Андрэ Моруа - Лёс (на белорусском языке)
Перабраўшыся цераз мост, я крыху супакоiўся, але тут яшчэ адзiн клопат. Куды мне дзець гэтую маладую жанчыну? Пакiнуць яе на вулiцы? Яна iзноў пабяжыць тапiцца. Завесцi ў мой гатэль? Гэта немагчыма. Правiлы ў амерыканскiх лепшых гатэлях былi тады вельмi строгiя, i лiфцёр не прапусцiў бы мяне з ёю наверх. Была ў яе кватэра? Сям'я? Я паспрабаваў распытаць. Але з яе нельга было выцягнуць нiчога талковага. Яна толькi дрыжала i ўсхлiпвала.
Нарэшце я спытаў:
- Вось што... Я не магу вас кiнуць у такiм становiшчы... Куды вас праводзiць? Ёсць у вас дом? Бацькi?
Яна маўчала, i я зразумеў, што няма.
- Пакой?
Яна адмоўна кiўнула.
У гэты момант мы праходзiлi паўз ярка асветленыя дзверы з шыльдай "Гатэль Берагавы. Нумары ад аднаго даляра i вышэй". Гэты гатэль не быў падобны на раскошныя гатэлi Паркавага авеню, аднак паказаўся мне прыстойным, чыстым, i чаму б не перабыць тут некалькi гадзiн?
- Слухайце, у вашым становiшчы вы не можаце нiчога растлумачыць. Мне таксама пара дадому. Перш за ўсё, вам трэба адпачыць, сагрэцца i выспацца. Вазьмiце нумар у гэтым гатэлi. Я заплачу наперад i вас часова пакiну. Адпачывайце, заснiце, а заўтра я прыйду вас праведаць. У Ню-Ёрку ў мяне многа сяброў у розных колах грамадства, i я амаль упэўнены, што, ведаючы вашу бяду, змагу вам дапамагчы... Пры ўсiх вашых пакутах вы ж можаце адкласцi рашэнне на адну ноч. I хто ведае? Можа, тое, што ў гэтым тумане i змроку здавалася вам жахлiвым тупiком, заўтра ранiцай будзе выглядаць зусiм iначай... Вы згодны?.. Вы абяцаеце, калi я вас уладкую ў гатэлi, адгэтуль нiкуды не выходзiць i чакаць мяне?
Яна згадзiлася, моўчкi кiўнуўшы галавой.
- У вас ёсць грошы? - нясмела запытаў я.
Яна сцiснулася, як пабiты сабака.
- Няма... Ну, гэта не мае значэння. На жаль, у мяне самога на гэты раз мала, усяго адзiн даляр. Але гэтага нам якраз хопiць. Вы бачыце: "Ад аднаго даляра i вышэй". Я заплачу за нумар, а заўтра ранiцай прыйду i ўладжу ўсё астатняе... Так што, калi хочаце есцi альбо яшчэ чаго, не саромейцеся, заказвайце. Я потым разлiчуся. Вы згодны? Так i быць.
Я пазванiў у гатэль. Нiхто не адазваўся. Я пазванiў яшчэ раз i яшчэ раз. Нарэшце пачулiся крокi, заляпалi шлапакi, бразнула засаўка, i паказаўся калiдорны - рослы, кучаравы дзядзька, якi працiраў кулакамi заспаныя вочы. Ён дрэнна гаварыў па-ангельску i зусiм не размаўляў на вядомых мне мовах (па-французску i па-iталiйску), так што мне было вельмi цяжка ўбiць яму што-небудзь у галаву.
- Гэта дзяўчына, - тлумачыў я, - толькi пераначуе. Багажу пры ёй няма. Заўтра ранiцай я вярнуся; усе яе выдаткi я аплачу... Магу вам пакiнуць у заклад гадзiннiк цi яшчэ што... але, думаю, абыдзецца i так... Падазронага тут абсалютна нiчога няма, вы самi бачыце... Я ж з ёю не застаюся. Зараз я толькi прашу даць ёй нумар на адну ноч, i вось вам даляр. Вы мяне зразумелi? Мы дамовiлiся? Усё ў парадку?..
Я пачаў ужо злавацца на гэтага без'языкага тупiцу. Трэба было паўтараць па некалькi разоў адно i тое ж... Нарэшце ён узяў даляр i адышоў убок, каб прапусцiць дзяўчыну. Я не ведаў, чым яе ўцешыць на развiтанне. Пад "заслону" трэба было сказаць нешта цёплае, ласкавае, але слоў такiх я не знаходзiў.
- Ну, дык да заўтра... I пастарайцеся заснуць, - прамовiў я паспешлiва i працягнуў руку.
Яна схапiла яе i, ажывiўшыся, упершыню загаварыла:
- Вы харошы чалавек.
I хоць, апроч гэтых трох слоў, я ад яе нiчога не чуў, у маiх вушах i цяпер яшчэ гучыць яе нiзкi пявучы голас. Застаўшыся адзiн, я тут жа ўспомнiў, што, аддаўшы незнаёмай свой апошнi даляр, не маю за што паехаць нi на таксi, нi нават на аўтобусе i да свайго гатэля павiнен дабiрацца пеша. Дзе ж я быў? 60-я вулiца? 62-я? А папасцi мне трэба было ў Нiжнi горад, гэта больш за гадзiну хады ў слоту i непагадзь. Але я быў так задаволены сваiм мужным учынкам, што рушыў у дарогу ў вясёлым настроi, насвiстваючы на бязлюдных вулiцах старадаўнiя салдацкiя мелодыi. Мабыць, упершыню Мэдзiсан-авеню слухала ў гэтую ноч "Бравага артылерыста".
На другi дзень ранiцай, калi я прачнуўся, спачатку ў мяне было ўражанне, што ўчарашняя дзiўная прыгода мне проста прыснiлася. Пасля некаторай развагi, я прыпомнiў усе дэталi начнога здарэння i вырашыў, перш чым адправiцца на работу, заехаць у "Гатэль Берагавы", завезцi крыху грошай гэтай таямнiчай дзяўчыне i, калi яна шчыра пра ўсё раскажа, заняцца яе справай. Сярод палiтычных дзеячаў Ню-Ёрка ў мяне было нямала сяброў... I хто яго ведае? Пачуццё ўдзячнасцi...
Гатэль я адшукаў лёгка, каля самага моста. Дзённае святло пазбавiла яго ранейшага крыху падазронага выгляду, як мне тады здалося. За сталом сядзела жанчына, абкладзеная ключамi.
- Выбачайце, - звярнуўся я да яе, - хацеў бы даведацца, як тая маладая асоба, якую я прывёў сюды мiнулай ноччу...
Яна зiрнула на мяне са здзiўленнем:
- Маладая асоба?
Я растлумачыў i расказаў пра сваю прыгоду. Вiдаць было, што факты гэтыя для яе навiна.
- Прыблiзна гадзiны ў дзве ночы... Вы ж ёй далi нумар... Зусiм маладзенькая дзяўчына, без багажу...
- Але ж нiякай адзнакi ў кнiгах...
- Як жа так, нарэшце! У вас тут дзяжурыў калiдорны, ён нават па-ангельску не ўмее, чарнавалосы, кучаравы.
- А, Стэпан... Ну i што?
- Ён нас прымаў. Паклiчце яго.
Яна нацiснула кнопку, i праз некалькi хвiлiн з'явiўся калiдорны. Убачыўшы мяне, ён вытрашчыў вочы.
- Вы мяне пазналi? - запытаў я.
- Пазнаў, - буркнуў ён злосна.
- Гэтай ноччу я прыходзiў сюды разам з маладой дзяўчынай. Дзе яна?
- Пайшла, - вызверыўся калiдорны. - Я яе выгнаў.
- Што? - ускiпеў я. - Вы яе выгналi? Як вы пасмелi! Я заплацiў... Вы не мелi права...
Ён выцягнуў з кiшэнi паперку i, шпурнуўшы яе мне ў твар, замармытаў:
- А гэта? Маеце права?.. Фальшывы даляр даваць?
- Фальшывы даляр?!.
Я падняў паперку i аслупянеў. Гэта нават не была фальшыўка. Гэта быў адзiн з тых бiлецiкаў, дзе на адным баку намаляваны даляр, а на другiм - пералiк тавараў - рэклама, якую некаторыя крамы раздаюць прахожым на вулiцы. Напэўна, я не разгледзеў яго мiнулай ноччу, тым больш, што сагнуты папалам, ён вельмi нагадваў даляр, i ў мяне не было прычыны сумнявацца. А можа, гэты нягоднiк яго падмянiў? Але пайсцi на такое дробнае жульнiцтва было б занадта подла, а гнеў калiдорнага быў натуральны... Не... Значыць, работа Мiрыям i яе сяброў. Пажартавалi, называецца!.. I гэта няшчасная...
- Куды яна пайшла? - закрычаў я. - Яе трэба абавязкова знайсцi. Разумееце, мадам, чалавек гiне!.. Трэба ратаваць жыццё...
Я паўтарыў свой расказ аб начным здарэннi, але на гэты раз касiрка мне, вiдаць, не паверыла.
- Нарэшце не цяжка ўявiць, мадам, што гэта - памылка, жахлiвае непаразуменне... Што яна падумае? Яна была ў вялiкiм адчаi, калi я яе сустрэў... I вось прывёў яе сюды, пакiнуў з гэтым фальшывым бiлетам, i ваш калiдорны яе выгнаў, вытурыў... Ах! Разбiла ёй сэрца людская лютасць! У тым стане, у якiм яна была, усё магчыма... нават самагубства...
Дарэмныя спрэчкi. Трэба было дзейнiчаць. Я памчаўся ў Цэнтральны палiцэйскi ўчастак, дзе ў мяне быў знаёмы адзiн высокапастаўлены кiраўнiк Мелвенэй. Ён выслухаў маё паведамленне з раўнадушнасцю чыноўнiка, якi ўсё ведае i да ўсяго прывык, але мiгам падняў па трывозе палiцэйскiя машыны ў квартале блiзкiм да моста. Вы ведаеце - у Ню-Ёрку безлiч радыёфiкаваных аўтамабiляў з узброенымi дэтэктывамi, якiя трымаюць сталую сувязь з цэнтрам. Адказы паступалi адмоўныя. Гэтай жанчыны нiхто не бачыў.
- Зрэшты, гэта нiчога не даказвае, - растлумачыў Мелвенэй. - Мною раскрыта нямала бясшумных самагубстваў. Заўтра ў нас будуць весткi ад рачной палiцыi.
Я адразу ж паехаў да Мiрыям. Яна яшчэ спала. Пабудзiў i пачаў упiкаць. Яна доўга смяялася.
- Праўда, гэта я. Але выпадкова... Раскрыўшы сумачку, каб ад шчырага сэрца даць вам тое, што вы прасiлi, я заўважыла рэкламны бiлет, якi мне падсунулi ў краме i якi я чамусьцi захавала. Я ўявiла сабе вашу разгубленасць, калi шафёр адмовiцца ўзяць гэту пустышку. Я лiчыла, што жарт мой зусiм бяскрыўдны, паколькi ў сваiм гатэлi вы маглi пазычыць грошай у швейцара... Мне i ў галаву не прыходзiла, што вы надумаецеся сярод ночы выконваць ролю вандроўнага рыцара.
Праз тры днi Мелвенэй паведамiў мне па тэлефоне, што труп няшчаснай знойдзены ў водах Iст-Рывера. Следства так нiчога i не выявiла. Нi адна з зарэгiстраваных жанчын, што бясследна прапалi ў Ню-Ёрку i наваколлi, не была на яе падобна. Нiхто яе не апазнаў. Нi адна сям'я, нi адзiн мужчына не прад'явiлi прэтэнзiй. Я i цяпер не разумею, як магла дзяўчына такой рэдкай прыгажосцi расстацца са светам, не пакiнуўшы пасля сябе нi жалю, нi смутку.
Мiрыям i я, абое мы, прысутнiчалi на пахаваннi няшчаснай. Мы адчувалi, яна i я, што нейкiм чынам адказваем за гэта, хоць непасрэднай вiны за намi i не было. Мiрыям дазволiла ў адносiнах да свайго сябра нявiнны жарт. А я прабаваў, можа, i з пэўным разлiкам, але без лiхiх думак, выратаваць гэту дзяўчыну. Сiстэма перадач фатальнай машыны, прыведзеная намi ў рух, з няўхiльнай дакладнасцю прывяла няшчасную да гiбелi. Суладжанасць выключная: адзiн даляр, якi мне дала Мiрыям... адзiн даляр за нумар у гатэлi... адзiн даляр, якi выратаваў бы жыццё i, магчыма, перайначыў бы маё...
