Владимир Орлов - Рыба i iншыя (на белорусском языке)
"Я буду належаць толькi свайму мужу", - чуў ад Нiнкi кожны, хто асмельваўся нават на самыя бяскрыўдныя прапановы. Аднойчы ў дзесятым класе я, натхнiўшыся яе даўгiмi смуглявымi ножкамi, што раслi, здаецца, ад самых вушэй, i дзiвоснай аксамiтава-брунатнай радзiмкаю памерам з капеечную манету на левай шчацэ, адолеў сваю прыродную сарамяжлiвасць, падышоў да Нiнкi на перапынку i з усмешкаю закаханага блазна выцiснуў з сябе некалькi пакутлiвых слоў, каб таксама пачуць пазбаўленае нават намёку на ўзаемнасць "Я буду належаць...". Можна падумаць, быццам я прапаноўваў ёй аддацца мне проста на школьнай парце цi ў гардэробе пасля заняткаў, а не схадзiць на вечаровы сеанс у кiнатэатр "Космас", дзе я, паводле свайго адчайнага плана, меўся ўсяго толькi пакласцi руку на яе нясцерпна круглае калена.
Памятаю, маё юначае пачуццё настолькi пахiснулася, што я паабяцаў гаспадынi цудоўных ножак напiсаць на сцяне ейнага дома "Тут жыве Нiнка, якая будзе належаць толькi свайму будучаму мужу", а ўнiзе дадаць: "Але гэта мы яшчэ паглядзiм".
Такi самы мемарыяльны надпiс можна было зрабiць i на нашым менскiм студэнцкiм iнтэрнаце, бо там жыла Вера Кропелька. Апрача акуратных канспектаў, раскошнай касы, што спускалася да таго месца, дзе Верына спiна губляла сваё гордае найменне, i процьмы iншых станоўчых якасцяў у Веры таксама быў пункцiк наконт таго, каму яна будзе належаць, прычым фармулёўка слова ў слова паўтарала Нiнчыну, што давала падставы падазраваць абедзвюх у плагiяце.
Што сталася з жаночым credo Нiны Мароз, я скажу трохi пазней. А Вера Кропелька, дзякуючы яшчэ аднаму насельнiку нашага iнтэрната, трапiла ў неафiцыйную гiсторыю роднага факультэта.
Гэтага насельнiка звалi Юлiк Канапацкi, i да чацвёртага курса ён пад дабратворным уплывам суседзяў па пакоi са стараннага студэнта, што глядзеў на выкладчыкаў, ловячы ротам мух, ператварыўся ў сваю процiлегласць i почасту, уладкаваўшыся на самым версе аўдыторнага амфiтэатра, проста на лекцыi высмоктваў праз саломiнку пляшку, а то i дзве некалекцыйнага вiна.
У тым слынным пакоi, дзе я прайграў у карты левы чаравiк, якi потым выкупляў за палову стыпендыi, вёў рэй Вiця Кiшко. Вельмi нават магчыма, што ён быў нашчадкам магутнага роду беларускiх магнатаў Кiшкаў, якiя выславiлiся як каралеўскiя кухмiстры, гетманы, дыпламаты i мецэнаты.
Вiця быў шчодра надзелены iншымi здольнасцямi. Прапанаваная кiмсьцi мянушка - Магнат - ад яго адразу ж адляпiлася. I прычына, мабыць, хавалася не толькi ў тым, што Вiця перакруцiў фамiльнае прозвiшча на французскi капыл.
У той час у нас на гiстарычным факультэце пачаў выходзiць самвыдавецкi лiтаратурны альманах "Мiлавiца". Адзiн з будучых светачаў айчыннай археалогii змясцiў у першым нумары верш:
З сiвых часiн мiнуўшчыны былой,
З мясцiн эгiпецкiх, з далiны Нiла,
Дайшлi да нас паданнi пра чарнiла,
Што пiлi яшчэ чаркаю малой.
Гэта было сказана не пра Кiшко.
Да капейкi прагайдамачыўшы за пару дзён тагачасную трыццацiрублёвую стыпендыю, Вiця яшчэ з дзень ляжаў на ложку, глядзеў у пыльную столь з павутою па кутах i стоена прыслухоўваўся да сваёй 90-кiлаграмовай iстоты. Тая ўсё больш прагна патрабавала есцi. Вiця спускаў з ложка ногi, надзяваў белую нейлонавую кашулю, абуваў чорныя лакiркi, завязваў выйграны ў карты гальштук i з галодным бляскам у вачах блукаў па iнтэрнаце, просячы сала. "Пойдзе i жоўтае", - сцiпла казаў атожылак магнацкага роду.
У нашым пакоi Вiцю неяк пачаставалi пластачкаю сала са зробленым з газетнага фотаздымка выразным адбiткам Брэжнева. Нашчадак каралеўскiх кухмiстраў паклаў сала з партрэтам на хлебную лусту i, не сашкрабаючы генсека, з годнасцю зжаваў, але замест дзякуя паабяцаў, што наступнага разу ўсiх закладзе i нам прышыюць палiтыку.
Узяўшы шэфства над Канапацкiм, Вiця Кiшко выхаваў вучня, што перасягнуў настаўнiка - калi не ў чарнiльных подзвiгах, дзе iснаваў парытэт, дык, прынамсi, у картах, бо Юлiку ўдалося выйграць у Кiшко абое ягоных штаноў. Адыграўшы адны штаны, Вiця затаiўся i чакаў дня помсты.
Гэты дзень надышоў разам з днём стыпендыi, калi Юлiк вярнуўся каля паўночы ў iнтэрнат, вiдавочна не дабраўшы нормы.
- Ёсць гара? - запытаўся ён у Вiцi Кiшко.
- Трымаем, - наструнiўшыся, адказаў той.
Юлiк выцягнуў з кiшэнi скамечаныя грошы.
- Схавай смецце, - з годнасцю, вартай сярэднявечных продкаў, прамовiў Вiця i выставiў свае ўмовы: - Прабяжыш галяком да жаночага душа i назад - стаўлю тры фугасы.
- Не п....?
- Гадам буду! - Кiшко абражана выцяў сябе кулаком у грудзi.
Юлiк не вагаўся, адно папрасiў дазволу прыкрыцца ручнiком. Iнтэрнатаўскi ручнiк быў не нашмат большы за фiгавы лiсток, прыкрыцца iм можна было толькi з аднаго боку, i Вiця лiтасцiва згадзiўся. Канапацкi, вiдавочна, разлiчваў на тое, што ўжо позна i па калiдоры другога паверха да жаночага душа можна прамчаць, нiкога не сустрэўшы. Ён скiнуў кашулю з порткамi i, застаўшыся ў плаўках, загадаў Вiцю паказаць вiно. Той паставiў на стол тры цёмна-зялёныя фугасы "Агдаму".
Юлiк сцягнуў плаўкi i прымерыў ручнiк, якi, каб абкруцiць вакол магутных Юлiкавых клубоў, трэба было падоўжыць разы ў тры.
- Чакай, - зычлiва спынiў Кiшко, калi Канапацкi ўзяўся за дзвярную ручку. - Глынi для натхнення. - Ён пасунуў да Юлiка адзiн з фугасаў.
Пакуль Юлiк здзiраў полiэтыленавы корак i каўтаў вiно, падступны Вiця вiхурай праляцеў па калiдоры, стукаючы ў дзверы i паведамляючы, што Канапацкi целяшом пабяжыць у жаночы душ.
Калi Юлiк, трымаючы перад сабою ручнiк, ступiў у калiдор, той быў поўны. Падыходзiлi людзi з iншых паверхаў. Да гонару Канапацкага, ён не разгубiўся. Набраўшы поўныя грудзi паветра, ён набычыўся i з дзiкiм крыкам: "Ну, кенты, бля, трымайце мяне!" рынуў наперад.
А сталася так, што ў душавым пакоi, куды пад улюлюканне гледачоў з тарпеднай хуткасцю iмчаў Юлiк, мылася якраз згаданая раней Вера Кропелька. Дакладней, не мылася, а ўжо надзявала на свае распараныя вабноты махровы халацiк, каб адчынiць дзверы якраз у той момант, калi да iх на поўным разгоне, згубiўшы па дарозе выратавальны ручнiк, падлятаў аматар "Агдаму".
У наступнае iмгненне iнтэрнат пачуў роспачнае Верчына верашчанне. Сказаць Юлiку, што яна будзе належаць толькi мужу, Кропелька ўжо не паспела: закацiўшы пажаўцелыя ад жаху вочы, яна цiха аб'ехала па сцяне на брудны лiнолеум.
Дзiўна, але пасля паўночнага забегу Канапацкага з iнтэрната не выселiлi. Яго ўратавала здабытая праз каханку-медсястру даведка, што пад час сесii ён ператамiўся i часова з'ехаў з глузду.
Наогул забег пайшоў Юлiку на карысць. На апошнiм курсе ён здолеў зменшыць дозы i ажанiўся з дачкою прарэктара полiтэхнiчнага iнстытута. У вынiку зрабiўся аспiрантам, нешта абаранiў i неўзабаве паўстаў перад намi ў iпастасi рэспектабельнага выкладчыка навуковага камунiзму ў цесцевай ВНУ. Аднаго разу, калi сентыментальнасць у чарговы раз занесла мяне ў сцены аlma matеr, у калiдоры я сустрэў Юлiка ў сiнiм з iскрынкаю гарнiтуры-тройцы. Паглядзеўшы на ягоны скураны дыпламат на замках з шыфрам, я мiжволi адзначыў, што туды можна лёгка схаваць фугасаў шэсць "Агдаму". Маё бяскрыўднае пытанне наконт таго, калi, паводле ягонае навукi, мы пабудуем светлую будучыню чалавецтва, Юлiку настолькi не спадабалася, што я сфармуляваў наступнае: цi прабегся б ён у чым мацi нарадзiла па нашым пятым гiстфакаўскiм паверсе ад жаночай да мужчынскай прыбiральнi за скрынку каньяку.
- Пайшоў ты на х... - прыцiшана адрэзаў выкладчык навуковага камунiзму...
Цяпер мне здаецца, што забег галяком да жаночага душа - неабходны этап у кар'еры любога выкладчыка навуковага камунiзму. Такiя подзвiгi не мiнаюцца марна.
Трэба сказаць, што жыццё ў Канапацкага пасля яго сустрэчы з распаранай Верай Кропелькай склалася значна больш удала, чым лёс Юлiкавага суседа па пакоi Артура Завалiшына пасля рандэву з выкладчыцай гiсторыi сярэднявечча Русаковай.
Неяк у зiмовую сесiю Арцiк здаваў ёй залiк адным з апошнiх. Маладая дацэнтка паглядзела на рослага бландзiна са значком першаразраднiка на штрыфелi, потым задуменна зiрнула ў вакно, за якiм гусцела бэзавае сутонне, i, распiсаўшыся ў залiкоўцы, папрасiла студэнта правесцi яе дахаты, бо жыла ў слабаасветленым мiкрараёне.
У слабаасветленым мiкрараёне нядаўна разведзеная дацэнтка ўзяла Арцiка пад руку i не адпусцiла ўжо да самых дзвярэй кватэры, за якiмi перад студэнтам узнiк спачатку каньяк, а затым i выкладчыца - ужо ў нечым эфiрна-празрыстым.
Другi акт здачы залiку прайшоў настолькi паспяхова, што Завалiшын пачаў днямi не з'яўляцца ў iнтэрнаце, насiць мадняцкiя кашулi i курыць "Mаrlbоrо". На ўсе роспыты ён, як i было загадана, адказваў, што знаходзiцца на спартовых зборах.
Аднак шчаслiвы ўдзельнiк збораў, у якога ўжо нiколi не павiнна было ўзнiкнуць праблемаў з вывучэннем гiсторыi сярэднiх вякоў, на жаль, не збярог свайго шчасця. Ён распiўся, пахвалiўся сябрам спартовымi поспехамi i пачаў дазваляць сабе выказваннi накшталт: "Пайду я сваю старушку трахну".
Зайздроснiкi i зласлiўцы зрабiлi сваю справу. На экзамене ў дацэнта Русаковай Арцiк адхапiў такi непахiсны дваяк, што так i не здолеў пераздаць курс нi сваёй "старушке", нi камiсii, а таму апынуўся спярша на завочным аддзяленнi, а потым i ўвогуле кудысьцi запаветрыў.
