Дж. К. Роўлінг - Гары Потэр і Вязень Азкабана
- На тваім месцы, Піўз,- прамовіў ён,- я б прыбраў гумку з шчыліны. Ці містэр Філч ня будзе здольны трапіць да сваіх мётлаў.
Філч быў хогвартскім вартаўніком, злым і ня здольным чараваць, які вёў з мясцовымі навучэнцамі даўнюю вайну. Але Піўз ніяк не адрэагаваў на словы настаўніка, калі не лічыць непрыстойнага гука, які ён зрабіў вуснамі.
Прафесар Люпін выдаў кароткі ўздых і дастаў сваю палачку.
- Зараз будзе невялічкая, але вельмі карысная замова,- прамовіў ён праз плячо,- Увага!
Ён падняў палачку на ўзровень плячэй, усклікнуў “Вадзівэйсі” і накіраваў яе на Піўза.
З сілаю кулі гумка выляцела з замочнай шчыліны і заляцела ў левую ноздру Піўза. Таго далёка адкінула ў правы бок; ён адлятаў па калідоры, сыплючы праклёнамі.
- Крута, сэр!- у здзіўленні прамовіў Дын Томас.
- Дзяк, Дын,- адказаў Люпін, паклаў палачку назад ў кішэню і прамовіў.- Ну, працягнем!
І яны рушылі далей, класа з захапленнем глядзела на свайго пашарпанага настаўніка. Яны прайшлі ўніз, па наступным калідоры і супыніліся ля дзвярэй настаўніцкай..
- Заходзце, калі ласка,- прамовіў ён, адчыніўшы дзверы і даўшы ім дарогу.
Настаўніцкая была доўгім абшытым драўлянымі панэлямі пакоем, поўным старымі не спалучаючыміся адно з адным крэсламі. Тут нікога не было, за выключэннем аднаго настаўніка. Ён сядзеў на нізкім крэсле і азіраў ўвайшоўшы ў сярэдзіну пакоя клас. Яго вочы блішчэлі, а на вуснах гуляла непрыемная ўсмешка. Калі прафесар Люпін увайшоў у пакой і ўжо збіраўся яго зачыніць, Снэйп прамовіў:
- Пакінь дзверы адчыненымі, Люпін. Я не збіраюся быць сведкам таго, што тут адбудзецца,- ён падняўся на ногі і рушыў да дзвярэй, яго чорная мантыя ўздымалася ззаду яго.- Да, яшчэ. Магчыма цябе не папярэдзілі, але ў гэтым класе ёсць такі Нэвіл Лонгботам. Я бы параіў табе не даручаць яму, штось больш-меньш цяжкое. Калі толькі міс Грэйнджэр не будзе падказваць яму на вуха інструкцыю.
Нэвіл збарвянеў. Гары люта зірнуў на Снэйпа; ён чапляўся да Нэвіла на ўласных занятках, што ўжо было благім учынкам, а што казаць аб гэткім прыніжэнні ў прысутнасці іншага настаўніка.
Прафесар Люпін здзіўлена падняў бровы.
- Шляхетна кажучы, я ўжо разважаў ці не зрабіць Нэвіла сваім асістэнтам у першай частцы гэтага уроку,- адказаў ён,- і лічу што ён здолее зрабіць гэта звыш чым выдатна.
Твар Нэвіла збарвянеў яшчэ больш, што здавалася неверагодным. Вусны Снэйпа скрывіліся і ён сыйшоў прэч разлютавана грукнуўшы дзвярыма..
- Хадзем,- прамовіў прафесар Люпін, паманіўшы вучняў у самы канец пакою, дзе не было анічога, акрамя старой шафы з запасной вопрадкай настаўнікаў. Калі ён падыйшоў да шафы і стаў ля яе, тая раптоўна штурхнулася, стукнуўшыся аб сцяну.
- Нічога жудаснага,- супакоіў дзяцей прафесар, калі колькі з іх, спужаўшыся адскочылі назад,- там сядзіць звычайны богарт.
Аднак большасць згрудзіўшыхся адчувала, што там нешта, чаго трэба страшыцца. Нэвіл зірнуў на Люпіна вачыма поўнымі чысцейшаха жаху, а Шымас Фініган з асцярогай паглядзеў на бразгочушчую ручку шафы.
- Богарты аддаюць перавагу цёмным, замкнутым месцам,- растлумачыў прафесар,-такім, як шафы, прастора пад ложкамі, паліцы пад ракавінамі... Я аднойчы сстрэў аднаго, што жыў у падлогавым гадзінніку. Гэты аб’явіўся ўчора па апоўдні і я папрасіў дырэктара, калі іншыя настаўнікі не супраць, пакінуць яго, дзеля практыкавання трэццягодак.
- А цяпер, прапаную адказаць вас на пытанне: хто такі богарт?
Угору знялася рука Герміёны.
- Пераварацень,- адказала яна.- Ён прымае форму таго, што палохае чалавека больш за усё.
- Нават я б не сказаў лепей,- пахваліў яе прафесар Люпін, а Герміёна працягвала:
- Пакуль богарт знахозіцца сам-насам у цемры, ён яшчэ не мае формы, бо ня ведае чым будзе пужаць таго, хто знаходзіцца па іншы бок ад яго схованкі. Ніхто нават ня ведае, як ён выглядае насамрэч, але як толькі яго знайшлі, ён адразу ператвараецца на тое, што прывядзе чалавека да найбольшага жаху.
- Такім чынам,- працягваў прафесар, нават не звяртаючы ўвагу на грукочушчыя ад жаху зубы Нэвіла,- мы маем перад ім значную перавагу. Ці не падкажаш якую, Гары?
Адказваць на нейкае пытанне, калі побач знаходзіцца Герміёна, якая цягнула руку ўгору гэдак, што нават падпрыгвала, бы на шарнірах, справа цяжкая, але Гары паспрабаваў.
- Ну... нас тут шмат і ён ня будзе ведаць на што пераварочвацца.
- Менавіта,- адказаў Люпін, рука, выглядаючай крыху засмучанай Герміёны, апусцілася ўніз.- Калі вы маеце справу з богартам, заўсёды лепей мець з сабой паплечніка-другога. Богарт тады заблытваецца, ён ня ведае на каго пераварочвацца – на безгаловага мерцвяка, ці драпежнага смоўжа. Я аднойчы бачыў богарта, які зрабіў вязізную памылку, паспрабаваў напужаць адразу двух чалавек. У выніку ён пераварацілся на палову смоўжа, ані кроплі не жудасна.
- Замова, якая сапраўды даволі проста адштурхоўвае богарта, патрабуе значнай напругі розума. Справа ў тым, што ёсць нешта, што сапраўды забівае богарта – смех. Адзінае што трэба зрабіць, гэта прымуцсіць яго перавараціцца не нешта смешнае.
- А цяпер, паспрабуем без палачак патрэніявацца вымаўляць саму замову. Паўтарайце за мной... Рыдзікулюс!
- Рыдзікулюс!- паўторылі следам вучні.
-Добра,- прамовіў прафесар Люпін,- Надта добра. Але да жалю, гэта самая лёгкая частка. Справа ў тым, што адной замовы не дастаткова. І тут надыходзіць чарга Нэвіла.
Шафа зноў падскочыла, але яшчэ мацней падскочыў Нэвіл, які выглядаў так, бы ішоў на шыбеніцу.
- Добра, Нэвіл,- спытаўся прафесар,- перш-наперш: ці не падкажаш, чаго ты баісся больш за ўсё ў свеце?
Вусны хлопчыка заварушыліся, але гуку не было чуваць.
- Не разумею, што ты казаў, Нэвіл?- вясёла прамовіў Люпін.
Нэвіл з дзікімі вачыма, азірнуўся навокал, бы патрабуючы ў сувучняў дапамогі, а потым вымавіў крыху грамчэй чым шэптам:
- Прафесар Снэйп.
Амаль ўсе прысутныя засмяяліся. Нават Нэвіл і той вінавата ўсміхнуўся. Толькі Люпін выглядаў задумліва.
- Прафесар Снэйп... хммм... Нэвіл, я ведаю ты жывеш разам з бабуляй?
- Ну...так,- нервова прамовіў Нэвіл,- але мне не хачацца, каб богарт перавараціўся і на яе.
- Не, не, ты аніправільна мяне зразумеў,- усміхнуўся прафесар.- Ці не мог бы ты паведаміць нам, што звычайна носіць твая бабуля?
Нэвіл моцна здзівіўся, але адказаў:
- Ну... яна заўжды носіць капялюш. Высокі такі з пудзілам каршака на вяршыні. У доўгую сукенку... часцей зялёную... і адчасу шалік-лісу.
- А торбачка?- падказваючы, спытаўся Снэйп.
- Адна, вялізная, чырвоная.
- Добра,- прамовіў прафесар Люпін.- А ці добра ты памятаеш, як выглядае гэтая вопрадка? Ці зможаш яе ўявіць ў сваім розуме?
- Так,- няўпэўненна адказаў Нэвіл, значна зацікаўлены тым, што будзе далей.
- Калі богарт вырвецца з шафы і пабачыць табе, ён адразу ператварыцца на прафесара Снэйпа,- тлумачыў Люпін.- Ты павінен будзеш ускінуць сваю палачку... вось гэдак... і ўсклікнуць “Рыдзікулюс”... а потым цвёрда сканцэнтравацца на адзенні сваёй бабулі. Калі ўсё будзе, як трэба, прафесар Снэйп будзе вымушаны апрануцца ў капялюш з каршаком, зялёную сукню і ўзяць ў рукі чырвоную торбачку.
Адчуўся грымотападобны рогат. Шафа заварушылася мацней.
- Калі ў Нэвіла ўсё атрымаецца, богарт прымецца па чарзе за кожнага з нас,- дадаў Люпін.- Таму зараз я жадаю, каб кожны з вас хуценька прыпомніў, чаго ён баіцца больш за ўсё ў свеце і ўявіце, якім чынам, вы б прымусілі ператварыць яго на смешнае...
У пакоі запанавала цішыня. Гары пачаў разважаць... А чаго ён баіцца больш за усё?
Першы, хто прыйшоў на яго думку быў лорд Вальдэморт... Вальдэморт, які вярнуў сабе сапраўдную моц. Але не паспеў ён пачаць планаваць контратаку на богарта-Вальдэморта, як жахлівы вобраз усплыў на паверхні яго розуму...
Гніючая, бліскучая рука, слізгаючая ў рукаў чорнага плашчу... доўгі засмоктваючы ўздых нябачных вуснаў... праніклівы холад і адчуванне патанання...
Гары ўздрыгануўся і азірнуўся, спадзяючыся што аніхто не заўважыў. Большасць вучняў стаялі заплюшчыўшы вочы. Рон мармытаў сабе пад нос: “Няхай у яго адарвуцца ногі”. Гары быў ўпэўнены, што ведае аб чым зараз думае яго сябра. Той жудасна баяўся павукоў.
- Ці вы гатовы?- спытаўся прафесар.
Гары адчуў, што яго хістае ад жаху. Ён ня быў гатовы. Ён ня мог уявіць, як зрабіць дэментара меньш жудасным. Але пасаромеўся папрасіць больш часу, таму разам з усімі хістнуў галавою, падкасваючы рукавы.
- Нэвіл, мы зараз адыйдзем,- падтлумачыў прафесар Люпін.- Ты будзеш стаяць самотна, добра? Я буду клікаць кожнага па чарзе... так, ўсім адыйсці, каб было бачна толькі Нэвіла...
Усе прысутныя адступілі, прытуліўшыся да сцяны і пакінуўшы ля шафы аднаго Нэвіла. Той выглядаў бледным і напалоханым, але падкасаў свае рукавы і ўзняў палачку у стане гатовасці.
- На лік “тры”, Нэвіл,- паказваючы палачкай на ручку шафы, усклікнуў прафесар.- Раз... два... тры... давай!
