Сергей Давидович - Стрэл дуплетам (на белорусском языке)
Обзор книги Сергей Давидович - Стрэл дуплетам (на белорусском языке)
Давидович Сергей
Стрэл дуплетам (на белорусском языке)
Сяргей Давiдовiч
Стрэл дуплетам
Ужо сцямнела, калi Юзюк вяртаўся з палявання. Не пашанцавала яму сёння, i ад гэтага на душы было мутарна. Ведаў, што ў хаце галеча-пустэча i посны булён можна затаўчы толькi дзiчынай - хоць птушкай, хоць зверам. Але i дзiчына не дурная, яна самахоць у гаршчок цi на патэльню не скоча.
Да хаты заставалася зусiм блiзка - апошнi паварот лясной дарогi - i дома.
Перад самым паваротам Юзюк насцярожыўся - вуха ўлавiла шоргаты i сапенне. Ён спынiўся i падаўся ўсiм целам наперад, углядваючыся ў шэрань змяркання, якая размазвала ўсё i паглынала. На дарозе нешта вялiкай плямай корпалася i краталася.
Дзiк! - мiльганула маланкай здагадка.
Юзюк лiхарадкава сарваў з плячэй двухстволку, памятаючы, што ў ствалах буйная, якраз на дзiка, карцеч, ускiнуў ружжо, прыцэлiўся i бабахнуў. Сэрца тахкала так моцна, што стрэл падаўся цiхiм i бяскрыўдным, як пляскат далоняў. Порах быў бяздымным, i Юзюк з радасцю ўбачыў, што дзiк на месцы, - значыцца, не прамазаў.
Сцiскаючы стрэльбу, скочыў некалькi крокаў наперад i спынiўся, прыслухаўся. Сапення не было, i шоргаты сцiхлi...
А калi паранены i затаiўся! А калi гэта сякач, якi адным узмахам галавы распора жывот, як старую наўлечку! Не! Трэба для надзейнасцi ўлупiць дуплетам з другога ствала!
Юзюк склаўся i, ледзь стрымлiваючы дыханне, лупянуў з другога ствала, з блiжэйшай адлегласцi. Пляма не варухнулася.
Цяпер ужо без ваганняў сарваўся з месца i кiнуўся да здабычы.
* * *
Хата Тадэвуша Крумкача стаяла ля самага лесу, воддаль ад астатнiх хат. Месца было маляўнiчае, пагоркавае, лашчылi вока бязмежныя хваёвыя лясы, аздобленыя бярозавымi гаямi, трапяткiмi асiннiкамi i разважлiвымi дубамi, многiя з якiх уладкавалiся на чыстым месцы, блiжэй да вёскi, як тыя волаты-вартаўнiкi. Але вартаваць i баранiць вёску Кладкi не было патрэбы, бо нiхто ёй не пагражаў, акрамя запусцення i беднасцi. Ды i вёскай яе можна назваць з нацягам, прыплюснуўшы адно вока, - нейкiх сем двароў, сярод якiх чатыры - для дачнiкаў, а толькi тры сям'i тутэйшыя, карэнныя.
Калгас пад нацiскам агульнадзяржаўнага ўпадку паступова сцiскаўся, адступаў блiжэй да цэнтральнай сядзiбы, пакiдаючы неперспектыўныя вёскi i пасяўныя плошчы вакол iх на мiласць здзiчэння i вымiрання.
Некалi глухая вёска Кладкi хутка ператварылася ў забытую Богам i ўладамi. Мясцовыя жыхары сумна жартавалi:
- Пара ўжо Кладкi змянiць на Клады...
Тадэвуш Крумкач з жонкай адпрацавалi сваё ў калгасе i цяпер без дыскамфорту дажывалi свой век у хаце, якую колiсь пабудаваў сам гаспадар на зямлi, якая была сведкай усяго iх жыцця.
Так ужо здарылася, што сам Тадэвуш i пяць ягоных сыноў, далiкатна кажучы, заглядвалi ў чарку. Любiла выпiць i яго жонка Клаўдзя. Ды i ўвогуле цяжка сёння знайсцi такога чалавека ў вёсцы, якi б не ўлягаў у гэта.
Яшчэ ў прыкалгасны час багацце ў гаспадарцы Крумкача было тое ж, што i сёння, - нi каровы, нi парасяцi, нi курак. Жылi i тады - з плеч у печ. Праўда, бульбу садзiлi заўжды, бо каб не яна - зiмой павымiралi б з голаду.
Вось чаму паляванне, дакладней, браканьерства круглы год пазбаўляла бульбу на стале ад адзiноты. Нейкая скабчына, нейкая скварчына часцяком завiтвалi ў хату да Крумкача. Гэтаму спрыялi багатыя на дзiчыну лясы.
Тадэвуш i Клаўдзя былi людзьмi сцiплымi, нават добрымi, нiкому, як кажуць, з нагамi ў горла не лезлi, нiкога не абразiлi, не зняважылi. Вып'юць, калi перападзе, - i ў сваю хацiну.
Дзецi пайшлi ў бацькоў - не злодзеi, не прайдзiсветы. Яны разыходзiлiся зранку па вёсках, дапамагалi адзiнокiм бабам i ўсiм тым, хто прасiў нешта ўзараць, скасiць, парэзаць i пашчапаць. За працу бралi толькi гарэлку, якой iх i частавалi i давалi ў дарогу.
Нехта адзiн цi з сынам, пры неабходнасцi, цягнулiся ў лес з ружжом на пошукi паляўнiчага шчасця.
Такiм чынам, лад жыцця гэтай сям'i быў адрэгуляваны i прыцёрты да сучасных абставiн.
Людзi з навакольных вёсак прывыклi да безадказных i рэдка цвярозых Крумкачовых сыноў, не баялiся пускаць iх у хату, запрашалi, бывала, да чаркi i без iх працы. Спачатку дзiвiлiся толькi аднаму: нiводны з хлопцаў, а самаму сталаму перавалiла за сорак, не быў жанаты. Потым i гэта акалiчнасць перастала хваляваць. Хлопцы як хлопцы - добрыя, працавiтыя...
Менавiта сёння самы малодшы з Крумкачоў - Юзюк, якому споўнiлася дваццаць тры гады, вяртаючыся дахаты, стрэлiў дуплетам па дзiку.
Падскочыўшы да цёмнай плямы, Юзюк нiчога не зразумеў. Ён настолькi быў упэўнены ў сваёй паляўнiчай удачы, што, акрамя дзiка, нiчога i нiкога не ўспрымаў.
Першае, што ён адчуў, калi ўбачыў на дарозе скручаную постаць чалавека, быў не страх, а аслупянелае здзiўленне. I толькi ў наступны момант востры, пранiзлiвы холад прабег па яго целе, ператвараючы сэрца ў кавалак iльду.
Чалавек?! Адкуль? Як? Юзюк не мог крануцца. Чорная постаць нерухомага чалавека выглядала жахлiва i злавесна.
Хлапец хацеў закрычаць, кiнуцца наўцёкi, але сiл хапала толькi на тое, каб утрымацца на змякчэлых нагах, не рухнуць побач з гэтым страшным чалавекам.
Токам ударыла думка, якая вярнула да рухавасцi: а можа, жывы!
Пакуль рукi мiтуслiва шукалi ў кiшэнях запалкi, вусны лiхарадкава шапталi:
- Жывы, жывы, жывы, жывы...
Нарэшце запалкi знойдзены, i халодныя, дрыготкiя пальцы пачалi нервова чыркаць па карабку. Запалкi ламалiся, пырскалi ў розныя бакi iскрамi i нiяк не хацелi гарэць.
I вось адна запалка ўспыхнула i высветлiла твар скручанага на дарозе чалавека.
Юзюк балюча i працягла застагнаў - гэта быў яго брат Лявон.
* * *
Сямейная нарада не клеiлася...
Спачатку Юзюк, ускочыўшы ў хату, толькi глуха i страшна стагнаў:
- Я забiў Лявона! Мама! Тата! Я Лявона застрэлiў!
Мацi нiяк не магла зразумець:
- Якога Лявона? Чыйго? Як застрэлiў?
Бацька спаў i не мог прыйсцi ў сябе ад выпiтай гадзiну назад самагонкi, якую прынёс добра падпiты старэйшы сын Васiль i якi зараз моцна пахрапваў на падлозе, падклаўшы пад галаву ватоўку.
- Якога Лявона? Чыйго-о?! - трэсла мацi за плечы Юзюка, якi валтузiў на ложку бацьку i стагнаў:
- Тата! Прачнiся ты, я Лявона застрэлiў! О-ой, тата!
Нарэшце да Клаўдзi пачаў даходзiць страшэнны сэнс Юзюкавых слоў.
- Сынок, ты што? Апамятайся! Нашага Лявона? За што?
Юзюк выцiснуў:
- Нашага...
- Сынок! Сыно-о-чак! - аглушыў Юзюка матчын крык, i немагчыма было зразумець, да якога сына ляцела гэта страшнае "сыночак" - да Юзюка, да забiтага Лявона цi да абодвух адразу?
Крык жончынай душы дапяў i да Тадэвуша, ён сеў на ложак, патрос у бокi галавой, адганяючы туман з мазгоў, i асалавела паглядзеў на жонку:
- Што?.. Ну што здарылася?..
Адказаў глуха i цiха Юзюк:
- Тата, я застрэлiў нашага Лявона...