В Нестайко - Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)
Я з сумненнем глянуў на Кукурузу.
- Нiчога, пойдзем, - цiха сказаў ён. - Ведаю я тую "хвiлiнку". Як сустрэнуцца каля крамы з дзедам Салiвонам, то гадзiны тры прагавораць, не меней.
Хоць нiчога дзiўнага не было ў тым, што мы паплывём на чоўнах у плаўнi (колькi разоў ездзiлi i рыбу лавiць, i проста так катацца), а таму нi ў кога не магло ўзнiкнуць нiякiх падазрэнняў, але мы прабiралiся да ракi цiшком i ўвесь час, крадучыся, азiралiся. I нiводнага добрага чоўна не зачапiлi. Хаця ўсе яны былi прыткнутыя каля берага, i нам не забаранялася iх браць - тут быў i наш човен, i ажно тры чаўны дзеда Варавы (даўбанка i дзве пласкадонкi). Мы распранулiся i пераплылi на той бок на пясчаны астравок, дзе за вялiкiм кустом вырбалозу ляжала тая гнiлая, зношаная, як стары чаравiк, пласкадонка, з якой мы думалi зрабiць, але так i не зрабiлi падводную лодку i на якой тапiўся Ява. Мы яе пасля таго выпадку заканапацiлi, прасмалiлi, i яна хоць i прапускала ваду, але ўжо не танула. Калi вычэрпваць ваду, то можна было i плысцi. Тут жа, пад чоўнам, ляжала доўгае патрэсканае вясло, якое мы пазычылi ў дзеда Варавы. Ён i не заўважыў - у яго яшчэ дзесяць такiх вёслаў валяецца: i кароткiя - для даўбанкi, i доўгiя - для пласкадонак. У нас жа, ведаеце, як на пласкадонках ездзяць! Стоячы. Стаiш на карме (можна i на носе) i то з аднаго боку, то з другога вяслуеш. Таму вясло доўгае. Так веславаць - умець трэба. Калi не ўмееш, то - брык! - i гадуй ракаў. Ну, мы з самага маленства ўсё ўмеем, нам не страшна.
- Конаўку якую вазьмi, а то цяжка будзе. Глянь, працякае ўсё ж, чарпак стары, - сказаў Кукуруза.
Адштурхнулiся мы вяслом i паплылi. Абагнулi астравок - i вось ужо ў чароце. Вузенькаю стружкаю плывём. Грабе Кукуруза - хоць i я добра вяслую, але ён большы майстар. Грабе цiха, асцярожна. Пiльнуецца. Стружка павiлястая, увесь час павароткi. Штурхнеш мацней, чым трэба, - раз! - i човен ужо носам у чарот утыркнуўся. Адпiхвайся потым назад, выцягвай нос - марока! Добра грабе Кукуруза - нi разу чарот не клюнуў.
Я ляжу на носе, гляджу ў ваду. Вада празрыстая-празрыстая - усё да самага дна вiдаць: водарасцi, карчы. Вiдаць нават, як рыба шмыгае. Цiкава!
Усё далей i далей зашываемся мы ў плаўнi. Нечакана за паваротам адкрыўся шырокi плёс. Гладка - нi маршчынкi. Белыя i жоўтыя лiлеi параскiданыя паўсюль - як на малюнку. Пасярэдзiне - дзве качачкi-ныркi плаваюць. Заўважылi нас - i няма. Так хутка нырнулi, нiбыта iх i не было. Толькi гладкi плёс. Ажно бульк метраў за дваццаць - цi гэта яны, цi iншыя...
Зноў мы ў стружку ўплылi.
- Ш-ш-ш! С-с-с! Ш-ш-ш!
Качачкi праляцелi.
Паляўнiчы сезон не пачаўся, i яшчэ няпуджаныя птушкi хмарамi лётаюць над намi.
- Вось бы стрэльбу! - кажа Кукуруза.
- Ага, - кажу я.
Плывём.
- Вунь тое месца, дзе я тапiўся, - з горыччу ўспомнiў Кукуруза.
- Цьфу! - плюнуў я ў той бок.
Мы зноў выплылi на плёс, даволi вялiкi, на якiм нават гулялi пенiстыя хвалi (бо якраз пачаўся вецер) - як на сапраўдным моры. Гэта быў ужо пяты плёс, якi мы праплылi, i астравоў ужо з дзесятак абмiнулi. Я кожны раз пытаўся: "Можа, гэты? Цi гэты? Прыгожанькi ж бязлюдны востраў. Тое, што трэба". Але Кукуруза думаў па-свойму, i ўсе тыя астравы ён забракаваў. Па розных прычынах. Той быў вельмi маленькi - няма дзе разгуляцца. У гэтага берагi надта ўжо чаротам зараслi - да вады цяжка даставацца. На тым дрэў няма - дзе ж ламачча на вогнiшча браць? I так далей.
I вось перад намi новы востраў. Нiбыта суцэльная зялёная купiна: вербалоз паўсюль, а дзе-нiдзе нават таполi выраслi. Бераг толькi часткова зарос чаротам - ёсць выхад да вады. З трох бакоў востраў абмываецца чыстым плёсам.
- Здаецца, ён, - сказаў Кукуруза. - Давай прыстанем.
- Давай, - з радасцю згадзiўся я, бо мне ўжо надакучыла бадзяцца.
Мы прысталi.
Востраў быў цудоўны. Нiбы спецыяльна створаны для такой справы, якую задумаў Кукуруза. Дрэў многа i сухога ламачча - на дваццаць гадоў хопiць. Каля берага рыбка скача з вады, сама ў юшку просiцца. Пасярод вострава гала - не толькi ў цуркi-палкi, у футбол гуляць можна. Наўскрай галы вялiзная старая вярба стаiць, голлем зямлю падмятае. I без страхi ад дажджу схаваешся. Але страха, вядома, патрэбна.
- Жыллё я табе дапамагу зрабiць, - сказаў я, - ты ж знаеш, як я буданы раблю!
Па буданах - гэта ўжо я быў майстар. Такiх буданоў, як я, нiхто з хлопцаў не рабiў. Гэта мяне бацька навучыў. У мяне бацька цясляр. Палавiна хат у нашай вёсцы - яго работа.
На твары Кукурузы было замяшанне.
- Рабiнзон звычайна сам усё рабiў. Ён жа адзiн трапiў на бязлюдны востраў.
- Дык гэта ж быў Рабiнзон Круза, а ты Кукуруза, - запярэчыў я. - Не трэба ж так усё рабiць, як ён.
Мне абавязкова хацелася як мага больш дапамагчы сябру. Кукуруза не стаў пярэчыць. Я адразу ж выцягнуў з кiшэнi сцiзорык з драўлянаю ручкаю i кiнуўся да вербалозу. Я вельмi любiў стругаць, рэзаць што-небудзь сваiм складанчыкам, заўсёды насiў яго з сабою ў кiшэнi, i ад гэтага ручка так наглянцавалася i адпалiравалася, што блiшчала, як лакавая. Ажно свяцiлася.
Кукуруза пакорлiва дапамагаў мне, без пярэчанняў прызнаючы мяне ў гэтай справе галоўным. Ён насiў лазу, расчысцiў месца, зрабiў каркас. Неўзабаве пад старою вярбой ужо стаяў новенькi будан, моцны-моцны (нiякiя навальнiцы не страшныя) i такi ўтульны, што ажно мне самому адразу ж захацелася пажыць у iм. Я быў вельмi задаволены сваёю работай.
- Усе дваццаць гадоў прастаiць - гарантыя! - упэўнена сказаў я.
Толькi цяпер мы ўспомнiлi, што дзед ужо, напэўна, вярнуўся з крамы, i заспяшалiся назад. Ускочылi ў човен...
Нарэшце - наш бераг. I нарэшце мы ўжо бяжым дахаты. Дабегшы, з радасцю ўбачылi, што дзеда яшчэ няма. Кукуруза не памылiўся: "хвiлiнка" дзеда Варавы ўмела расцягвацца на некалькi гадзiн.
- Ну што? Дзеда няма, можна сабраць усё неабходнае, - сказаў Кукуруза. Сёння ўсё падрыхтуем, перанясём у човен, а заўтра...
- Значыць, вырашыў ужо заўтра? - запытаў я.
- А як жа... Ты што! Гэта ж мацi ўжо вось-вось прыедзе.
Кукуруза хадзiў па хаце, задумлiва пацiраючы падбародак рукою, i прымерваўся, што ж браць з сабой.
- Перш за ўсё лыжку, - ён узяў у буфеце шчарбатую драўляную лыжку i засунуў яе за апаяску. - Соль абавязкова. Без солi прападу. - Адсыпаў сабе палову пачка. - Хлеб! - з сумам глянуў на чэрствы акраец, якi ляжаў на стале. - Мала...
- Я табе прынясу. У нас ёсць, - супакоiў я яго.
- Гарбата? - ён пакруцiў у руках пачак з чаем. - Абыдзецца. Бо тады i iмбрык патрэбны. А ў нас адзiн.
- Лiхтарык не забудзь. Спатрэбiцца, - напомнiў я.
- Лiхтарык абавязкова. Без лiхтарыка нельга.
Ён прайшоўся па хаце, узяў у рукi сякеру, якая стаяла ў парожку.
- Сякеру. Нават дзве добра было б. У Рабiнзона было ажно дванаццаць сякер.
- Ён што, жанглiраваў iмi, цi як? - здзiвiўся я. - Навошта яму столькi? Дзiўнаваты нейкi твой Рабiнзон, вось што!
- Ты вельмi разумны! - раззлаваўся Кукуруза. - Маўчы! Ты нiколi на бязлюдным востраве не жыў - i маўчы!
У гэты час дзверы расчынiлiся, i на парозе з'явiўся дзед.
Убачыўшы яго, Кукуруза так i скамянеў з сякераю ў руках.
- Ав-ва! - спакойна сказаў дзед. - Мэблю секчы думаеш? Ану, пастаў сякеру на месца! Двоечнiк!
- Ды я нiчога, - замармытаў Кукуруза. - Я... я... хацеў паказаць яму, якая ў нас сякера добрая... З махам... ён кажа, што ў iх лепшая... Ага, у нас лепшая, так?!
Дзед нiчога не адказаў, i мы шмыгнулi з хаты.
- Ху! Ледзь не засыпалiся! - ужо за клуняю адсопся Кукуруза. - I як гэта мы не пачулi, што ён iдзе!
Гэта сапраўды было дзiўна. Гэта значыць, што мы вельмi захапiлiся. Бо дзедавы крокi чутныя здалёку.
Дзед ходзiць, як на лыжах, не падымаючы ногi ад зямлi: чаг-чаг, чаг-чаг.
Здаецца, ледзь ногi перастаўляе, вось-вось упадзе. А паглядзелi б вы на яго на паляваннi. За зайцам па чарнатропе дзед можа пратэпаць кiламетраў так пяцьдзесят - i хоць бы што.
Сядзiм мы за клуняю i абмяркоўваем, як лепш перацягнуць усё неабходнае ў човен. Гэта ж трэба ўзяць i хлеб, i крупы, i сала трохi. А яшчэ не забыць пра бярданку. Бо як з'явяцца на тым бязлюдным востраве дзiкiя звяры, то... Ой-ой-ой! Аднак жа не лiшне яшчэ падумаць i аб тым, а што давядзецца апрануць. Летам яшчэ нiчога. А восенню? А зiмою?! Адным словам, многа чаго назбiралася. Але як усё гэта трапiць у човен? Нарэшце дамовiлiся. Кукуруза пацiху вынесе з хаты i схавае за клуняю. Ужо няхай толькi сцямнее, то я (каб Кукуруза быў у дзеда на вачах i не выклiкаў падазрэння) спакойненька перанясу ўсё ў човен.
А заўтра...
РАЗДЗЕЛ XIII
Рабiнзон Кукуруза высаджваецца на бязлюдны востраў
Ранiца наступнага дня. Сонечная, звонкая, галасiстая: пеўнi спяваюць, гусi гагочуць, каровы мукаюць. Я прытаiўся каля плота i назiраю, што робiцца на падворку майго сябра.
Падрыхтоўчыя работы ўжо закончаны. Усе набыткi Рабiнзона Кукурузы ўжо ў чоўне: i бярданка, i вудачка, i лiхтарык, i лыжка, i канькi (на зiму), i сякера (на жаль, адна, ды i тая старая), i шмат чаго iншага. Чарвякоў поўненькая ржавая банка з-пад бычкоў у тамаце (я слова "бычкi" закрэслiў i напiсаў алоўкам "чарвякi", атрымалася "чарвякi ў тамаце"). I харчу цэлая торба. I нават дзве таблеткi пiрамiдону (на выпадак хваробы). Адным словам, усё ў парадку.
