Кир Булычев - Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)
- Не.
- Вядучы спецыялiст. Можа, будуць аднаўляць. Цi раскопкi пачнуць. Тут на ўзгорку горад стаяў у сярэднявеччы. Зямля лiтаральна напоўнена загадкамi i таямнiцамi. Ну, Клепа!
Дзед урачыста ўздыхнуў, насунуў на вочы шапку, ляпнуў Клеапатры па шыi, i тая пайшла ўперад. Ганна зразумела, што рэстаўратар Васiльеў развярэдзiў дзедаву душу, адкрыў перад iм прывабную далячынь вякоў.
Паперадзе iшла Клепа, потым, жэстыкулюючы, дзед - дажджавiк яго калыхаўся, як пакрывала прывiду. Ён гаварыў, не аглядаючыся, часам яго голас прападаў, патанаючы ў кустах, яго доўгi маналог быў пра горкi лёс рэк i лясоў; пра тое, што якiсьцi купец яшчэ да рэвалюцыi вазiў з пагорка камень у Полацак, абкрадаючы гэтым самым культурную спадчыну; пра тое, што насельнiцтва гэтых мясцiн мяшанае, бо сюды прыходзiлi ваяваць усе, хто хацеў; што кожнай вёсцы патрэбны музей... Тэмы былi разнастайныя i нечаканыя.
Спусцiлiся з пакатага, дальняга ад ракi боку пагорка i накiравалiся ўздоўж жытнёвага поля, па краях якога цвiлi васiлькi. Дзед апавядаў пра тое, што над Мiёрамi два днi вiсела лятальная талерка, а на Месяцы магчыма жыццё. Каля ручая дзед азiрнуўся.
- Можа, у нас пажывеш? Чаго адной у хаце? Мы з Дар'яй табе i гарачай яды наварым, i пагамонiм.
- Я лепш пабуду адна. Дзякуй.
- Я i не спадзяваўся, - сказаў дзед. У хаце дзеда Генадзя прыйшлося затрымацца. Бабка Дар'я запарыла гарбату, паставiла цукеркi, а гаспадар дастаў каробку з-пад абутку i расклаў на стале свой музей, якi ён пачаў збiраць пасля сустрэчы з рэстаўратарам Васiльевым. Тут была дзедава фотакартка дваццатых гадоў, бляшанка з-пад гарбаты з чарапкамi рознай формы i даўнасцi, некалькi паштовак з краявiдамi Полацка i курорта Монтэ-Карла, старажытная пацiнiраваная львiная галава з колцам у носе - пэўна, ручка ад дзвярэй, а таксама крэмневы наканечнiк дзiды, бутэлечка з-пад даўнейшых духоў, падкова, якую згубiла Клеапатра, i яшчэ штосьцi. Бабка Дар'я паклiкала Ганну на кухню пагаманiць пра радню, шапнула:
- Ты не смейся, няхай забаўляецца. А то пiць пачне. Бабка Дар'я пражыла з Генадзем паўвека i ўсё баялася, што ён зап'е.
3
Прыцемкi былi напоўнены гукамi, якiя ўзнiкалi ад цiшынi i празрыстасцi паветра. Галасы ад калодзежа, жаночы смех, вуркатанне тэлевiзара, далёкi гудок грузавiка i нават перастук колаў цягнiка ў неймавернай далечынi - усё гэта было патрэбна, каб як мага глыбей усвядомiць бязмежжа неба, бляск адлюстраванага месяца ў рэчцы, маўчанне лесу, плёскат рыбы i камарыны звон.
Ганна падышла да хаты, узнялася на ганак i нетаропка, усмiхаючыся з дзедавай балбатнi, лёгка адамкнула на гэты раз падатлiвыя дзверы. Трымаючы ў руках замок i гладыш з сырадоем, яна ўвайшла ў сенцы, ступiла крок i знянацку спатыкнулася аб нешта цвёрдае i цяжкае. Гладыш грукнуўся аб падлогу, замок выпаў i стукнуў па назе. Ганна крыкнула, абхапiла рукамi шчыкалатку, i тут жа з-за перагародкi, што аддзяляла сенцы ад халоднай святлiцы, рэзкi мужчынскi голас спытаўся:
- Ты што, Кiн?
З гарышча адгукнуўся другi голас, нiзкi:
- Я на гары.
Ганна, забыўшыся пра жахлiвы боль, сцiшылася. На iмгненне ёй у галаву прыйшла думка: яна трапiла ў чужую хату. Але ж з гэтага боку ручая толькi адна хата. I яна хвiлiну назад адмыкала яе.
Часта зарыпелi прыступкi вузкай лесвiцы, што вяла на гарышча. Скрыпнулi дзверы ў халодны пакой.
Два лiхтарыкi ўспыхнулi адначасова. Яна зажмурылася.
Калi расплюшчыла вочы, убачыла: у сенцах стаяць двое, а на падлозе пасярод сенцаў - вялiкi жоўты чамадан, заляпаны малаком. Малочная лужына расплылася па падлозе, рыжымi караблiкамi пагойдвалiся чарапкi.
Адзiн з iх быў малады, крыху старэйшы за Ганну, элегантны, у сiнiм гарнiтуры, пры гальштуку-мушцы, з кучаравымi чорнымi валасамi, з гусарскiмi нахабнымi вачыма. Другi, што злез з гарышча, - старэйшы i мажнейшы. Твар скуласты, карычневы, светлымi агеньчыкамi гарэлi на iм невялiкiя вочы. Ён быў адзеты ў чорны свiтэр i пацёртыя джынсы.
Ганна выпрасталася, зморшчыўшыся ад болю, i спыталася:
- Вы праз акно ўлезлi?
Мужчыны трымалi напагатове, як пiсталеты, яркiя лiхтарыкi.
- Што вы тут робiце? - спытаўся скуласты.
- Я жыву тут. Часова. - I, як бы жадаючы ўразiць iх, Ганна дадала: Вось бачыце, я i падлогу вымыла.
- Падлогу? - спытаўся скуласты i паглядзеў на лужыну малака.
Ганна была такая сярдзiтая, дый нага балела, што забылася пра спалох.
- Калi вам няма дзе пераначаваць, - сказала яна, - перайдзiце цераз ручай, у крайнюю хату. Там ёсць пакой пусты.
- Чаму гэта мы павiнны iсцi? - спытаўся малады гусар.
- Вы што, хочаце, каб я пайшла?
- Разумеецца, - сказаў маладзейшы. - Вам тут няма чаго рабiць.
- Але ж гэта хата маёй цёткi, Магды Iванкевiч.
- Гэта чорт ведае што, - сказаў малады гусар. - Нiякай цёткi тут быць не павiнна.
- Правiльна! - усклiкнула Ганна, прасякнутая справядлiвым гневам. Цёткi быць тут не павiнна. I вас таксама.
- Мне здаецца, - заявiў скуласты, - нам варта пагаварыць. Зрабiце ласку, цi не пажадалi б вы прайсцi ў пакой?
Ганна звярнула ўвагу на пэўную старамоднасць яго мовы, нiбы ён вучыўся ў дарэвалюцыйнай гiмназii.
Не дачакаўшыся адказу, скуласты штурхнуў дзверы ў святлiцу. Там было ўтульна. Канапа заслана, на стале ляжалi кнiжкi, частка з iх ангельскiя, што адразу пераконвала: у пакоi жыў iнтэлiгентны чалавек - гэта значыць Ганна Iванкевiч.
Напэўна, гэтая думка прыйшла ў галаву i ўзломшчыку, бо яго наступныя словы адрасавалiся не Ганне, а спадарожнiку.
- Жуль! - сказаў ён. - Хтосьцi прамаргаў.
Жуль падышоў, узяў са стала ангельскую кнiжку, паварушыў губамi, разбiраючы назву, i заўважыў:
- Не чытаў.
Вiдаць, хацеў паказаць сваю адукаванасць. Магчыма, гандляваў абразамi, займаўся кантрабандай i не спынiцца нi перад чым, каб збавiцца ад сведкi.
- Добра, - сказаў скуласты бандыт. - Не будзем сварыцца. Вы думалi, што хата пустая i вырашылi ў ёй пажыць. Так?
- Безумоўна так. Я ведала, што яна пустая.
- Але вы не ведалi, што з гаспадыняй гэтай хаты мы дамовiлiся пажыць тут два тыднi. I вось атрымалася непаразуменне.
- Непаразуменне, - сказала Ганна. - Я i ёсць гаспадыня.
Гусар усеўся на канапу i пачаў хутка гартаць кнiжку. Недзе ўдалечынi забрахаў сабака, пачуўся гул машыны. Праз адчыненае акно ў пакой заляцеў вялiкi матылёк i стукнуўся ў шкло лiхтарыка. Ганна, накульгваючы, падышла да стала i запалiла лямпу-газоўку.
- Магда Фёдараўна Iванкевiч, - сказаў скуласты бандыт начальнiцкiм голасам, - здала нам гэтую хату на два тыднi.
- Калi вы бачылi цётку? - спыталася Ганна.
- Учора, - адказаў малады чалавек, не адрываючы вачэй ад кнiжкi. - У Менску.
"Хлусяць, - падумала Ганна. Учора вечарам яна праводзiла цётку ў Крым. Палову жыцця пражыўшы ў вёсцы, цётка лiчыла, што вёска - не месца для адпачынку. Экзатычная мiтусня на ялцiнскiм узбярэжжы куды больш да душы яе рамантычнай натуры... - Яны тут невыпадкова. Прыйшлi сюды не так сабе. Але што iм рабiць у гэтай хаце? Чым больш сур'ёзныя намеры ў бандытаў, тым больш бязлiтасныя яны да сваiх ахвяраў - мэта апраўдвае сродкi. Трэба вырвацца адгэтуль i ўцякаць да дзеда".
