Агата Кристи - Нябожчыкава люстра (на белорусском языке)
Пуаро задумлiва пакiваў галавой. Потым спытаўся:
- Сэра Гервазы засмучае, напэўна, што ў яго няма сына, каб той прыняў яго iмя?
- Думаю, вельмi моцна засмучае.
- Iмя роду - ён апантаны гэтым?
- Але.
Мiстэр Сэтазвэйт хвiлiну-дзве маўчаў, дужа заiнтрыгаваны. Нарэшце ён адважыўся:
- Вы бачыце важную прычыну, каб паехаць у Гэмбара Клоўз?
Пуаро адмоўна паволi пакiваў галавой.
- Не, - сказаў ён. - З таго, што мне вядома, не вынiкае нiякай прычыны наогул. Але, тым не менш, я мяркую, што паеду.
2
Эркюль Пуаро сядзеў у куце вагона першага класа. Цягнiк хутка iшоў па ангельскай сельскай мясцовасцi.
Задумлiва дастаў ён з кiшэнi акуратна складзеную тэлеграму, разгарнуў яе i прачытаў зноў: "Выязджайце ў чатыры трыццаць з Пэнкраса загадайце кандуктару спынiць экспрэс у Ўмпэлi. Шэвенi-Гарэ".
Ён згарнуў тэлеграму i паклаў яе назад у кiшэню. Кандуктар быў надзвычай паслужлiвы. Джэнтльмен едзе ў Гэмбара Клоўз? О, так, для гасцей сэра Гервазы Шэвенi-Гарэ цягнiк заўсёды спыняецца каля Ўiмпэлi. "Асаблiвая прывiлея, сэр, я думаю".
Пасля гэтага кандуктар двойчы заходзiў у вагон, першы раз - запэўнiць падарожнiка, што ўсё будзе зроблена, каб спынiць для яго цягнiк, другi - каб аб'явiць, што цягнiк познiцца на дзесяць хвiлiн.
Цягнiк павiнен быў прыбыць у 7.50, але было дакладна дзве хвiлiны дзевятай, калi Эркюль Пуаро сышоў на платформу маленькай станцыi i ўсунуў у руку клапатлiваму кандуктару чаканыя паўкроны.
Свiснуў паравоз, i паўночны экспрэс рушыў далей.
Да Пуаро падышоў высокi шафёр у цёмна-зялёнай унiформе.
- Мiстэр Пуаро? У Гэмбара Клоўз?
Ён падняў акуратненькi сакваяж дэтэктыва i павёў Пуаро са станцыi да вялiкага ролс-ройса. Шафёр патрымаў дзверцы, пакуль Пуаро залез у машыну, потым накрыў яму каленi шыкоўным пледам з футра, i яны паехалi.
Праехаўшы хвiлiн дзесяць па прасёлках, па палявых дарожках, аўтамабiль павярнуў да шырокай брамы з двума вялiзнымi каменнымi грыфонамi па баках.
Праз парк яны праехалi да дома. Дзверы дома былi адчыненыя, iмпазантных прапорцый дварэцкi паказаўся на лесвiцы параднага ўвахода.
- Мiстэр Пуаро? Сюды, сэр.
Дварэцкi павёў яго па зале i, прайшоўшы да сярэдзiны, адчынiў насцеж дзверы справа.
- Мiстэр Эркюль Пуаро, - абвясцiў ён.
У пакоi было некалькi чалавек у вячэрнiх касцюмах, i Пуаро сваiм пiльным зрокам адразу ўбачыў, што яго не чакалi. Вочы ўсiх сутных застылi з непадробным здзiўленнем.
Потым высокая сiваватая жанчына няўпэўнена падышла да яго.
Пуаро схiлiўся над яе рукой.
- Прашу прабачэння, мадам, - сказаў ён. - Баюся, што цягнiк спазнiўся.
- Нiчога, нiчога, - разгублена сказала лэдзi Шэвенi-Гарэ. Яе вочы ўсё яшчэ пазiралi на яго няўцямна. - Нiчога, нiчога, мiстэр... э-э... я трохi недачула...
- Эркюль Пуаро.
Ён вымавiў сваё iмя гучна i выразна.
Недзе за сабой Пуаро пачуў раптоўны рэзкi ўздых.
I тут жа ён усвядомiў, што, бясспрэчна, гаспадара ў гэтым пакоi няма. Ён ветлiва сказаў:
- Вы ведалi, што я прыязджаю, мадам?
- О, ведала... - Словы яе прагучалi непераканаўча. - Я думаю... Я маю на ўвазе... Я мяркую... Але я гэткая непрактычная, мiстэр Пуаро. Я ўсё забываю... - У яе голасе чулася меланхалiчная задаволенасць гэтым фактам. - Мне шмат пра што гавораць. Мне здаецца, я запамiнаю ўсё, але яно толькi праходзiць праз мой розум i знiкае! Як быццам нiколi i не было!
I з прывычным выразам, якi гаварыў, што яна нiбыта даўно спазнiлася выканаць пэўны абавязак, гаспадыня паглядзела вакол i цiха сказала:
- Я думаю, вы ведаеце кожнага.
Але гэта было зусiм не так, i фраза была звычайнай банальнай формулай, якою лэдзi Шэвенi-Гарэ пазбывалася клопатаў знаёмiць гасцей i напружання, з якiм ёй даводзiлася б прыгадваць iх iмёны.
З вялiкiм намаганнем яна авалодала сабой у гэтай цяжкаi сiтуацыi i дадала:
- Мая дачка - Рут.
Дзяўчына, якая етаяла перад iм, была таксама высокая i цёмная, але зусiм iншага тыпу. Замест дробных, невыразных рысаў лэдзi Шэвенi-Гарэ ў яе быў вытачаны, трохi арлiны нос i выразная, вострая лiнiя падбародка. Чорныя валасы спадалi назад i ўтваралi хвалю маленькiх тугiх кудзеркаў. Яе чысцюткi твар ажно ззяў, трохi за кошт касметыкi. Яна была, так падумаў Эркюль Пуаро, адна з найпрыгажэйшых дзяўчат, якiх ён бачыў.
Ён зразумеў i тое, што яна не толькi прыгожая, але i разумная i што ёй не бракуе таксама характару i гонару. Словы яна вымаўляла трохi расцягнута, i яму здалося гэта наўмысным.
- Як прыемна, - сказала яна, - мець госцем мiстэра Эркюля Пуаро! Дзядуля зрабiў нам невялiкi сюрпрыз, я мяркую.
- Дык вы не ведалi, што я маюся прыехаць? - хутка спытаўся ён.
- Я нiчога не ведала пра гэта. I змагу ўзяць свой альбом для аўтографаў толькi пасля абеду.
З залы пачулiся гукi гонга, дварэцкi адчынiў дзверы i абвясцiў:
- Абед пададзены.
I амаль перад тым, як было вымаўлена слова "пададзены", здарылася нешта вельмi дзiўнае. Архiрэйская фiгура слугi стала, на адзiн толькi момант, надзвычай здзiўленай чалавечай iстотай...
Метамарфоза была такая iмгненная, i маска добра натрэнiраванага слугi зноў з'явiлася на твары так хутка, што чалавек, якi не ўмее назiраць, не заўважыў бы нiякай змены. Але Пуаро якраз назiраў. Ён здзiвiўся.
Дварэцкi ў дзвярах вагаўся. Хоць на твары яго не было нiякага выразу, у постацi адчувалася напружанне.
Лэдзi Шэвенi-Гарэ сказала няўпэўнена:
- О, божа, гэта проста незвычайна. Сапраўды, я... Проста не ведаеш, што рабiць.
Рут звярнулася да Пуаро:
- Гэтае дзiўнае замяшанне, мiстэр Пуаро, выклiкана тым, што мой бацька ўпершыню, прынамсi, за апошнiя дваццаць гадоў, познiцца на абед.
- Гэта вельмi нязвычна!.. - усклiкнула лэдзi Шэвенi-Гарэ. - Гервазы нiколi...
Да яе падышоў пажылы стройны чалавек з вайсковай выпраўкай. Ён шчыра засмяяўся.
- Добры стары Гервазы! Нарэшце спазнiўся! Даю слова, мы яму папомнiм гэта. Вiдаць, яму не даваўся ў рукi гузiк, калi ён прышпiльваў каўнер да кашулi, як вы думаеце? Альбо, можа, у Гервазы iмунiтэт супраць нашых маленькiх слабасцей?
Лэдзi Шэвенi-Гарэ сказала цiхiм азадачаным голасам:
- Але Гервазы нiколi не спазняецца.
Яно амаль было камiчнае, замяшанне, выклiканае гэтай простай соntrеtеnрs*. I, аднак, Эркюлю Пуаро не было смешна... За гэтым замяшаннем ён адчуў напружанасць - магчыма, нават страх. I яшчэ - здалося дзiўным, што Гервазы Шэвенi-Гарэ не з'явiўся сустрэць госця, якога выклiкаў з такой таямнiчасцю.
* Тут: затрымка (фр.).
Тым часам было вiдавочна: узнiкла беспрэцэдэнтная сiтуацыя, калi нiхто не ведае, што рабiць.
Лэдзi Шэвенi-Гарэ ўрэшце ўзяла iнiцыятыву ў свае рукi, калi гэта магло называцца iнiцыятывай, бо вельмi ж няўпэўнена яна сказала:
- Снэл, цi твой гаспадар?..
Яна не скончыла фразу, толькi з чаканнем паглядзела на дварэцкага.
Снэл прывык да метадаў здабывання iнфармацыi, якiмi карысталася яго панi, бо хутка адказаў на своеасаблiвае пытанне:
- Сэр Гервазы сышоў унiз у пяць хвiлiн восьмай, мiлэдзi, i адразу пайшоў у свой кабiнет.
- Вось як... - Яна на нейкi час так i застыла з разяўленым ротам, вочы, здавалася, глядзелi некуды далёка. - Цi не думаеш ты, што ён не чуў гонг?
- Я думаю, ён абавязкова чуў, мая лэдзi, гонг жа якраз за дзвярыма кабiнета. Я, безумоўна, не ведаў, што сэр Гервазы ўсё яшчэ ў кабiнеце, iнакш я далажыў бы яму, што абед гатовы. Можа, цяпер зрабiць гэта, мiлэдзi?
Лэдзi Шэвенi-Гарэ ўхапiлася за гэтую прапанову з вiдавочнай палёгкай.
- О, дзякую, Снэл. Але, зрабi гэта, калi ласка. Абавязкова.
Калi дварэцкi пакiнуў пакой, яна сказала:
- Снэл - проста скарб. Я цалкам давяраюся яму. Сама не ведаю, што б я рабiла без Снэла.
Нехта штосьцi спагадна прамармытаў, згаджаючыся з ёю, але нiхто нiчога не сказаў. Эркюлю Пуаро, а ён назiраў за людзьмi ў пакоi, раптам вельмi выразна падумалася, што яны, усе да аднаго, у напружаннi. Яго вочы хутка бегалi па iх, "класiфiцыруючы" ўсiх у агульных рысах. Два пажылыя мужчыны, адзiн вайсковага выгляду, той, якi толькi што гаварыў, i хударлявы, тонкi, сiвы мужчына са шчыльна сцiснутымi вуснамi. Двое, далей, маладжавыя мужчыны, вельмi розныя па тыпу. Адзiн, з вусамi i выразам стрыманай ганарыстасцi, напэўна, пляменнiк сэра Гервазы, коннагвардзеец. Другога, з прылiзанымi, зачасанымi назад валасамi i даволi банальнай прыгажосцю, ён залiчыў да бясспрэчна нiжэйшага сацыяльнага класа. Была тут i маленькая жанчына сярэднiх гадоў з пенснэ i з разумнымi вачыма, i яшчэ была дзяўчына з агнiста-рыжымi валасамi.
У дзвярах з'явiўся Снэл. Яго манеры былi дасканалыя, але праз абалонку безаблiчнага дварэцкага праступалi знакi чалавечай устурбаванасцi.
- Даруйце, мiлэдзi, дзверы ў кабiнет замкнутыя.
- Замкнутыя?
Гэта быў мужчынскi голас - малады, iмклiвы, з ноткамi ўзбуджанасцi, голас прыгожага маладога чалавека з прылiзанымi валасамi. Ён спытаўся, iрвучыся наперад:
- Можна, я пайду i пагляджу?..
Але Эркюль Пуаро дужа спакойна ўзяў камандаванне на сябе. Ён зрабiў гэта так натуральна, што нiхто не палiчыў дзiўным, што гэты чужы чалавек, якi вось толькi прыехаў, бярэ справу ў свае рукi.
