Владимир Орлов - Рэквiем па нясьвiскiм сале (на белорусском языке)
Владимир Орлов - Рэквiем па нясьвiскiм сале (на белорусском языке) краткое содержание
Орлов Владимир (2)
Рэквiем па нясьвiскiм сале (на белорусском языке)
Уладзiмiр Арлоў
Рэквiем па нясьвiскiм сале
Адам Мiцкевiч страшэнна (яшчэ больш, чым Гётэ - сабакаў i часныку) не любiў гарадоў, не пазначаных на мапах. Гораду, куды ты едзеш, нялюбасьць аўтара "Дзядоў" нiколi не пагражала.
Гэты горад - Кракаў.
Калiсьцi за кухлем кракаўскага пiва адзiн твой знаёмы выпускнiк тамтэйшага ўнiвэрсытэту разважаў пра тое, што "понеже от прирожения звери, ходящие в пустыни, знають ямы своя..."
Цяпер у Кракаве жыве твой знаёмы рэжысэр Кшыштаф, якi паставiў у вас у Менску спэктакаль пра вар'ята й манашку i, калi захопленая публiка запатрабавала яго на сцэну, выйшаў басанож, бо нiколi не дазваляў сабе зьневажаць сцэну чаравiкамi.
Яшчэ ў Кракаве жыве беларускi гiсторык Алег, якi знайшоў там магiлу Алеся Гаруна.
Табе здаецца, што ў Кракаве ўсе людзi такiя, як Алег i Кшыштаф. Але тры пляшкi нашай новай сувэрэннай гарэлкi "Белая Русь" (адна законная й дзьве кантрабандныя), што ляжаць у цябе ў валiзе, ты вып'еш не са сваiмi знаёмымi. Ты зусiм ня будзеш iх пiць.
Ты ня будзеш пiць "Белую Русь", бо ў Кракаве ёсьць Мар'яцкi касьцёл. Некалi татарская страла зрэзала зь ягонае вежы дазорцу, што затрубiў, каб папярэдзiць места пра варожы напад. На памятку пра гэта на вежы штогадзiны граюць трубачы-гейналiстыя.
Упершыню за 600 гадоў яны маўчалi тае начы, калi на вежу залез беларускi пiсьменьнiк Уладзiмер Караткевiч.
Ты спадзяесься, што сярод гейналiстых i сёньня няма непiтушчых. Гэтым разам пад акампанемэнт храпу гейналiстых начны Кракаў (з тае прычыны, што гiмну ў Рэспублiкi Беларусi дасюль няма) пачуе, як "Саўка ды Грышка ладзiлi дуду".
Магчыма, гэта здарыцца ўжо заўтра.
А пакуль ваш аўтобус пад'яжджае да памежнага берасьцейскага пераходу за Варшаўскiм мостам. У вас у кiшэнях ляжаць запрашэньнi на сэмiнар па гiсторыi Рэчы Паспалiтай, факсы й камандыровачныя пасьведчаньнi...
Гейналiстым ужо, напэўна, сьнiцца Беларусь... Аўтобус закалыхвае, i вакол цябе таксама тчэцца вопрадзень сьненьня. Ад думак пра сярэднявечнага гейналiстага ў сон лезуць раскосыя твары, якiя чамусьцi просяць даляраў...
Таргануўшыся, аўтобус спыняецца, i ты адплюшчваеш вочы. За вакном гараць у цемрыве вогнiшчы, нешта булькоча ў задымленых саганах, бегаюць па смуглявых аблiччах агнёвыя водсьветы. На мяжы явы й сьненьня табе здаецца, што ты глядзiш сон далей, што гэта йдуць на Кракаў праз Варшаўскi мост татара-мангольскiя захопнiкi.
Праўда, немаведама чаму татары гамоняць па-расейску й нецьвярозымi галасамi пяюць задушэўныя расейскiя песьнi пра "ой, мороз-мороз". Прыемнае каляратурнае сапрана каля суседняга вогнiшча выводзiць:
А вот намедни на крючок поймал русалку.
Я это помню, это было, как вчера.
Крючок я бросил, бросил леску, бросил палку,
А что словил? Да только три пера.
Як на сон, дык гучыць занадта саўкова, i ты прачынаесься.
Ад Варшаўскага мосту, губляючыся ў бяззорнай цямрэчы, цягнецца бясконцая гiрлянда агнёў. Сонныя гейналiстыя трывожна пераварочваюцца на другi бок, а ты змагаесься зь нядобрымi прадчуваньнямi й таксама клiчаш на дапамогу Марфэя.
Там, у сьне, памiж аўтобусамi шнуруюць баскакi. Да хвастоў iхнiх калматых конiкаў прывязаныя берасьцейскiя аўтамабiльныя нумары, а на гнедых бакох выведзена: "Милиция". З машынай-мiргалкаю наперадзе ў бок мяжы паважна праходзiць караван сланоў i вярблюдаў, i за кадрам хтосьцi тлумачыць, што гэта адбывае з афiцыйным вiзытам спадар прэм'ер...
Ранiцою ты ачынаесься пасярод голага поля. У рэдкiм туманцы ў далечыню ад застаўленай аўтобусамi да самага далягляду шашы брыдуць ланцужкi людзей. Вiдовiшча нагадвае кадры ваенных кiнафiльмаў: партызаны iдуць з заданьнем на "жалезку". Нават няўзброеным вокам вiдаць, што й бяз ранiшнiх дывэрсантаў поле замiнiравана так надзейна, што нiякай арганiкi яму да XXI стагодзьдзя не спатрэбiцца.
У адрозьненьне ад уторкнутых берасьцейскiмi дойлiдамi ў сьмярдзючыя лужыны трох "шпакоўняў" (плюс адна калёнка з вадою) на шэсьць кiлямэтраў аўтачаргi, сьмецьцевых бачкоў у нашай незалежнай краiне пакуль што хапае.
Бачкi ледзь не штохвiлiны правяраюць абходчыкi зь ёмiстымi торбамi. У аднаго на торбе партрэт Мiхаiла Сяргеевiча з падмаляванымi гiтлераўскiмi вусiкамi, у другога - лёзунг: "СССР - оплот мира". Часам памiж абходчыкамi ўсчынаецца двубой за пустую пляшку.
Значна спакайнейшая й выгаднейшая iншая прымежная прафэсiя - гандаль месцам у чарзе. Адзiн аўтобус каштуе сто рублёў, а аўтобусаў тут недзе пад паўтысячы. За дзень мытнiкi прапускаюць штук трыццаць-сорак. Кажуць, што праблему здымаюць 500 "зялёных", але ў вас iх ненашмат болей, чым "фанэрных" ва ўдавы фiлiпiнскага прэзыдэнта Маркаса.
Таму вы мiтусiцеся паблiзу шлягбаўма са сваiмi паперамi, а кучаравы капiтан з прозьвiшчам цi то Гурок, цi то Бурак, зазiрнуўшы ў iх адным вокам, пагардлiва кiдае:
- Пущай сам Шушкевич придет и мне скажет, тада пропущу.
Ягоны калега, зрабiўшы страшныя вочы, абяцае, што ўсё адно будзе правяраць "щацильна".
Каля шлягбаўма гамуе аўтобус зь дзявочай зборнаю па нейкiм спорце. Пакуль трэнэр вядзе перамовы з начальствам, юныя спартоўкi просяцца ў паставога:
- Товарищ милиционер, пропустите. У нас соревнования. Нам завтра вечером на помост в Париже выходить.
- Знаем мы ваши соревнования, - мiралюбна адгукаецца "товарищ милиционер". - Трахаться едете с французами за даляры. Будете с нами за рубли - тада пропустим.
Пэрспэктыва пакаштаваць нясьвiскага сала з чырвонай праслойкаю й пачуць адну з вэрсiяў утварэньня колеравай гамы нашага сьцягу робiцца для кракаўскiх гейналiстых усё больш туманнаю.
Ваш апанаваны апошнiмi надзеямi аўтобус бярэ курс на Берасьце - шукаць справядлiвасьцi ў высокiх кабiнэтах. Надпiс на ўезьдзе ў горад папярэджвае: "Народы СССР - едины". Мяркуючы па аўтобусных нумарох у чарзе за мяжу й па агульнай эканамiчнай прасторы прымежнага поля, па якiм не адважыцца прайсьцi басанож нават твой знаёмы серабранкаўскi п'янтос Камiнтэрн, - лёзунг кажа шчырую праўду.
Беларускае мовы на берасьцейскiх вулках i ў берасьцейскiх кабiнэтах людзi цi то ня хочуць разумець, цi то сапраўды не разумеюць.
- Так вы, ребята, к нам из Белоруссии приехали? - з ухмылкаю пытаецца абласны начальннк. - Как у вас в Белоруссии погода?..
З аднаго кабiнэта ў другi вы пераяжджаеце па вулiцы iмя Касманаўтаў, i табе згадваецца, як гадоў пяць таму ў Воршы сакратар гаркаму партыi самых разумных i сумленных, пачуўшы прапанову назваць аршанскую вулiцу Касманаўтаў, дзе пiсалася "Дзiкае паляваньне караля Стаха", iмем Караткевiча, абурана адрэзаў, што гэта "идеологически неверно". На просьбу ўдакладнiць, хто з касманаўтаў нарадзiўся цi жыў у Воршы, сакратар дасьцiпна зазначыў: "Они здесь пролетали". Назвы вулiц Берасьця сьведчаць, што над iм праляталi Пушкiн з Гогалем, Будзённы з цэлым эскадронам бальшавiцкiх башыбузукаў, а таксама Ленiн з самiм камунiзмам.
Няблага вывучыўшы гарадзкую тапанiмiку "западных ворот советской страны", вы вяртаецеся на шашу i - о, сьвятая наiўнасьць! - спрабуеце заняць у чарзе ранейшае месца. Яшчэ на далёкiх подступах з аўтобуса зь вiцебскiм нумарам высыпаюцца, як блашчыцы з матраца, дзясяткi два разьятраных жанок i iхнiх няголеных спадарожнiкаў.
Ваш аўтобус сутаргава плiшчыцца наперад. Хмурныя няголеныя мужчыны зь Вiцебшчыны дакляруюць вам размалацiць каменьнем вокны. Жанчыны дзейнiчаюць больш радыкальна. З крыкам: "Проедете по нашим трупам!" яны кладуцца пад колы на мокры ад iмжачкi асфальт.
Ты выбiраеш сярод ляжачых прыгожую маладзiцу ў сьветлай куртцы й пачынаеш яе ўгаворваць зьмянiць паставу. Ты цярплiва даводзiш ёй, што брудны асфальт ня самае зручнае месца дэманстраваць бясспрэчныя вабноты. Ты пытаесься ў яе ймя й тэлефон i, зьвяртаючыся да скарбаў айчыннай паэзii, кажаш пра духмяныя стагi, дзе жанчыны, як радасны сон на зары.
Маладзiца зь вiцебскага аўтобуса прыслухоўваецца да тваёй беларускай мовы, i раптам ейны гожы твар перасмыквае, i яна зь нянавiсьцю верашчыць:
- Уйди, хохол бородатый! Тут белорусы по десять суток мучаются, а еще вас понаехало!
Гэта гучыць, як прысуд.
Унурыўшы голаў у плечы, ты выцягваеш з аўтобуса валiзу зь "Белай Русьсю" й цешчыным салам, спыняеш спадарожны "масквiч", расштурхоўваеш на вакзале колькi падазроных асобаў "кавказской национальности" каля адзiнай адчыненай касы, купляеш квiт у цягнiк, што йдзе з таго боку, куды цябе не пускаюць, залазiш упершыню ў жыцьцi ў мяккi й абсалютна пусты мiжнародны вагон i праз чатыры гадзiны ўжо падыходзiш да свае хрушчобы ў Серабранцы.
Як казаў, прыяжджаючы з-за сьвету ў сваю Нарвэгiю Фрыцьяф Нансэн, "вяртаньне - прыз кожнага падарожжа".
Твой прыз чакае цябе каля дому ў аблiччы суседкi, якая, задраўшы галаву, абураецца, што нехта вывесiў "фашистские флаги". Ты бачыш, што адзiн павесiлi на гаўбцы твае сыны, другi - археоляг зь лiтаратурным крытыкам з трэцяга пад'езду.
Толькi тут ты ўспамiнаеш, што заўтра - 25 сакавiка.
