Владимир Дубовко - Пялёсткi (апавяданнi на белорусском языке)
Жыў я са сваёй маленькай сям'ёй у горадзе Яранску. Працавалi мы ў розных установах: жонка ў школе, я ў спажывецкай кааперацыi, фактычна сакратаром-юрысконсультам, - вёў усе прэтэнзiйна-арбiтражныя справы. Арандавалi мы ў былой купчыхi гэтага горада паўдома: два пакойчыкi, кухню. Дамовiлiся пры пачатку, што вясною гаспадыня нам дасць кавалачак агарода на сваёй сядзiбе, каб нашаму маленькаму сыну было дзе i папрацаваць крыху разам са мной i паласавацца якой гароднiнай, не заглядваючы ў чужыя гароды.
Прыходзiць вясна, канец сакавiка месяца. Сустракаю гаспадыню i прашу, каб яна паказала мне i назначыла кавалачак дакляраванага гарода.
- Навошта вам агарод? Вы абое працуеце. Што будзе вам трэба з гароднiны вы зможаце купiць у мяне...
- Дазвольце... Прычым тут "купiць" цi "прадаць"? Справа не ў тым. Я ж вам казаў, якое значэнне мае гэта для выхавання майго сына. Я дамовiўся, вы згадзiлiся. Якая можа быць цяпер размова?
- Я параюся са сваiм гаспадаром...
Цераз пару дзён я нагадваю ёй зноў пра нашую размову i прашу паказаць мне месца на яе вялiзнай сядзiбе, - больш паловы гектара.
- Добра, - кажа, - пойдзем, пакажу...
Ступаем на гарод, i яна паказвае мне дзялянку, на якой яны самi нiколi нiчога не садзiлi, бо на гэтым месцы стаяў вялiзны-вялiзны свiран, у iм яны складвалi лён i каноплi, чым гандлявалi. Зусiм нядаўна гаспадары гэты свiран разабралi, прадалi, а месца з-пад яго i вызвалiлася. Бачу бiтае шкло, iржавае жалеззе, розны друз.
- Дык гэта ж не гарод, а па-расейску кажучы - "пустырь", ды яшчэ закiданы хламам...
- Як хочаце! Крыўдуйце на мяне, але iншага нiчога вам прапанаваць не магу...
Жонка мая, калi я ёй расказаў, рукамi замахала:
- Не трэба! Навошта такi гарод? Мне, - кажа, - дадуць разам з настаўнiцкiм калектывам...
Гэта добра, а вось пры доме...
I пачаў я выходзiць а пятай гадзiне ранiцы штодня на гэты гарод. Пачаў збiраць усё смецце i выносiць яго, складваць штабяльком каля плота. Цэлую сцяну, як мур-мураваны, склаў ды яшчэ рознакаляровымi бiтымi шкелкамi ператкаў. Калi сонейка пасвецiць добра, дык гэты мур зiхацiць, нiбыта адмыслова, для хараства складзены. А гаспадыня тая i не бачыць, што на яе дарунку робiцца. Калi я ўсё гэта падчысцiў, тады рыдлёўкай перакапаў адзiн раз, - гарод тым часам падсыхаць стаў. Пачакаўшы, перакапаў другi раз. Пайшлi мы з жонкай, з сынам, разбiлi лехi i, што можна паводле часу, - усё пасадзiлi: буракi, моркву, часнок i падобныя трывалыя раслiны.
А гаспадары нашы толькi яшчэ пачыналi думаць наконт свайго гарода. Прыбегла яна неяк у нядзелю да нас, задыхаўшыся:
- А божухна, а мiленькi! Гляньце, што дзеецца на вашым гародзе! Ды што ж гэта, ды калi ж гэта...
I пачала лiтанiю чытаць. Я ёй адказаў, што каменне, шкло, наогул смецце ўсялякае ветрам сагнала да плота. Сам сабой гарод ускапаўся i пасадзiўся...
Па немалым часе пасадзiлi i гаспадары свой гарод. Але што здарылася далей: я iду палiваю - вады не шкадую, на якi квадратны метр - палiвачка. Яна палiвае, не раўнуючы, як поп крапiдлам - бярозавы венiк у ваду памочыць i з венiка пырскае.
А лета было гарачае. У нас агуркоў як насыпана, а ў гаспадынi няма. А самае галоўнае - у нас таматы на лясе чырванеюць, а ў яе толькi цвiсцi пачынаюць. Прыходзiць гаспадыня да нас ды i кажа:
- Даруйце, прыйшла да вас з просьбай. Дазвольце хоць пару гуркоў для халаднiка ў вас узяць...
Мы ёй адказваем:
- Бярыце хоць па дзесятку штодня, але скажыце, якiя ж вы гуркi мелiся нам прадаваць, калi не хацелi нам гарода даваць?
...Дачакалi мы восенi. Сабралi добры ўраджай. Насалiлi, намарынавалi гароднiны на ўсю зiму.
Прыходзiць другая вясна. Цяжка на здаровы розум веры даць, што так можа быць, - вось як гартавалася мая цярплiвасць, - прыходзiць у канцы сакавiка наша гаспадыня да нас ды i кажа:
- Хочаце - гневайцеся на нас, хочаце не, але мы з мужам параiлiся, падумалi i надумалiся, што гэтай пляцоўкi, якой вы летась карысталiся, мы нiяк не можам вам даць. Калi хочаце - можаце ўзяць iншую, дзе стаяў другi свiран.
Карацей кажучы, прапануе мне зноў такi самы хамут, з такiм самым, калi не большым, запасам смецця, бiтай цэглы, рознага жалеззя...
Аж зубы сцiснуў я, так угневаўся. Але тут жа згадаў адзiн сказ са Скарынiнавых кнiг: "Не бывай скорый к розгневанию, гнев убо в лоне безумного опочивает..."
Жонка мая нiчога не кажа, толькi пазiрае: хопiць у мяне цярплiвасцi, цi пазычаць трэба будзе куды iсцi.
Падумаў я, падумаў. Пасля кажу:
- Не вельмi добры план вы склалi. Ну, але паколькi вам, як вы кажаце, араць замiнае наша дзялянка, мы з жонкаю згаджаемся ўзяць новую пляцоўку...
Пачаў я спяваць зноў тую ж самую песню, што i летась. Устаю штодня а пятай гадзiне. Працую да снедання. Выбiраю, выношу, складваю друз пад другую сценку плота. Наклаў новы мур, роўны з плотам, толькi шкелкамi пераклаў iншых колераў: галоўным чынам, ад бiтых рознакаляровых бутэлек. Зноў зiхацiць наша дзялянка, як для нейкага свята аздобленая адмыслова.
Забягаючы наперад, павiнен сказаць, што свята мы i спраўлялi ўвосень, свята ўраджаю - выдатнага, прыгожага, плённага.
Прыходзiлi нават да нас аграномы пытацца:
- Што вы робiце, чаму ў вас таматы на лясе чырванеюць?
Тады для Вятчыны гэта было дзiва. Цяпер, праз сорак гадоў, - там гэта звычайная рэч. Але скажам пра вясну. Мы ўсё пасадзiлi ў добрым часе, усё ў нас расце, з лех вывальваецца, а ў гаспадынi, на адабраным у нас кавалку - поўная пустка. Да таго пустка, што нават маленькi дзiцёнак, наш сын, заўважыў:
- Мабыць, яны, тата, не ўмеюць працаваць. Гэта ж у нас было поўна гуркоў, а ў iх няма нiводнага...
Можа, падумаецца каму, што я казкi расказваю, байкi баю, але прыходзiць зноў да нас гаспадыня i пачынае пакаянную прамову:
- Даруйце мне, грэх папутаў, сквапнасць прымусiла ўзяць адабраць ад вас леташнi гарод... Бог мяне пакараў. Нiчога ў мяне не вырасла... Дазвольце хоць пару гурочкаў у халаднiк узяць у вас...
- Ды бярыце хоць дзесятак, на добрае здароўе ешце, хопiць нам, - адказвае мая жонка...
Гэта ж не канец. Увосень, не чакаючы вясны, зноў iдзе да нас гаспадыня i пачынае сваю размову...
- Раiлiся мы з мужам, думалi i надумалi...
Але ў мяне цярплiвасцi тут не хапiла, i я адказаў, не даслухаўшы яе да канца:
- Не выказвайце сваiх думак, каб пасля вам не прыйшлося зноў прасiць прабачэння. Мы ў вас нiякiм гародам карыстацца не будзем, бо паедзем на iншую кватэру.
Так i пераехалi...
Як бывае на свеце
Пайшлi мы з жонкай у пiянерскi парк у горадзе Ўфе, каб пасядзець у халадочку, бо дзень быў спякотны.
Побач з намi села сцiплая, даволi прыгожая дзяўчына, з выгляду або маладая настаўнiца, або студэнтка якой вышэйшай школы. Мы былi заняты сваiмi думкамi кожны, усе маўчалi. У гэты час каля нас прайшла жанчына ў гадах, пасля вярнулася, спынiлася i сказала:
- Даруйце, што я вас турбую. У мяне не хапае грошай на параходны бiлет. Можа, ваша ласка будзе памагчы мне?!
Жонка дастала крыху грошай i дала той жанчыне. Дзяўчына таксама дастала свой партманет i дала грошай столькi, колькi i мая жонка. Жанчына падзякавала i пайшла далей. Мая жонка, не звяртаючыся нi да кога, разважаючы нiбыта сама з сабой, кажа:
- Хто яго ведае, каб на свеце не было ашуканцаў, можна было б распытаць жанчыну, колькi менавiта ёй не хапае грошай, i дапоўнiць адразу ўсю суму. Але ж часта сабраныя такiм або падобным спосабам грошы iдуць немаведама для чаго...
Дзяўчына адказала маёй жонцы так:
- Вы кажаце правiльна. Але ў той жа час прыходзiцца i верыць, проста iнтуiцыяй распазнаваць, дзе праўда, дзе хлусня... Лiтаральна гэтымi днямi пазванiлi да нас у кватэру. А ў нас сям'я немалая: бацькi, браты, сёстры. Адчыняем дзверы. Стаiць кабета сярэдняга ўзросту, на руках дзiцёнак. Другi трымаецца за матчын падол.
Пытаемся, як звычайна:
- Што ж вам трэба?
- Пазычце мне тры рублi. Трэба даць тэлеграму матцы, каб яна прыслала мне дапамогу.
Мы запрасiлi яе зайсцi ў кватэру, пакармiлi яе i дзетак, далi ёй ношанай, але добрай i прыстойнай вопраткi для яе самой i для дзяцей i вось пра што мы даведалiся, размаўляючы ў той жа час з ёю.
Яна нарадзiлася i жыла ў вёсцы. Выйшла замуж. Муж яе адыходзiў на заработкi, пасля прыязджаў зноў дадому. I вось у апошнi свой прыезд заявiў:
- Я завербаваўся на добрыя работы ў Сiбiр. Паедзем усе разам. Там будзе кватэра на ўсю нашу сям'ю.
- Я пачала збiрацца з усёй сваёй маёмасцю. Мацi радзiла: не кратайся з месца. Няхай едзе, усталюецца, напiша, з'ездзiш паглядзiш, а пасля таго забiрай дзяцей i ўсе рэчы. Я яе не паслухала, бо, так мне думалася, будуць лiшнiя выдаткi на дарогу. Адным словам, спакавала ўсё, да апошняй дзiцячай пялюшачкi, i прыехалi параходам да Ўфы. Тут нам, паводле ягоных слоў, трэба было пераязджаць на вакзал i далей ехаць чыгункай. Пасадзiўшы нас на прыстанi чакаць, ён забраў усе рэчы: свае, мае i дзiцячыя, а затым пагрузiўся на цягнiк i паехаў адзiн. Пра гэта я даведалася дакладна...
Мы запыталiся, дзе яна жыве, як харчуецца. Жанчына адказала, што жыве ў дзiцячым пакоi на прыстанi, што ў яе няма грошай толькi на тэлеграму. Мы далi ёй грошай крыху больш, чым яна прасiла.
