Масей Седнев - Раман Корзюк (на белорусском языке)
- Вып'ем цяпер за тое, каб iм было добра там, - не дарэчы падмiргнуў Кандраценя Савосту, на што той нiчога не адказаў.
Кандраценя, бачачы, што яму не разьвесялiць Корзюкаў, упару спахвацiўся i перайшоў на другое:
- Яно, канешне, не да твае гарэлкi, Шаркевiч! Дзякуем за гасьцiннасьць, але перад намi яшчэ самае галоўнае...
Не пасьпелi госьцi вылезьцi з-за стала, як з каморак вылецелi меншыя дзецi Шаркевiча i накiнулiся на ўсё, што засталося на блясе i ў мiсках.
Савоста iшоў у стадолу радзiцца. Валя Камоцкая хацела была застацца, але Савоста запрасiў i яе:
- Мацi нашая назвала вас дачкой. Значыць, вы заслужылi гэтага. Хадзеце з намi, дачка!
Валя абрадвалася, а Раман засаромiўся, хоць i быў рады, што ўсё так добра сыйшло з iм i Валяй.
У стадоле Савоста гаварыў, што ўжо, вiдаць, суджана так iм сыйсьцiся разам i разам пайсьцi далей. Пытаўся мацi цi яна хоча йсьцi. Мацi, уздыхнуўшы, адказала згодаю, хрысьцячыся ў цемры. Яна ў мiласьлiвым узбуджэньнi абнiмала i тулiла да сябе ўсiх адначасна. Прытуляла дачку, прасiла Валю сесьцi да яе блiжэй. Але Раман не адпушчаў Валю, шукаючы ейных вуснаў. Валя вызвалялася ад Рамана i прыцiскалася да мацi.
Гэтак усе й заставалiся адзiным гняздом пад прыкрыцьцем ночы, балесныя, адназгодныя. У вадным толькi была нязгода: мацi хацела, каб мяжу пераходзiць усiм разам, а не дзьвюма групамi, як прапануе Шаркевiч.
Найболей засмуцiла старых Корзюкаў Валiна нязгода: яна не захацела йсцi за мяжу. У душы Корзюк-мацi вырас новы боль - боль за сына, i якую сэкунду яна нават заставалася няпрыхiльнай да Валi, але потым адумалася i зноў абняла яе.
- Што-ж, можа, й грэх цягнуць цябе з сабою.
- Я ўсё роўна буду з вамi, дзе-б я нi была. Але як у вас, у мяне таксама свая доля. А з Раманам, мацi, мы заўсёды такiя - то ён, то я не пагаджаемся. Дазвольце мне пабыць з вамi, пакуль не разьвiтаемся. I я пайду сваёй дарогай. А на мяне, мацi, ня злуйцеся.
Валя расказала Раману аб выступленьнi Сьцяпана Мялешкi на агульным сходзе i аб лiсьце Саланевiча. Пра гiсторыю з сакваяжам яна не ўспамiнала, а Раман ня пытаўся.
Тымчасам Кандраценя, абмеркаваўшы ўсё з Шаркевiчам, прыйшоў клiкаць Корзюкаў. Цiха, жартлiвым тонам сказаў, што ўжо сэмафор адчынены i дарога чакае на iх.
- З Богам, даражэнькiя! - развiтваўся Кандраценя. - Яшчэ побачымся, ня тужэце!
Валя пры ўсiх абняла Рамана. Раман на нейкi час затрымаў Валiну руку ў сваёй.
- Значыць, Ромка, разьвiтваемся... назаўсёды. Будзь шчасьлiвы!
I ўжо зьвярнуўшыся да iншых:
- Прашу не турбавацца! Я знайду дарогу сама, - Валя няпрыкметна i хутка зьнiкла ў цемры.
- Будзь i ты шчасьлiва, - пасьпела ёй сказаць ўслед Корзюк-мацi.
- Ну, вы гатовы, пане Шаркевiч?
- Гатоў...
- Шчасьцi! Пераходзь там, дзе ўмовiлiся!
10
Начзаставы позна ўначы сядзеў у сваiм кабiнэце, вывучаючы сакрэтныя дадзеныя, толькi што атрыманыя з Менску. Згодна тым дадзеным, у зоне ПЧ, пасьля поўначы, мае перайсьцi савецка-польскую мяжу група ўзброеных савецкiх грамадзян-тэрарыстаў на чале з праваднiком-прафэсыяналам. Да групы, што складаецца з аднае сям'i далучацца ў тым-жа самым месцы яшчэ некалькi чалавек, членаў аднае арганiзацыi, зьвязанай з дэфэнзывай. У паведамленьнi прасiлi сваечасова запабегчы гэтаму з тым, каб затрымаць групу жывой, як вельмi важную з палiтычнага гледзiшча.
Начзаставы не ўпяршыню атрымваў шыфроўкi, - гэта, можна сказаць, было ягоным штодзённым хлебам, - але гэтым разам сваiм шостым пачуцьцём пагранiчнiка ён ўзяў пад сумлеў верагоднасьць паведамленьня. Шыфроўка здалася начзаставы занадта нейкай штучнай. Ён ня ўлаўлiваў сапраўдных намераў iнстанцыi, якая паведамляла i загадвала яму. З практыкi ён ведаў, што такiя апэрацыi небясьпечныя - як для тых, хто йдзе на "лiквiдацыю" iх, так i для яго асабiста. Асьцерагацца трэба правакацыi. Справакаваны пагранiчнiк - хоць-бы справакаваны сваiмi-ж - ужо не пагранiчнiк. Ты мусiш выканаць тое, што табе загадваюць, але ты ня ведаеш матываў загаду. Як правiла, ты ўсё мусiш браць пад сумлеў, але, як правiла, ты ўсё мусiш выконаваць, - як-бы й сапраўды, апэрацыя мае адбыцца ў рэальнасьцi так, як яна расьпiсана табе ў паведамленьнi-загадзе. Ад дакладнага выкананьня заданьня - рэальнага цi нерэальнага - залежыць твой службовы посьпех. Гэта нiчога, што твая апэрацыя можа апынуцца "пустой" у сэнсе вынiку, затое ў iншай зоне яна выдраiць. Або, наадварот, табе выпадзе тая "рэальнасьць", i тады ты мусiш з ёю справiцца... Пра ўсё гэта начзаставы добра ведаў i паставiўся да заданьня самым сур'ёзным чынам.
На апэрацыю ў зону ПЧ пайшлi самыя выпрабаваныя людзi, гатовыя на ўсё i адпаведна ўсiм забясьпечаныя.
Начзаставы, знаходзячыся ў сваiм кабiнэце, трымаў з канвоем лучнасьць. Канвой, як называлася падразьдзяленьне, накiраванае ў зону, бесьперапынна рапартаваў начзаставы. Зона ПЧ знаходзiлася ў лясной паласе, i гэта рабiла заданьне асаблiва цяжкiм. Атрыманую iнфармацыю начзаставы перадаваў у суседнiя з ПЧ зоны.
"...Цямнота... Нiчога ня вiдаць... Наблiзiлiся да ПЧ... Час 1,25... Зона... На пазыцыях... Час - 1,45". "...Нас слухае нехта iншы, - занепакоена адазваўся начзаставы. - Мы раскадаваныя... Перайсьцi на другi канал сувязi..."
Шаркевiч з Корзюкамi быў ужо недалёка ад мяжы. Мясцовасьць была ведамая Шаркевiчу да самай найменшай куцiны. Ён ведаў некалькi пераходаў мяжы, дакладна вывучаных iм, i карыстаўся тым цi iншым, у залежнасьцi ад абставiнаў... Шаркевiч нiколi сур'ёзна ня браў пад увагу, што нехта забясьпечыць яму пераход, створыць яму адпаведныя ўмовы - гэта ён лiчыў чысьцейшым абсурдам. Наадварот, Шаркевiч, як знаўца мяжы, лiчыўся з найменшай драбнiцай перасьцярогi. Ён ня верыў, ня меў права верыць нi Кандраценю, якi яго выправiў, нi палякам, якiя павiнны яго сустрэць на тым баку.
Корзюк-мацi, адыйшоўшыся ад хутару Баранкевiча з вярсту, нечакана пачала скуголiць i ўгаварваць мужа вярнуцца, зьмянiўшы сваю ранейшую пастанову пад уплывам страху, якi ўзрастаў у яе па меры наблiжэньня да мяжы. Калi-ж хутар застаўся далёка ззаду, а мяжа згодна ейнаму адчуваньню "ўпiралася" ў грудзi, перастаўшы войкаць, пачала тулiцца да мужа, да сына, да дачкi i напасьледак сказала, што ляжа на зямлю, а ня пойдзе, калi Шаркевiч павядзе iх праз мяжу ня разам - спачатку яе з сынам, як былi ўмовiлiся раней, а потым дачку з бацькам. "Жыць цi прападаць разам". У ёй прачнулася вялiкая сiла ўпартасьцi, можа першы раз ў жыцьцi, калi яна адчула вялiкую небясьпеку. Раман быў сьвядомы свайго абавязку: яго прасiлi прыйсьцi, i ён прыйшоў, i вось вядзе iх пад сваiм прыкрыцьцем. Шаркевiч злаваўся, што Раман неасьцярожны, прасiў яго не задзiраць вельмi галавы, а прысядаць, зьлiвацца з зямлёю i быць маўклiвым, як яна.
Шаркевiч пагадзiўся з думкаю, што ўсе яны пойдуць разам, толькi не задаволены быў, што ноч занадта цёмная - ён любiў пераходзiць мяжу пры месяцы, пры здрадлiвым сьвятле, калi ўсё няпэўна, хiсьлява, зманлiва, калi ты з-за купiны бачыш усё i ўсiх, а цябе нiхто. Бывала, Шаркевiч прытулiцца, зрасьцецца з купiнай i чарнеецца, як яна да тых пор, пакуль месяц не пачнуць засьцiць хмары, а ён зноў далей, да наступнай купiны, паўзком, як вужака. А тут - ноч, як абвугленая засланка: цi ты напрэшся на каго, цi на цябе напруцца.
Iдучы, часта клалiся на зямлю, прыслухоўваючыся. Адзiн толькi Раман ня слухаўся - стаяў над iмi, як вартаўнiк, i мацi, лежачы, цягнула яго за штанiну, змушаючы прызямлiцца. Лежачы i слухаючы, Шаркевiч меркаваў, як яму лацьвей прахнуцца праз тую шчылiну, якая называецца мяжой. Але нiчога з ягоных меркаваньняў ня выходзiла, i ён не на жарты занепакоiўся: быў проста перакананы, што пападзецца, i праклiнаў i Кандраценю, i Корзюкаў, i сябе. Куды-ж гэта на самай справе - гурт такi! Нiякi плян не нараджаўся - як адняло розум. А час - iшоў.
"Канвой! Канвой! - гаварыў начзаставы з свайго пакою. - Чуеце мяне? Пераходзьце на код тры-нуль-сямнаццаць... Як чуеце мяне? "Чуем... Перайшлi на код... Стаiмо ў зоне... У зоне нехта ёсьць... Гамонка... Сябе не выяўляем... Час - 3,15... Неспакойна... Вялiкая група..."
Успыхнула ад выбуху цемра i на вокамгненьне асьляпiла. Спачатку падразьдзяленьне ня ведала, як рэагаваць, чакаючы нападу, але хутка адказны за апэрацыю падаў каманду абстраляць зону. Цемра, як парваная здавалася, прастагнала ад куляў, як ад вострага болю, захлынаючыся водгульлем. I зноў на нейкi момант запанавала цiшыня. Ды праз гэтую цiшыню пачаў наблiжацца, кацiцца нейкi гул у зоне ПЧ. Падразьдзяленьне затаiла дыханьне...
Толькi цяпер адказны за апэрацыю зразумеў, што ён зрабiў вялiкую памылку выбух у iхнай зоне быў правакацыяй, на якую ён не павiнен быў адказваць. Але было ўжо позна, i ён чакаў далейшага. Пагранiчны iнцыдэнт, справакаваны хоць i ня iм, не ўяўляўся яму прыемнай штукай. Ноч глуха заварочалася, азвалася затоеным сполахам. Ледзь чутна недзе завялiся маторы. У воддалi палоскаю, як-бы па шнурку, запалiлiся на сэкунду й пагасьлi фасфарычныя агеньчыкi. Раздалася гамонка. Зафыркалi конi, далёка-далёка на ўсю гранiцу забляялi авечкi. За ўсю гэтую парушаную цiшыню перажываў адказны за апэрацыю ў зоне ПЧ. Апэрацыя не ўдалася, апраўдаць iнцыдэнт магло толькi што-небудзь непрадбачанае.
