Алексей Карпюк - Афiцыянтка (на белорусском языке)
Тады яна крыху пастаяла над анямелымi лётчыкамi i здзеклiва ды з пачуццём сваёй сiлы паўзiралася iм у вочы. Затым панеслася да буфета з заказам.
Каля буфета на яе напала Мiра:
- Цябе хто прасiў мой стол абслугоўваць? Лётчыкi былi мае!
Але Люся не звяртала на яе ўвагi, бо цёця Глаша вачыма паказвала на хлопца. Дзяўчына зусiм ужо вольна паляцела да свайго "тынкоўшчыка". Каб яго лепей было чуваць, бо лётчыкi зноў голасна гаварылi, Люся нахiлiлася над хлопцам так, што ён убачыў, як у яе кудзёрках, бы ў крышталi, пералiваецца святло. Вочы дзяўчыны глянулi на яго проста, добразычлiва, яна стала надта блiзкай, i хлопец адразу акрыяў.
Паабедаўшы, "тынкоўшчык" злажыў акуратна адна на адну, спачатку большыя, потым усе меншыя талеркi, на iх палажыў радком вiлку, нож, лыжку, змёў са стала крошкi i доўга не выходзiў са сталовай.
Надзя з Мiрай прылiплi да печы, пакiнуўшы Люсi ўсю залу. А яна яшчэ нiколi не насiлася так, як гэты раз. Лётаючы, Люся намагалася пранасiцца з талеркамi блiжэй да "тынкоўшчыка", абдаючы хлопца вецярком. Усе, хто нi быў тады ў зале, адчувалi нейкi радасны настрой. Клiенты, да гэтага зусiм чужыя адзiн аднаму людзi, размаўлялi памiж сабой, быццам даўно ўжо знаёмыя, i таксама доўга не пакiдалi сталовай. А з-за буфета свяцiлiся добрыя вочы цёцi Глашы.
III
Хлопец, якi хадзiў у сталовую, называўся Андрэем i працаваў мулярам. Ён паходзiў з вёскi i быў сынам удавы Мiронiхi.
Яшчэ хлопчыкам, адбудоўваючы ў вайну спаленую хату, Мiронiшын сын склаў печ. Тады суседзi сталi прасiць удаву, каб яна паслала сына скласцi печы i iм. Гэтак з шаснаццацi гадоў Андрэй прылаўчыўся да муляркi. Потым ён пачаў працаваць у горадзе. Яму зараз даручылi будаваць заводскi комiн, якi даручаюць толькi спрактыкаваным майстрам. Вечарам хлопец ездзiў веласiпедам дахаты.
Заўважыўшы Люсiну ўвагу да сябе, Андрэй пасмялеў, i ў яго душы забурлiла.
У той дзень, калi Люся "адшыла" лётчыкаў, хлопец прыйшоў да сябе на будоўлю ўзбуджаным. Дзяўчаты, якiя яму падавалi раствор i цэглу, зараз адпачывалi, бо абедзенны перапынак не скончыўся. Мiронiшын сын асцярожна абышоў тое месца, дзе, прытулiўшыся адна да адной, ляжалi работнiцы, i палез на комiн. Муравалася ўжо верхняя частка комiна, i пляцоўка для працы была такая малая, што на ёй мог памясцiцца толькi адзiн чалавек. Забраўшыся на трыццацiметровую вышэнь, Андрэй сеў на свежы мур i глянуў навокал. Пад iм быў горад. Па вулiцы, як жукi, паўзлi машыны. Дымiлiся комiны. Сярод iх дымiўся комiн сталовай. Андрэй доўга не мог адарваць вачэй, быццам з-над сталовай яму жывы чалавек памахваў шалем. Горад быў невялiкi. За сталовай яшчэ з дзесятак мураванак, якiя нагадвалi сабой параскiданыя цаглiны. За мураванкамi - палi, узгоркi, лес. Удалечынi ён разгледзеў сваю вёску. А над усiм гэтым плылi хмары, адтуль даносiўся магутны подых ветру. Ён адчуў у сабе дзiўную адвагу i ўпэўненасць. Без ценi страху Андрэй узняўся са сценкi комiна i стаў на яе краi ў повен рост. Уздыхнуў на поўныя грудзi. Яму захацелася крыкнуць гэтак, каб заклубiлiся ў небе хмары, загойдалiся ўзгоркi, каб пачулi яго нават у вёсцы. Яму захацелася ўзняцца i паляцець.
- Ты толькi паглядзi, наш муляр зусiм здурэў! - пацiху, каб сваiм крыкам не спалохаць Андрэя, бо ён тады мог бы разбiцца, праказала адна дзяўчына да сябровак.
Да комiна наблiжалася варона. Канцы яе крылляў свяцiлiся, як канцы сцёртага венiка, i пры ўзмахах iх даносiўся сiплы свiст паветра. Муляр нагнуўся, схапiў камяк сухой вапны, крыкнуў i запусцiў яго ў варону. Варона часта залопала крыллямi, быццам яна забiлася на вадзе, i спалохана паляцела назад. Камяк разляцеўся ў паветры i градам пасыпаўся на дзяўчат. Унiзе пачуўся крык, смех.
Прагудзеў гудок. Да краю комiна быў прымацаваны блок з вяроўкай. Кола пачало круцiцца, натужлiва заскрыпела на iм вяроўка: гэта дзяўчаты знiзу падавалi муляру вядро вапны. Андрэй адагнаў мары, паспрабаваў нагамi, цi моцна пад iм ляжаць дошкi, узяў вядро, кельму i прыступiў да працы.
Але як толькi паклаў першую цаглiну, яго вочы пацягнула ў бок сталоўкi. Далей Андрэй клаў цэглу, ахоплены марамi. То яму здавалася, што ён з Люсяй iдзе ў сваёй вёсцы па лузе, дзе iскрыць на сонцы не то раса на травах, не то крышталь са сталоўкi. То яму здавалася, што яго комiн знаходзiцца дзесьцi сярод хмар, на iм стаiць ён i яна. Гэты малюнак ён так выразна бачыў, што нават адчуваў цяпло Люсiнага подыху.
IV
Аднаго дня, яшчэ задоўга да абеду, Люся рыхтавалася да сустрэчы са сваiм "тынкоўшчыкам".
У гэты дзень дзяўчыне з самага рання не шанцавала. Спачатку яна разбiла цэлы паднос пасуды i расплакалася. Потым, забегшы за цёцiну шырмачку, Люся аб жалеза, якiм былi акаваны скрынi, парвала панчоху. Стала шукаць iголку i, як на бяду, яе нi ў кога не было. Нарэшце кухар паклiкаў дзяўчыну, зняў свой белы каўпак, дастаў з яго iголку i, даючы, сказаў:
- На. Яшчэ салдацкая. А другi раз каб сваю мела, глядзi. А то дзяўчына i без iголкi.
Уладзiлася справа i з талеркамi, жанчыны яе запэўнiлi, што пасуда б'ецца абавязкова на шчасце! А цёця Глаша ад сябе дадала, што заступiцца перад Сямёнам Макаравiчам, каб ён гэтыя талеркi спiсаў.
Ужо, здаецца, усё было добра. Надзя адна абслугоўвала залу. Раптам дзяўчыне стрэлiла ў галаву, што яна ад плачу змянiлася ў твары. Люся пабегла да шафкi, у якой афiцыянткi клалi свё адзенне. У гэтай шафцы Мiра пакiнула аб сабе ўспамiн - памаду. Люся ўзяла яе i пабегла за шырму.
Калi з падфарбаванымi вуснамi, шчокамi i брывамi Люся выйшла з-за шырмы, жанчыны ўспляснулi рукамi: так той было не да твару. Але дзяўчына спадабалася сама сабе i не хацела нiкога слухаць.
Увайшоў Андрэй. Люся крыху пачакала, каб той усеўся, а потым выйшла ў залу. Хлопец узняў ад меню вочы, глянуў на дзяўчыну i сумеўся. Ён заморгаў вачыма, нават азiрнуўся навокал, потым зноў накiраваў свой позiрк на афiцыянтку.
Люся дагэтуль нiколi не фарбавала твару. Зараз ад фарбы яна не стуляла губ, i яны так i заставалiся ў яе адтапыранымi, нiбы дзяўчына збiралася свiстаць, нiбы губы ў яе былi апухлыя. На шчоках вiднелiся плямы пудры. Адчуўшы сябе няёмка, дзяўчына ўставiлася ў меню. З нафарбаванымi вуснамi яна не магла гаварыць. У такiм смешным выглядзе Люся i стаяла перад Андрэем.
У сталоўцы абедала яшчэ некалькi рабочых, якiя працавалi разам з Мiронiшыным сынам. Адзiн з iх, убачыўшы Люсю, пырснуў ад смеху. Хлопец падумаў, што ўсё гэта зроблена назнарок i цяпер з яго насмiхаюцца. Ён грозна кашлянуў i, не паднiмаючы вачэй, пачаў заказваць абед. Афiцыянтка стаяла i толькi кiвала галавой.
Вярнуўшыся на кухню, дзяўчына забегла за шырму i расплакалася. Зараз яна плакала так, што яе нiхто не мог суцешыць. А калi Надзя пачала дапытвацца, чаго яна плача, Люся пабегла да шафкi, схапiла сваё адзенне i ўцякла са сталоўкi.
У гэты дзень Люся не вярнулася, i Надзi зноў адной прыйшлося абслугоўваць усiх клiентаў.
Дзяўчаты, якiя ля комiна дапамагалi Андрэю, неяк даведалiся пра "таямнiцу" свайго муляра. I калi ён прыйшоў са сталоўкi змрочны, як лес цёмнай ноччу, пачалi строiць з яго жарты. Але ён, нiбы глухi, палез па жалезных скабах да сябе на комiн, не адказаўшы iм нiводным словам. Дзяўчаты не пакiнулi яго ў спакоi i там. Разуўшы сяброўку, якая моцна спала, у вядры ад вапны падалi яму наверх чаравiкi з запiскай: "Падарунак ад афiцыянткi". Андрэй, праўда, адправiў чаравiкi ўнiз, натаптаўшы ў iх раствору. Аднак гэта яго не развесялiла. Назаўтра муляр абедаў у другой сталоўцы. Вяртаючыся з абеду, Андрэй спаткаў... Люсю. Яна была апранута ў старэнькае палiто i абвязана цёплай хусткай. Дзяўчына iшла са старой жанчынай, захутанай у такую ж, як i Люся, хустку. Ён здагадаўся, што гэта Люсiна мацi. Бо старая iшла з дзяўчынай так, як звычайна хадзiлi па горадзе з дочкамi старыя з яго вёскi: пусцiўшы дачку ўперад, а самi тэпаючы ззаду i шчаслiва заглядаючы сустрэчным людзям у вочы, намагаючыся разгадаць, цi падабаецца людзям iх дзiця.
Убачыўшы муляра, Люся скiравала ў завулак, пакiнуўшы мацi адну. Нiчога не разумеючы, Андрэй спынiўся, пастаяў i пайшоў на працу, чамусьцi ўжо ў лепшым настроi.
V
Без Люсi чагосьцi не хапала ў сталоўцы. Часцей бурчала цёця Глаша. Жанчына, якая мыла пасуду, сварылася з Надзяй. Настрой жанчын перадаваўся нават клiентам, ад чаго i яны былi якiясьцi iншыя.
Аднаго разу, калi ў зале сталы былi пустыя, праз акенца выглянуў кухар. Ён падпёр шчаку кулаком, уздыхнуў i сказаў да буфетчыцы:
- Эх, няма нашай Люськi! "Дзядзя Гры-ыша, - дакладна да смешнага перадаваў ён iнтанацыю голасу дзяўчыны, - я падлiчыла гэтаму клiенту, што ля акна, а ў яго за абед атрымалася адзiн рубель i адна капейка, гы?!." Нiчога такога, здаецца, i не скажа, а табе адразу весялей жыць на свеце... Хе, што мы вартыя без яе?
Але буфетчыца прамаўчала.
У цёцi Глашы быў сёння цяжкi дзень. Яшчэ з самага рання прыходзiла пастарэлая, з сiнякамi пад вачыма Мiра. Яна папрасiлася зноў на працу. Буфетчыцы прыйшлося доўга слухаць плач Мiры, чытаць ёй мараль i патрабаваць абяцання, што надалей Мiра будзе працаваць добра. Ды гэта яшчэ было паўбяды. Галоўнае, сапраўды ўсiм iм не хапала Люсi. Толькi праз некалькi хвiлiн буфетчыца адазвалася на словы кухара.
