Винцесь Мудров - Ведзьма (на белорусском языке)
- Са Шклоўскага раёна таварыш. Былы загадчык зьверафэрмы. Кажуць - зусiм не ўжывае.
Трывожная вестка гэтая павiсла ў паветры. Куксёнак зморана крэкнуў, у Лукашонка ў зубах задрыжэла цыгарка, а па Мурленевым твары прабегла навальнiчна-фiялетавае сьвятло: да райкама ехала мiлiцэйская машына зь мiгалкай, сьледам - блiскучая чорная "Волга", а за ёю - на статутнай адлегласьцi - тузаўся на апошнiх кроплях бэнзiну запылены Мiшкавы "ўазiк".
- Спазьняесься, - выгукнуў Макар, калi сябрук вылез з машыны.
- З Даўгалёвым важдаўся. Усю вэранду мне абванiтаваў, - патлумачыў Мандрык, брыдка мацюкнуўся i, азiрнуўшыся, крыкнуў свайму кiроўцу: - Пазычыш бэнзiну i стой тут. Чуеш?
- Чую! - незадаволена адгукнуўся кiроўца. Кiроўца выкiнуў на асфальт пакарабачанае вядро, i Мiшка, перакрывiўшыся ад бразгату, прыклаў далонь да хваравiтай патылiцы.
Макар таксама пацёр патылiцу i як бы мiж iншым спытаў:
- Слухай, а хто мае штаны... на люстру павесiў?
- Я павесiў, - патлумачыў сябар. Мiшка ўставiў у рот цыгарэту, але тут жа зразумеў, што палiць няма калi, i ўпiхнуў цыгарэцiну ў нагрудную кiшэнь.
- Завёў цябе ў прыбiральню, а ты й апаратуру дастаць ня можаш. Засцаў усе штаны. Я iх i павесiў на прасушку.
Мiшкавы сiплы бас скаланаў перапонкi. Добра яшчэ, што людзi былi занятыя сваiмi размовамi, i Макар стоена перавёў дых..
Пакуль iшлi райкамаўскiм калiдорам, Мiшка апавядаў пра Даўгалёва, якi, дапiўшыся да божай моцы, абванiтаваў падлогу i турэцкi палас, але Макар ня слухаў сябра. Спынiўшыся пасярод калiдора, ён наставiў на сябра дапытлiвыя вочы:
- Я што... сапраўды танцаваў з Данутай?
Мандрык зiрнуў на бокi, узяў яго за штрыфелi пiнжака, ды тут жа адпусьцiў; даў дарогу загадчыцы райана Сьцефурак i злавесным голасам прамармытаў:
- Трымайся далей ад гэтай бабы. Раю табе як сябар.
З нагоды прыезду абласнога начальства ў залi паседжаньняў наваскавалi паркет, павесiлi новыя кандэлябры, стол заслалi зялёным сукном, а на задняй сьцяне, замест няўклюднага бээсэсэраўскага герба, прымацавалi барэльеф правадыра. Гiпсавая аграмадзiна ўражвала настолькi, што пад ёю нiхто не насьмельваўся садзiцца, i Макар, убачыўшы вольныя крэслы, усеўся пад правадыром. Ён дастаў нататнiк, пстрыкнуў асадкай, але рабiў усё гэта машынальна, з адключанай сьвядомасьцю. У сьвядомасьцi тым часам бясконцым паўторам гучалi апошнiя Мiшкавы словы. Мандрык, вядома ж, зайздросьцiў яму. Таму i вылез са сваiмi парадамi. Але каму яны патрэбныя, гэтыя парады?
Думкi варушылiся ў галаве, i Макар не заўважыў, як поруч прымасьцiўся Сашка Мурленя, не пачуў, як яго паклiкалi сесьцi блiжэй да прэзыдыюму, i апрытомнеў толькi тады, як з бакавых дзьвярэй выйшла абласное ды раённае начальства, i ўсе гамузам ударылi ў ладкi. Пляскалi спачатку седзячы, потым стоячы, нарэшце сунялiся i дружна зарыпелi рассохлымi крэсламi. Макар таксама памкнуўся сесьцi, але так i застыў на паўсагнутых: у залю, праз бакавыя "сакратарскiя" дзьверы ўвайшла Данута.
Пад пiльнымi позiркамi прысутных загадчыца сэктару ўлiку прайшла па залi, i, напоўнiўшы прастору пахам польскай парфумы, села поруч з Макарам.
У тарцы стала, дзе сядзеў прэзыдыюм, заварушылiся, зашапталiся, усхвалявана керханулi: гэта Калупайка прачышчаў глотку перад выступленьнем.
- Хвалюецца, - прамармытаў, дыхнуўшы перагарам, Мурленя, потым прамарматаў яшчэ нешта, але Макар не пачуў.
Той хвiляй ён наогул страцiў здольнасьць штосьцi чуць, а рэдкiя фразы, якiя даляталi да сьвядомасьцi, успрымалiся як фрагмэнты нейкай дурноты.
Валасы Дануччыны струменiлi пахi, ад якiх кружылася галава; ён стрымлiваў дыханьне, мружыў вочы i скрозь вясёлкавыя веi зладзеявата паглядаў на аголеныя жаночыя каленi. Зрэшты, галава кружылася ня толькi ад чароўных пахаў, але i ад шалёных фантазiй. Макару мроiлася, што ён цалуе гэтыя каленi, лашчыць языком вельмi пяшчотна i вельмi павольна - Дануччыны сьцёгны. Данута пры гэтым цiха стагнала, а калi ён - у думках - прыпаў вуснамi да празрыстых нэйлёнавых трусiкаў, - менавiта такiмi ён iх уяўляў, - застагнала ўголас i зморана папрасiла вады. Макар схамянуўся i насамрэч пачуў жаласьлiвыя енкi. Але енчыла не Данута, а Пiдута, якой стала млосна ад задухi.
Праз пару хвiлiн, калi самлелую Галiну Спартакаўну вывелi з залi, Калупайка дзесятым разам адкерхаўся, пачаў знаёмiць прысутных з кантрольнымi лiчбамi, на якiя мусiў выйсьцi раён, а першы сакратар абкаму, дамагаючыся цiшынi, пастукаў асадкай па графiну, неадрыўна пазiраючы пры гэтым на Дануччыны каленi. Данута перахапiла рэдактарскi пагляд, закiнула нага на нагу i - о жах! - прыцiснулася цёплым клубам да Макара. Макар усхапiўся, выпрастаў хрыбцiну, здрыгануўся ўсiм целам i, прыхоўваючы хваляваньне, пляснуў у ладкi, ухваляючы Калупайкаву заяву пра тое, што жывёлаводы раёну ня толькi выканаюць, але i перавыканаюць даведзеныя пляны.
З залi Макар выходзiў дарэшты зьбянтэжаны, змораны ад салодкай пакуты i з застойнымi зьявамi ў нiзе жывата. Каб прыхаваць - цяпер ужо застойныя зьявы, давялося сагнуцца, захiнуць пiнжак, прыцiснуць да нiзу жывата нататнiк, а калi з-за сьпiны пачуўся Мiшкавы голас: - Куды ты?! - ён, не павярнуўшы галавы, незадаволена выдыхнуў: - У прыбiральню!
... Пасьля прыцемку райкамаўскiх калiдораў сонца ўдарыла ў вочы, тупымi iголкамi кальнула скронi.
- Не забывайце нас, Iван Iванавiч! - гукалi з натоўпу, - выбачайце, калi што ня так.
Iван Iванавiч - расчырванелы, расчулены, абдораны чырвонымi гвазьдзiкамi, штосьцi казаў у адказ, цiснучы руку ачунялай Пiдуце. Галiна Спартакаўна, аднак, поцiскамi не абмежавалася - палезла цалавацца, i Калупайку прыйшлося ўхiнацца i падстаўляць для пацалункаў танклявую шыю.
На добры лад, трэба было падысьцi да Калупайкi, разьвiтацца, сказаць колькi словаў, але нейкая сiла стрымлiвала Макара, а калi ён узьняў нагу, каб iсьцi па сходах, за сьпiнай зацюкалi туфлiкi i хтосьцi крануўся ягонага локця.
- Чаму вы мяне пазьбягаеце? - голасна запыталася Данута, прымусiўшы здрыгануцца ня толькi Макара, але й загадчыцу райана Сьцефурак, якая стаяла поруч.
Краем вока ён бачыў, як людзi з натоўпу разам паглядзелi на Дануту.
- Я тут днямi артыкульчык накрэмзала. Хачу вам паказаць, - цяпер ужо цiха, амаль шэптам прамовiла загадчыца сэктара ўлiку, ускiнуўшы на Макара даўжэзныя, шчыгульна пафарбаваныя вейкi.
- Ну вядома, Данута Станiславаўна, паглядзiм. Альбо я, альбо Хамiцкi, гэтак жа цiха прамармытаў Макар, i Данута, крутнуўшыся на абцасiках, абдарыла яго шматабяцальнай фразай: - Я пазваню, - i гэткай жа шматабяцальнай усьмешкай.
Ад будынка райкама да рэдакцыi - хады блiзу кiлямэтра, а калi iсьцi напрасткi, агародамi, дык i таго меней. Летась супрацоўнiкi рэдакцыi ўнадзiлiся былi хадзiць кароткай дарогай, але гаспадар сотак абзавёўся сабакам, сабака падзёр Несьцяронку штаны, калi той бег на пленарнае паседжаньне, i пасьля таго выпадку хадзiць напрасткi нiхто не наважваўся.
Шыбуючы ўздоўж плота, Макар супынiўся на iмгненьне, разважаючы - цi варта рызыкаваць, пасьля чаго азiрнуўся, адсунуў дошку ў плоце i зашапацеў калашыньнем па бурачным лiсьцi. Па гароду ён iшоў мерным крокам, прыслухоўваючыся да сабачай зьвягi, - сабака брахаў недзе на другiм канцы вулiцы, - а занурыўшыся ў кусты i пачуўшы, што кудлаты злодзей брэша недзе непадалёку, гiзануў як мае быць.
Хаця i прабег няшмат, але дарэшты змарыўся i, задыханы, зь лiстком бузiны ў валасах, паўстаў перад Хамiцкiм.
У габiнэце адказнага сакратара дурманiста пахла гарэлкай. Макар перавёў дых, незадаволена ўскiнуў брыво, i памiж iм i адказным сакратаром адбыўся кароткi дыялёг.
- Зноў?!
- Iванавiч! Расiнкi ў роце не было.
- Дап'ешся. Выганю н-нахер... (У гэтым месцы рэдактар уздыхнуў.) Мне хто-небудзь званiў?
- Званiлi.
- Хто?!!
- Зёх.
- Фу ты, йоп... - Макар вылаяўся, зьняў з валасоў лiсьцiк i панылым крокам рушыў у свой габiнэт.
Касьян Пракопавiч Зёх не даваў жыцьця. Мiнулым летам прынёс у рэдакцыю аўтабiяграфiчны раман - дванаццаць дробна сьпiсаных сшыткаў - i загадаў надрукаваць бяз правак i скарачэньняў. Хамiцкi ў прысутнасьцi аўтара прачытаў дзеля прылiку першую старонку, задаў пару пытаньняў, а калi за ганаровым чэкiстам зачынiлiся дзьверы, запiхнуў сшыткi ў нiжнюю стальнiцу.
Рэшту лета i ўсю восень стары псюк хадзiў у рэдакцыю як на працу. Прыйдзе, сядзе насупраць Хамiцкага i глядзiць таму ў вочы. I вось аднойчы, калi Сазон прагнуў пахмялiцца i пад сталом у яго ўжо стаяла адкаркаваная бутэлька, у габiнэт увайшоў Касьян Пракопавiч.
Як потым апавядаў Сазон, той хвiляй зь iм здарыўся прыпадак: уваччу пацямнела, увушшу зазьвiнела, правая нага зьнянацку тузанулася, i ён апрытомнеў толькi тады, як пачуў пах разьлiтай гарэлкi.
Макар тады ўжо працаваў рэдактарам: пачуў краем вуха здушанае вяканьне, выйшаў на калiдор i з жахам назiраў, як Хамiцкi, узяўшы наведнiка за каршэнь, выносiў таго на сьвежае паветра.
Такiя абыходзiны з ганаровым чэкiстам маглi мець наступствы, таму Сазон выцягнуў са стальнiцы сшыткi, тры днi i тры ночы разьбiраў крамзолi, а потым цэлы месяц на старонках "Зары камунiзму" друкавалiся ўрыўкi з аўтабiяграфiчнага рамана, у якiм галоўны герой - Касьян Зёх - грамiў у ваколiцах Ферганы нацыяналiстычныя банды Карым-башы i Назарбая.
