Владимир Орлов - Краявiд з ментолавым пахам (на белорусском языке)
Паводле элементарнай логiкi, пранiкнуць у кватэру, маючы лiчаныя хвiлiны, найперш мог чалавек з ключамi. Адны ключы ляжалi ў мяне ў кiшэнi. Другiя Наташа трымала ў касметычцы. Трэцi камплект я паўгода таму паклаў у верхнюю шуфляду пiсьмовага стала.
Па дарозе да стала позiрк спынiўся на попелцы, што стаяла на палiцы памiж Шывам i томам Акутагавы. Аднарогi чорт супакоiў адсутнасцю якiх-небудзь слядоў попелу. Верхняя шуфляда таксама не падвяла. Я налiў сабе вiна i ўключыў тэлевiзар. Iшоў французскi дэтэктыў. Упэўнiўшыся, што ахвяра мёртвая, забойца спускаўся па аплеценай дзiкiм вiнаградам сцяне. Я адчынiў куфар. Вераўчаная лесвiца была ў наяўнасцi, аднак мне ўсё роўна захацелася пераключыць тэлеканал.
Наташын муж, знаходка ў касметычцы, выраб дублiкатаў ключоў еtс... Ад гэтай гiпотэзы я рашуча адмовiўся. Апрача ўсiх астатнiх "нацяжак", нi Наташа, нi яе муж не курылi.
Развагi непазбежна скiравалiся на гаспадара кватэры. Я пракручваў у памяцi нашу першую i адзiную размову, i яна мне ўсё больш не падабалася. Сцэна з ключамi... У дадатак да трох уручаных мне з такiм кранальным клопатам камплектаў, безумоўна, iснавалi яшчэ тры або нават трыццаць тры. А пытанне, цi адзiн я збiраюся жыць... Плюс асцярожны i, магчыма, тонка прадуманы намёк, што я магу заўважыць нешта такое...
Мною авалодала несамавiтае адчуванне таго, што мяне ўцягваюць альбо ў блазенскi розыгрыш, альбо, наадварот, у добра спланаваны эксперымент. У кожным разе становiшча выглядала, далiкатна кажучы, дыскамфортным, бо сцэнарый ствараўся без майго ўдзелу хаця б у якасцi кансультанта. Праўда, дзесьцi на ўзбочыне раз-пораз выплывала з туману тое дзiўнавата-спалоханае гаспадарова пытанне пра Шапэна, але якi, скажыце, здаровы розум здатны быў звязаць яго ў адзiн ланцужок з набытай сёння мною па ўласнай волi кружэлкаю ў чорна-зялёным канверце i, тым больш, з дымам ментолавых цыгарэтаў?
Як паказала надзвычай блiзкая, можна сказаць, затоеная за матавымi дзвярыма будучыня, якраз логiка i была тут найменш патрэбная.
Ладзячыся на сон, я ўпершыню зачынiў уваходныя дзверы на ўсе тры замкi. Я яшчэ не ведаў, што ў доўгай чарадзе наступных начэй гэтая акажацца цi не самай цiхамiрнаю.
Ранiца, як зазвычай, унесла ў вечаровыя ацэнкi свае карэктывы. Зрэшты, iншых высноваў, акрамя вiдавочнага - непасрэднага цi ўскоснага - удзелу ў гэтай таямнiчай гiсторыi майго гаспадара я ўчора так i не зрабiў. Дый сама таямнiчасць у сонечным святле ўвачавiдкi паблякла i атрымала аперэтачны выгляд.
Каля дванаццатай патэлефанавала Наташа. Яна не магла прыйсцi, што мяне крыху засмуцiла, але я даўно быў у тым узросце, калi адмена спаткання не здольная iстотна змянiць яркасць навакольных барваў. Паклаўшы трубку, я ўспомнiў, што паслязаўтра пятнiца, а значыць, Наташа, як заўсёды перад выхаднымi, затрымаецца ў мяне даўжэй i вынайдзе нешта арыгiнальнае не толькi на кухнi.
Пасля дзённай прагулянкi, я не напаткаў дома нiчога падазронага. Самым выяўным з пахаў быў смачны водар змолатай на ручным млынку кавы. Не скажу, што нервы канчаткова ўгамавалiся, аднак заглыбiцца ў пачаты рукапiс удалося без вялiкай цяжкасцi.
Павячэраўшы фiлiжанкаю кавы з лусцiкам, я зазбiраўся на шпацыр. Вечар вярнуў учарашняму здарэнню загадкавую значнасць, у вынiку чаго зборы адрознiвалiся ад звычайных. Найперш я наглуха зачынiў фортку, потым стаў пасярод пакоя i пастараўся запомнiць дакладнае размяшчэнне попелкi, масянжовага Шывы, раскладзеных на стале кнiг i старонак рукапiсу. Дзверы былi, як i, нанач, зачыненыя на ўсе тры замкi, а кiшэню джынсаў прыемна адцягваў падараваны Наташай паляўнiчы нож у скураной похве.
Маршрут руху таксама быў удакладнены. Былыя могiлкi з iх слаба асветленымi ваколiцамi выглядалi для позняга шпацыру месцам даволi спрэчным, затое адтуль я добра бачыў свой дом i вакно ў тарцы на трэцiм паверсе, якое пакiнуў з паднятаю шторай, каб адразу заўважыць святло.
Такiм чынам я бадзяўся па колiшнiх лютэранскiх кладах, дзе нейкiм дзiвам ацалеў адзiн перакулены i абымшэлы надмагiльны камень, i час ад часу са зручных кропак кiдаў позiрк на дом. Кожны раз у такi момант ува мне торгалася нейкая струна i злёгку перацiналася дыханне. Аднак маё вакно нязменна заставалася адзiным цёмным прастакутнiкам у сваёй вертыкалi, i хвiлiнаў праз сорак, настройваючы сябе на iранiчны лад, я рушыў дамоў.
Жнiвень лiчыў астатнiя днi, i пад нагамi ўжо траплялiся першыя кляновыя лiсты. Узбегла на памяць мая юначая навела, чый герой пiсаў каханай прызнаннi на залацiстых кляновых лiсцях. Ягоным правобразам быў сам аўтар, што пражыў з тых часоў два дзесяцiгоддзi i больш нiколi не пiсаў такiх лiстоў, хоць два цi тры разы яшчэ бываў закаханы i некалi -толькi ў iншым горадзе - вось так блукаў увечары па парку i чакаў, пакуль у суседнiм доме загарыцца вакно, святло якога прынясе радасць, што будзе хвалямi нарастаць на лесвiчных маршах, каб дасягнуць найвышэйшай адзнакi перад знаёмымi дзвярыма, за якiмi гучыць цiхая музыка i чакаюць гарачыя прагныя вусны. Таму закаханаму наканавана было стаць прататыпам чалавека, што сёння глядзеў на iншае вакно i чакаў калi не радасцi, дык хоць спакою ад таго, што яно застанецца цёмным, а за дзвярыма сустрэне цiшыня.
Музыку я пачуў на пляцоўцы другога паверха. Гэта быў прэлюд No 15, з якога, як я ўжо казаў, пачынаўся другi бок купленай напярэдаднi кружэлкi. "Кропелькi" гучалi мацней i выразней, чым учора.
Ногi зрабiлiся чужымi, як бывае ад высокае тэмпературы, але загаду падняцца яшчэ на адзiн паверх паслухалiся. "Вочка" ў дзвярах заставалася цёмным, ды за iмi безумоўна хтосьцi быў. Я зняможана прыхiнуўся да лесвiчных парэнчаў i паспрабаваў засяродзiцца.
Мелодыя скончылася. Цяпер павiнен быў загучаць адметны змрочным каларытам прэлюд No 16, аднак замест яго пасля кароткай пярэрвы зноў зазвiнелi "кропелькi". Я выняў нож, праверыў, цi лёгка ён выходзiць з похвы, i, трымаючы зброю ў левай руцэ, правую падняў да званка.
У тое самае iмгненне ў кватэры прачнуўся тэлефон. Пакуль ён з доўгай настойлiвасцю паўтараў званкi, сэрца паспела зрабiць падарожжа па ўсiм целе. Званкi зацiхлi адначасова з фiнальнымi акордамi прэлюдыi.
З таго боку дзвярэй запала глухая вусцiш. "Вочка" па-ранейшаму было цёмнае, але не iснавала нiякай гарантыi, што адтуль хтосьцi затоена не глядзiць на мяне, таксама сцiскаючы ў руцэ нож альбо нешта больш надзейнае. Нядаўнi намер нацiснуць на гузiк званка падаўся мне неабачлiвым. Бегчы да тэлефона-аўтамата, каб выклiкаць мiлiцыю, значыла дазволiць майму госцю без праблемаў падмазаць пяты. Я чамусьцi быў перакананы, што музыку Шапэна слухаў менавiта госць, а не госцi.
Выйсце падказаў грукат з размешчанай насупроць Лёневай кватэры. Сусед штосьцi майстраваў у калiдоры i, на шчасце, быў адносна цвярозы. Яшчэ больш дарэчным падаўся малаток у ягонай руцэ. Я экспромтам папрасiў паглядзець зламаны вентылятар i, не даючы Лёню пакiнуць дома малаток, падштурхнуў яго да сваiх дзвярэй. Левую руку я апусцiў у кiшэню з нажом, правая занялася ключамi. Трэба сказаць, левая чулася спакайней. Лёня зазначыў, што яму хапае аднаго замка i па-фiласофску дадаў, што, вядома, калi б iх было, як у мяне, тры, ён, можа, i не жыў бы цяпер адзiн, бо жонка з капiтанам далёкага плавання зачынiлiся б як след i не дазволiлi застукаць iх проста ў ложку. Ён меў права гаварыць, што хоча, абы трымаў малаток i быў гатовы па маёй камандзе пусцiць яго ў ход.
Калiдор сустрэў нас пустатой, пакой i кухня - таксама; вокны i форткi былi зачыненыя, дзверы на абедзвюх шафах - зашчэпленыя звонкi, але нос пачуў пах ментолавага дыму яшчэ раней, чым вока запрыкмецiла на фоне вакна свежы струменьчык дыму. Няпрошаны вiзiтант мог хавацца толькi ў ваннай.
- Лёня! - крыкнуў я, выхоплiваючы нож. - У ваннай хтосьцi есць! За мной!
Уключальнiк быў у калiдоры. Я тыцнуў у яго пальцам i рвануў дзверы.
З абодвух кранаў капала, а бачок над унiтазам сумаваў па сантэхнiку.
- Ну ты даеш... - пахiтаў галавою Лёня.
Я адкруцiў сiнi кран, вымыў слiзкiя ад поту рукi i, набiраючы ваду ў прыгаршчы, астудзiў твар. Затым павольна выцер яго ручнiком i напiўся. Наколькi магчыма, я адцягваў вяртанне ў пакой, бо ведаў, што там мяне чакае, прынамсi, адно, не лiчачы дыму, непрыемнае адкрыццё.
Адкрыццяў аказалася болей.
Разгорнутая кнiга на пiсьмовым стале кiнулася ў вочы яшчэ ў лiхаманцы ўварвання. Адыходзячы, усе кнiгi я пакiнуў закрытымi.
Рэвiзiя iншых кантрольных рэчаў выклiкала неадольнае жаданне плюнуць на заплачаныя наперад грошы i заўтра ж з'ехаць з гэтай кватэры, каб забыць i перастаўленага з трэцяй на чацвёртую палiцу iндыйскага бажка (на ранейшым месцы застаўся акуратны незапылены квадрацiк), i бязладна ператасаваныя старонкi рукапiсу, i - найперш - чортаву фiзiяномiю папяльнiчкi з напоўненымi попелам вачнiцамi.
Лёня адрамантаваў вентылятар i лашчыў позiркамi выстаўленую на стол пляшку каньяку. Я няроўна наскрыляў паляўнiчым нажом лiмон i налiў адразу па палове шклянкi. Усе тлумачэннi i спадзяваннi, якiмi я сябе закалыхваў, дазвання развеялiся, адкрыўшы голую праўду: хтосьцi з невядомым намерам пранiкае ў маю кватэру.
