Марта Пиньска - Беларуска (на белорусском языке)
Вяртаемся дамоў. На цёмнай лесвiчнай пляцоўцы таўкуцца госцi iнтымнага агенцтва.
Увайшоўшы ў пакой, яна прапануе мне гарбаты. Здымаю боты. Сядаю, падкурчыўшы ногi, на тапчан i бяру з палiчкi адзiн з нашых агульных камянёў. Гладжу пальцамi шорсткую i халодную паверхню.
XXVI
Тое ж бо яе захапленне Генры Мiлерам... Нават тэкст, здавалася б яе ўласны, - бачу, што паявiўся пасля чытання шмат якiх мiлераўскiх фантазiй i душаразладных споведзяў.
Цяпер хочаш па-просту апраўдаць гэту любоў, надаць ёй хоць бы цень сэнсу i, вядома ж, падпарадкаваць яе сваёй волi. У Тваiм унармаваным свеце - планаў, мараў, прадугледжаных i непрадбачаных спатканняў - тая любоў з'яўляецца так неспакойна i застае Цябе знянацку. I ты мусiш, альбо папросту лiчыш, што мусiш, яе цугляць. А тым часам яна вырываецца. Бо прыйшла без Тваёй волi. Жыве i цешыцца жыццём. Сама ў сабе. У Тваiм целе i душы i робiць з Табою, што хоча. Як дэман з малiтвы заклiнача д'ябла. На самым пачатку Ты бавiлася ёю - было цiкава i цiкаўна, але што паробiш з ёю цяпер, калi яна будзе развiвацца далей? Сваiм бездакорным заходнiм розумам задаеш пытаннi. I сама ўпадаеш у нерат розуму, якi вышэй за Цябе. Цi ўтрымаеш яе пры жыццi? Што за неадпаведнасць. Ты ж бо яе не кормiш, яна жыве i даводзiць Табе, што так яно й след. Насуперак той д'ябальскай i людской логiцы. Баiшся i ведаеш, што калi яна разальецца, будзе Табе вой як блага, выглядацьмеш чыстай iдыёткай, подлай... Таму якраз у глыбiнi душы ты i маеш надзею, што неяк усё абыдзецца, i любоў твая мiнецца.
Застаешся з ёю вызваленая i застаюцца з Табою прызнаннi, жалi, прэтэнзii, скугла, просьбы пра спачуванне i мальбоны за дапамогу.
Мой спеў у гэтую хвiлiну шэлега не варты. Якi б ён нi быў той верш, тая песня, якая б нi была музыка i патэтычная псальма. На нiшто ўсе мае намогi. Мала таго, навокал iншыя сваiмi песнямi, сваiмi вершамi памнажаюць багаццi вопыту. I бачу, як нямы глядач: у скрусе перад Усявышнiм i ўсведамляючы, што ў сваёй слабасцi не патрапляю дараўнацца хоць бы з найменшай страфой Ягонага прарока, запiсанай у псальмах. Узбагачаць iншых, чытаючы ўсю эпоху, змешчаную ў змаганнях з ворагамi нейкага караля цi князя з пракаветнай гiсторыi Iзраiля.
Узношу хвалу Ўсемагутнага,
i ты ўратуешся!
Лiся, песня мая!
Спявай, майстар-будаўнiк!
Спявай, шчаслiвы творца!..
... Хто можа падкапаць, знiшчыць веру? Хто можа абвалiць радасць? Многiя спрабавалi зрабiць гэта ў розны час, але нiчога ў iх з таго не выйшла. Радасць i вера - гэта iманентныя рысы Сусвету. Хоць у працэсе ўзрастання заўсёды спадарожнiчаюць боль i барацьба. Спаўненне - гэта радасць i поўнiца шчасця. У канцы - супакаенне. Памiж палосамi i сферамi быту, памiж зямным i незямным iснуюць краты i прыступкi. Хто ўспаўзае па iх угору, той спявае. Упадае ў п'яны транс, стан даброцi i даходзiць да захаплення перад расхiнутымi перад iм даляглядамi. Падымаецца, не думаючы, што з iм зробiцца, калi пакаўзнецца i ўпадзе; думае пра тое, што ўсё перад iм! Думае пра тое, што ўсё перад iм! Дарога ў бясконцасць - а чым далей памкнешся, тым даўжэйшай робiцца. Балоты, багны, дрыгвянiшчы, вiры, прорвы i пасткi - усё перад табою. Памятай пра iх, яны чакаюць, яны цябе паглынуць у тую самую хвiлiну, як толькi ты на момант прыпынiшся. Свет iлюзiй - гэта яшчэ не да канца ўпакораны свет. Гэта заўсёды свет прыйшласцi, будучы свет, а не таго, што сышло ў нiвеч. Iсцi наперад, абапiраючыся на мiнулае - гэта валачы на нагах цяжкiя нявольнiцкiя гiры. А хто прыкаваны да мiнуўшчыны, той змушае сябе перажыць яе наноў. Прашу Цябе, не бойся. Пан Бог дасць Табе сiлу, каб ацугляць Тваю слабасць. Тваё цела, дадзенае толькi на момант, ён жа зрабiў яго прыладай спаўнення ў гiсторыi любовi. Ён, укрываючыся ў рэчах i з'явах, гаворыць нам, пераконваючы, што так сапраўды няма ЯГО! Ёсць толькi любоў. Благая i добрая. Любоў чалавека да чалавека. Сярод багнiшчаў, тоняў, пахмурных i непамысных прастораў.
Усе мы вiнаватыя, усе мы злачынцы, вiнаватыя ў вялiкiм злачынстве. Пражываем жыццё без жадання жыць, але патэнцыйна мы ўсе свабодныя i можам перастаць мыслiць пра тое, што ў нас не атрымалася. I таму ўсё ў нас выйдзе, усё нам удасца, на што мы здольныя, што патрафiм. Нiхто не можа ўявiць сабе, якiя гэта сiлы ў нашых руках. Не можам уявiць сабе, што яны бязмежныя. Уяўленне - гэта паклiканне, якое нам робяць, i мы ўспасобiмся стаць перад iм наўпрост насуперак агульнаму перакнанню, што нам не ўдасца. Калi ёсць нешта боскае ў Богу, дык гэта менавiта такое паклiканне i здольнасць стаць перад iм наўпрост.
Калi я гавару мовамi чалавечымi i анёльскiмi,
а любовi ня маю,
дык я - медзь звонкая...
XXVII
Гартаючы старонкi часопiса "ARCHE", я знайшла апавяданне Адама Глобуса. Дзiўнае стварэнне гэты Глобус. Пераспаў з дзяўчынай. Вядомай, зрэшты, журналiсткай, i тут жа распiнаецца пра свае досведы.
Патэлефанавала Ёй, поўная ўскiпелага ўва мне абурэння, i мы сцялiся ў спрэчцы пра межы iнтымнасцi ў лiтаратуры. Несумненна, мы перш за ўсё пiшам пра тое, што з намi здарылася. Дзелiмся сваiм светам, але ж ёсць крэсы прыстойнасцi. Пiсьменнiк, нават найбольш нявiнны i дурны, альбо той, якi толькi што пачынае змагацца з сабою i сваёй даросласцю, не павiнен апускацца да ўзроўню рэпарцёрскiх прыёмаў бульварнай газеткi. Вiжаванне, вядома ж, мае сваю неадольную панаду, але тут нешта горшае за анахранiчна зразуметую здраду. Гэта так, як калi ў школе хлопчыкi-падлеткi дзеля забавы задзiраюць дзяўчаткам спаднiцу, лапаюць iх у цёмным калiдоры альбо дзеля смеху натыкаюцца на дзяўчат, якiя праходзяць мiма.
Ён не павiнен у такiх дэталях i з такой дакладнасцю паказваць пальцам, што пераспаў з гэтай во дзяўчынай, i ацэньваць альбо заахвочваць да ацэнкi чытача.
Яна ж згаджаецца са мною толькi ў адным. Што не павiнен апiсваць аж так дэталёва. Бо то ж цi мала катораму з нас наўме ў сваiм расхрыстаным эратычным жыццi мець многiх. З часам, каб падкрэслiць сваю вагу, мы даём вокам знак усiм навокал, што сапраўды i мы з тым таксама, так, пераспалi. I робiм гэта толькi дзеля таго, каб падвысiць цiкаўнасць да сваёй асобы.
Яна сказала мне таксама, што нядаўна бачылася з Уладам, якi з прыкрасцю зазначыў, што смеху варта не тое, што Адам Глобус апiсаў у "ARCHE" сваю сувязь з вядомай журналiсткай так падрабязна. Смешна тое, што на месцы Глобуса гэтай дзяўчыне ён, Улад, не прысвяцiў бы i палавiны сказа ў газеце. Глобус папросту зрэагаваў на сваё паражэнне i не так папомсцiўся журналiстцы, як пацвердзiў толькi факт пераспання з ёю. Нiбы такi быў фармальны эксперымент. А яна проста нiкудышняя. Улад успомнiў, як яны кахалiся пасля аднаго вечаровага прыёму ў яе на кватэры. Не прайшло i дзесяцi мiнут, як дзяўчыне ўжо было досыць. Улад з грымасай на вуснах, як сказаў з церпкiм успамiнам, яшчэ толькi-толькi раскручваўся. А яна тым часам ужо кiнула яму ў твар - ах, ты такi ненасытны. Якая прымiтыўнасць! - абураўся Ўлад. Халодная i недаразвiтая. Некалькi мiнут сексу. I гэта мне называецца iнтэлiгенцыя?!
Так, я магла б i згадзiцца з ёю, калi б не ведала Ўлада...
I тут я пачала з ёю выкаблучвацца. Ведаю, што той яе лiтаратурны кандыдат выхваляецца i зайздросцiць Адаму Глобусу, што не ён першы ўздольнiўся на такi эксперымент. Не, што ты! Крый Божа! З Уладам я не спала i нiколi, нават пасля некалькiх бутэлек на такое не пайшла б. Ён мiфаман i пляткар! Адам Глобус, праўда, зрабiў шкадлiва, але i з Уладам я пагадзiцца не рызыкну.
Зрэшты, кiнем вокам на яго лiтаратурныя здабыткi. Яго комплексы сягаюць глыбей. Напiсаў кнiжку пра Лукашэнку - нейкая фантастычная байка, пра якую ведаюць ужо ўсе ў Менску i ў Варшаве. А з таго, што ён гаворыць сам, слава пра яго кнiгу дабегла нават за акiян (Атлантычны, прынамсi!). Праблема, што нiхто той яго кнiжэнцыi не чытаў, усе пра яе ведаюць толькi з дэкларацый самога аўтара падчас розных iмпрэзаў i сустрэчаў. Вось яно, мастацтва i майстэрства занятку вiртуальным сексам. Сапраўдная вытанчанасць.
Тады яна лямантуе мне ў слухаўку, што перажываны секс i секс апiсваны - не адно i тое самае. Можа, Адам Глобус проста выдумаў цэлую тую гiсторыю, каб нешта там справакаваць. I яму ўдалося. Яна нагадала мне анекдот пра аднаго афiцэра, якi за бяседным сталом у афiцэрскiм казiно пачуў меркаванне на прадмет заднiцы сваёй жонкi. Гэта была яўная правакацыя, але закончылася яна трагiчна. Афiцэр вярнуўся дамоў. Гонар i абраза загадвалi яму застрэлiць жонку i адразу пасля самога сябе. Ах, гэтая сiла грамадскага этыкету. Цiкава, у якi пасля гэтага пераплёт трапiў аўтар таго меркавання. Ён хацеў толькi крыху пазабавiцца за кошт свайго калегi. Мы самi, па сваёй ахвоце цi рэдка калi купляемся на сяброўскiя розыгрышы i мiстыфiкацыi. А тым часам пра добры, памысны секс марыць кожны. Ну, амаль кожны.
А дзяўчына, прыспаная адным калегам, мае права быць рэкамендаванай другому. З рук у рукi. Каб насыцiцца, дапасцi да ўсiх тых, у чые абдымкi кiдае нас сiла апанталай нас фантазii...
Цi не шызанулася, што яна вярзе!? Я крычу ў слухаўку. Не магу! Узровень нашай размовы выходзiць за межы чыстага сацыялагiчнага цi лiтаратурнага дыскурсу. Яна дражнiць мяне сваiмi поглядамi. Гэта ўжо нават не блядзтва i нават не нiмфаманiя. Не разумею яе. Можа правакацыя. Годзе. Хай чапляецца за гэтага свайго Дзiму, i хай ён будзе ёй сутэнёрам, хай совае ёй пад нос усё новыя i новыя чэлесы спраўных i юрлiвых самцоў. Яе клопат, яе праблемы, яе жыццё.
