы паступова пераходзiлi ў цылiндрычны тунель. У яго нiшах ляжала мноства балонаў са сцiснутым газам, кантэйнераў, парашутаў, скрынак. Гэта мяне таксама здзiвiла. Эскалатар заканчваўся ля круглай пляцоўкi тунеля. Тут панаваў яшчэ большы кавардак. З-пад кучы бляшанак расплылася алейная лужына. Непрыемны, рэзкi пах стаяў у паветры. У розныя бакi разыходзiлiся сляды ад ботаў, выразна адцiснутыя ў гэтай лiпучай цечы. Памiж бляшанкамi, быццам вынесеныя з кабiн, валялiся скруткi белых тэлеграфных стужак, шматкi паперы, смецце. I зноў засвяцiўся зялёны паказальнiк, скiроўваючы мяне да сярэдзiны дзвярэй. За iмi быў такi вузкi калiдор, што два чалавекi наўрад цi здолелi б тут размiнуцца. Святло трапляла сюды праз высокiя, з падвойна выпуклымi шыбамi, iлюмiнатары, нацэленыя ў неба. Яшчэ адны дзверы, размаляваныя бела-зялёнымi клеткамi, былi прачынены. Я ўвайшоў усярэдзiну. Паўкруглая кабiна мела адно вялiкае панарамнае акно; у iм палымнела затуманенае неба. Унiзе бясшумна хiсталiся чарнаватыя грабянi хваляў. У сценах было шмат адчыненых шкапчыкаў. У iх ляжалi iнструменты, кнiгi, брудныя шклянкi, запыленыя тэрмасы. На бруднай падлозе стаяла пяць цi шэсць механiчных самаходных столiкаў, памiж iмi некалькi панiклых надзiманых крэслаў - паветра з iх было часткова выпушчана. Толькi адно, з адхiленай унiз спiнкай, было запоўнена. На iм сядзеў малы хударлявы чалавек з абпаленым на сонцы тварам. Скура палосамi злазiла з яго носа i скулаў. Гэта быў Снаўт, намеснiк Гiбарыяна, кiбернетык. Калiсьцi ён надрукаваў у "Салярыстычным альманаху" некалькi надзвычай арыгiнальных артыкулаў. Я нiколi раней не бачыў Снаўта. Ён быў у сеткаватай кашулi, праз вочкi якой вытыркалiся асобныя валасiны, што кусцiлiся на запалых грудзях, i калiсьцi белых зрэбных штанах, з плямамi на каленях i прапаленых рэактывамi, з мноствам кiшэняў, як у мантажнiка. У руках ён трымаў пластыкавую грушу, такую, з якiх наталяюць смагу на караблях, пазбаўленых штучнай гравiтацыi. Снаўт пазiраў на мяне як аслеплены яркiм святлом. З растапыраных пальцаў выпала груша i, нiбы мяч, некалькi разоў падскочыла. З яе вылiлiся рэшткi празрыстай вадкасцi. Паступова ўся кроў адхлынула ад твару Снаўта. Я быў надта разгублены, каб прамовiць хоць слова, i гэтая маўклiвая сцэна доўжылася да таго часу, пакуль яго страх нейкiм незразумелым чынам не перадаўся i мне. Я ступiў наперад. Ён скурчыўся ў крэсле.
- Снаўт... - шапнуў я.
Ён здрыгануўся як ад удару. Пазiраючы на мяне з невыказнай агiдай, ён прахрыпеў:
- Я не ведаю цябе, я не ведаю цябе, што ты хочаш?..
Разлiтая вадкасць хутка выпарылася. Запахла алкаголем. Снаўт пiў. Ён быў п'яны? Але чаго ён так баiцца? Я па-ранейшаму стаяў пасярод кабiны. Каленi мае дрыжалi, а вушы былi нiбы заткнутыя ватай. Падлога хiсталася пад нагамi. За выпуклай шыбай акна мерна калыхаўся Акiян. Снаўт не спускаў з мяне налiтых крывёю вачэй. Страх знiкаў з яго твару, але не знiкала неверагодная агiда да мяне.
- Што з табой?.. - спытаўся я цiха. - Ты хворы?
- Ты турбуешся?.. - глуха сказаў ён. - Ага. Ты будзеш турбавацца, праўда? Але чаму пра мяне? Я не ведаю цябе.
- Дзе Гiбарыян? - спытаўся я.
На секунду ён перастаў дыхаць, яго вочы зноўку сталi шклянымi, штосьцi ў iх успыхнула i патухла.
- Гi... Гiба... - выцiснуў ён. - Не! Не!!!
Снаўт затросся ад бязгучнага, iдыёцкага смеху, якi раптоўна ж i спынiўся.
- Ты прыйшоў да Гiбарыяна?.. - прамовiў ён амаль спакойна. - Да Гiбарыяна? Што ты хочаш з iм зрабiць?
Ён пазiраў на мяне так, нiбы я адразу перастаў уяўляць для яго небяспеку; у яго словах, а хутчэй у iх тоне гучала невыносная агiда.
- Што ты кажаш... - выцiснуў я, аглушаны. - Дзе ён?
Снаўт аслупянеў.
- Ты не ведаеш?..
Ён п'яны, падумаў я. П'яны да непрытомнасцi. Я раззлаваўся. Вядома, я мусiў бы пайсцi, але маё цярпенне лопнула.
- Апамятайся! - выгукнуў я. - Адкуль я магу ведаць, дзе ён, калi я толькi што прыляцеў! Што з табой робiцца, Снаўт!!!
У яго адвiсла скiвiца. На хвiлiну ён зноў перастаў дыхаць, але неяк iнакш, чым першы раз, раптоўны бляск з'явiўся ў яго ў вачах. Дрыготкiмi рукамi ён схапiўся за поручнi крэсла i ўстаў з такой цяжкасцю, што аж затрашчалi суставы.
- Што? - прамовiў ён амаль цвяроза. - Прыляцеў? Адкуль прыляцеў?
- З Зямлi, - адказаў я са злосцю. - Ты мо чуў пра яе? Але мне здаецца, што не чуў!
- З Зя... о, неба... Дык ты - Кельвiн?!
- Ага. Чаго ты так пазiраеш? Што тут дзiўнага?
- Нiчога, - прамовiў ён, часта плюскаючы вачыма. - Нiчога.
Снаўт пачухаў лоб.
- Прабач, Кельвiн, гэта так, ведаеш, проста туман нейкi. Я не чакаў...
- Як не чакаў? Вы ж атрымалi паведамленне некалькi месяцаў таму, а Модард тэлеграфаваў яшчэ i сёння, з борта "Праметэя"...
- Так. Так... вядома, толькi бачыш, тут пануе гэткi расхэйдус.
- Бадай што так, - адказаў я суха. - Цяжка гэтага не заўважыць.
Снаўт абышоў вакол мяне, быццам правяраў, як выглядае мой скафандр, сама звычайны на свеце скафандр - са шлангамi i правадамi на грудзях. Некалькi разоў кашлянуў. Даткнуўся да вострага носа.
- Мо хочаш памыцца?.. Гэта цябе ўзбадзёрыць. Блакiтныя дзверы на супрацьлеглым баку.
- Дзякую. Я ведаю, дзе што на Станцыi.
- Ты мо галодны?..
- Не. Дзе Гiбарыян?
Снаўт падышоў да акна, прапусцiўшы мiма вушэй маё пытанне. Павярнуўся спiнай да мяне. Зараз ён здаваўся значна старэйшым. Кароткiя валасы былi сiвыя, шыя, абпаленая сонцам, здратаваная глыбокiмi маршчынамi. За акном блiскалi вялiзныя грабянi хваль, якiя падымалiся i апускалiся так марудна, нiбыта Акiян застываў. Гледзячы на гэта, здавалася, што Станцыя пакрысе перасоўваецца бокам, быццам спаўзае з нябачнай апоры. Пасля яна вярталася на ранейшае месца i гэтаксама лянiва нахiлялася ў iншы бок. Але гэта было, вiдаць, аптычным падманам. Шматкi слiзкай крывава-чырвонай пены збiралiся ва ўпадзiнах памiж хвалямi. Праз iмгненне мне стала блага. Строгi парадак на "Праметэi" я згадаў як нешта дарагое, беззваротна страчанае.
