Марта Пиньска - Беларуска (на белорусском языке)
Мы з'язджаем з гасцiнца на Горадню i Вiльню. Лясны пясчаны прасёлак даводзiць да могiлак. Вiктар просiць Андрэя спынiцца. Выходзiм з машыны. Белая каплiца i свежа высечаныя дзiкiя дрэвы i кустоўе Тлумачыць нам, паказваючы навакол рукою, што толькi цяпер у хвойнiку бачыцца рука гаспадара, якi як бы вярнуўся сюды праз прорву гадоў. Шмат магiл сярод выносных соснаў пазападала. Чытаю польскiя прозвiшчы на старых замшэлых камянях.
Вiктар праводзiць мяне за каплiцу, дзе да сцяны прымацавана пад канец мiнулага альбо на пачатку гэтага стагоддзя салiдная металiчная таблiца. Польскiя надпiсы, польскiя прозвiшчы. Мне ўспамiнаецца падарожжа ў Нiжнi Слёнск, дзе я недаўмёна адкрывала сабе чужы, але разам з тым i блiзкi свет, якi ўжо адышоў, але i пакiнуў па сабе шматлiкiя сведчаннi ў гатычных надпiсах.
З могiлак асфальтавай дарогай кiруем у бок касцёла, куды, як пiша Пясэцкi, на нядзельную мшу кантрабандысты наогул не хадзiлi перапрашацца ў Пана Бога за многiя грахi, хадзiлi ж бо, каб проста пафарсiць у новым гарнiтуры i прыгледзецца да маладых дзяўчатак, з якiмi ўжо папалуднi выгульвалiся вакол мястэчка.
Раптам з летуценнiцкага замроення мяне вырваў нечаканы вiдок. I толькi Яна адразу змецiла бляск у маiх вачах. Паперадзе нас шыбаваў чорны лiмузiн "Масквiч" трыццатых гадоў. На фоне драўляных даваенных дамоў гэта глядзелася як сцэнарый фiльма тых часоў. Мы ўсмiхнулiся самi сабе, а яна памахала камусьцi знаёмаму за кiроўцай. Усё зрэжысеравана? Я жартую, што гэты яе досцiп меў дужа чаго каштаваць. Вiктар, вiдаць, найбольш задаволены, бо нечакана ўсе мы разам апынулiся ў сiтуацыi, якое самi хацелi. Чацвёра нас, нiбы статыстаў, сталiся часткай краявiду ўжо нежывога пiсьменнiка. Так, нiбы сам Пясэцкi пакпiў з нас, падкраўшыся, як шпiён i кантрабандыст, i нябачна спынiўся за намi. У ягоным стылi.
Потым едзем да Янушкевiча ў саўну. Найперш старамодныя перагуды з Язэпам i яго братам Фелiксам, у якога рот не закрываецца i якi хвалiцца новымi набыткамi з нейкiх раскопаў. Скудзельны посуд, кафлi, фiгуркi мiфiчных зверанят з неiснуючых ужо халуп жыдоўскiх купцоў i рамеснiкаў. Потым папiваем самагонку з мясцовых лясоў. Слiзка п'ецца ды хутка развозiць. Калi браты Янушкевiчы ад'язджаюць, мы застаемся адны ў гасподзе. Даржнiк - падворак з зялёным травянiстым дзядзiнцам замкнуты будынкамi з усiх бакоў. У куце ўжо дымiцца расейская "баня".
Раздзяваемся i ўскокваем усярэдзiну. У гарачай атмасферы поўнай пары i алкагольнага чаду прыгадваем сабе балады i кантрабандысцкiя гiсторыi. Вiктару ў гэтым супернiкаў няма.
Крадком паглядаю то на Яе, то на хлопцаў, якiя весела ўгоньваюцца вакол стала. Драўляная вялiкая расейская лазня ўжо набрала жару, ля сцен велiзарныя бочкi з ледзяной вадой з ракi. Настрой i гамонкi неяк успасобiлi нас абедзьвюх усё больш i больш зблiжацца, нiбыта праз дакрананнi мы маглi знайсцi ўзаемную халодную бяспеку нашым целам. Пазiраю на яе з адценнем фiглярнага запыту, яна на мяне глядзiць замглёнымi вачыма з распаленымi губамi. Бачым сябе ў ролi вясковых дзевак, якiх багатыя спадары кантрабандысты запрасiлi на оргiю, каб расслабiць стурзаныя нервы i не думаць, што, можа, ужо заўтра, мо, праз тыдзень каторы з iх загнецца ў засадзе на савецкiм баку альбо жыўцом гнiцьме ў суровай вязьнiцы. Яны запрасiлi нас, каб мы дакранулiся да iх цяжкай долi i сваiмi целамi ўступiлi ў садружнасць вялiкага грэху.
Яе разгарачаныя вочы патрабуюць, каб я проста задала пытанне - цi была б ты гатовая. Яна згодна кiвае галавой. Глядзiм на хлопцаў, на iх абвiслыя памiж ног прычындалы. Так. Трэба прыцьмiць святло i схавацца ад нечаканых цiкаўных раззяваў...
XIX
Сёння першы дзень траўня. "Жалезныя браты" адкрываюць сезон. Палова мiрскай моладзi будзе з зайздрасцю назiраць за кавалькадай блiскучых "Harley", "Honda", "Yamaha", што праедуць праз горад.
Я дамовiлася, што чакацьму пад Макдональдам а дзесятай, а пасля паедзем у метро да Колi ў далёкi пасёлак.
У бляшаным гаражы Коля разам са сваiмi прыяцелямi ўжо шыкуюць машыны на старт. Яна кiнула ў мой бок шлем, i я ўжо не ведаю, калi я апынулася на заднiм высокiм сядзеннi аднаго з байкераў. Такiх пасажыраў называюць нажопнiкамi.
Шалёная дарога, поўная зласлiвых i зайздрослiвых вачэй забапал. Дабралiся да Раўбiчаў. Алiмпiйскi цэнтр, прыстасаваны да скачкоў з трамплiна з лыжнымi трасамi. Яшчэ дзе-а-дзе на пагорыстай зямлi плямiцца снег. Крыху як у гарах. Хоць ва ўсiм гэтым рашуча больш штучнага блiзiру.
Калi размiналiся на маторах, я бачыла яе светлыя развеяныя валасы пад шлемам. Усмiхалася мне, махаючы рукою i паказваючы нешта вакол сябе.
На ўзгор'i ў Раўбiчах Коля спынiў матацыкл каля старога касцёла. Яна сышла з суседняга матацыкла, павярнулася абветраным на травеньскiм сонцы тварам да касцельных вежаў. Зрэшты, гэта ўжо не былi касцельныя вежы. На франтонах металiчныя дзiды, аздобленыя нейкiм савецкiм арнаментам. Дабудаваная частка касцёла ўяўляла сабою ўваход у музей.
Яна падала мне руку, каб падцягнуць вышэй угору. З другога боку касцёла цвiнтар. Стары каталiцкi цвiнтар з беспаралкавым мноствам новых магiл. Праваслаўе ўперамешку з каталiцызмам. Як у прозвiшчах, так i вынiках пераменаў часу. Касцёл, як вiдаць з помнiкаў, зрабiўся царквою недзе ў другой палове дзевятнаццатага стагоддзя. I апошнi праваслаўны святар быў пахаваны ў 1914 годзе. Яго наступнiк напэўна не мае ўжо ўласнай магiлы.
Ходзячы сярод камлёў i кустоў, знаходзiм старыя валуны, уцiснутыя сiлай часу i забыцця ў цвiнтарны грунт. Польскiя, расейскiя, беларускiя прозвiшчы. Радца, менскi адвакат, купец, царскi афiцэр...
Нiжэй перад намi цвiнтарная дарога ўнiз, якою даўно таму назад штотыдня з'язджалiся на набажэнствы навакольныя вёскi.
Мы прыглядваемся адно да аднаго ў гэтым халодным вясновым краявiдзе. Зрэдзь часу - да твараў, з якiх так i прамянiцца неабыякая ахвота да пацалункаў. У такiя моманты я лаўлю сябе на глыбока прыхаваным ува мне пытаннi, цi Яна напэўна тая асоба, за якую я яе маю. Спрабую тым часам хуценька апiсаць тое, што ведаю, каб аддзялiць сутнае ад iлюзiй. Поўная жыцця, актыўная, пiша, матацыклiстка, без комплексаў у справах сексу, чытае Генры Мiлера i Бiблiю з роўным захапленнем, спявае харалы на нядзельнай мшы i балады хрыпатых беларускiх бардаў на дымных i п'яных тусоўках. Што ў ёй наймацней ўражвае, гэта нечаканая рэальнасць гэтага спосабу жыцця i адначасова непрыставанасць да постсавецкага краявiду, поўнага пустой папяровай поп-культуры. Абаяльнасць - гэта яшчэ напэўна ж не каханне. Таму я разбiраюся са сваёй дваiстасцю - патрафiць сабе любоўю з Маркам i дацца ўладзе жарсцi ў стасунках з ёю. Зусiм не з прычыны эратычнай натуры цi оргiястычных iнстынктаў. Гэта, можа, блiжэй да зносiнаў з "fascinans", як сон дзiцяцi, поўны нерэальнай матэрыяльнасцi, калi яно, атрымаўшы вельмi жаданы гасцiнец, засынаючы ў абдымках, гладзiць, тулiцца. Гэта як бы спраўляць мiстэрыю прыўлашчвання свету i па сваёй волi дзялiцца iм - у яго матэрыяльным вымярэннi.
Я трымаю цяпер яе за руку i не ведаю, цi было б тое праўдаю, калi б прызналася ёй у каханнi. Напэўна, мы выбухнулi б смехам, бо гэта толькi частка праўды. Бо ля вытокаў нашай дружбы ёсць адкрыццё чароўных светаў, iх блiзкасць i спосаб прыёму матэрыi, адчування, дыхання, сузiрання.
Я гляджу на яе распраменены ў халодным красавiцкiм сонцы твар. Прымружваем вочы. Шчасце наша, што ўдаецца схавацца ад банальнасцi жыцця i што ёсць яшчэ ў нас дастаткова ггарту, адвагi i рашучасцi, каб дапасоўваць вакольны свет да факту нашага iснавання.
XX
Яна запрасiла некалькi асобаў да сябе на хату. Я падыходжу да дзвярэй i чую ўжо гоман усярэдзiне. Гарачая гаворка, павышаныя дзявочыя галасы, фамiльярна- грубаваты мужчынскi смех. Званю. У дзвярах адна з яе прыяцелек Света. Вiтаемся, i яна ўцягвае мяне ў самую сярэдзiну забавы. Коля расказвае анекдоты пра новых расейцаў. На тапчане раскошна расклалася, як котка, Аня. У яе ў нагах у пазiцыi лотаса задуменны Вiктар. Некалькi дзяўчат, якiх яшчэ не ведаю.
У тытунёвым тумане точыцца музыка Майлса Дэвiса. Хлопцы пацягваюць гарэлку, запiваючы бярозавiкам з пяцiлiтровага слоiка. У дзяўчат у руках шклянкi з чырвоным вiном.
Каця распавядае гiсторыю сваёй сяброўкi. Яна юрыстка, якой трэба прайсцi пераатэстацыю ў пракуратуры. Некалькi месяцаў яна вяла зацяты бой з шэфам раённай пракуратуры, якi, як пляткарыць цэлы Менск, мае звычай усiх жанчын, службова яму падначаленых, прапускаць праз свой ложак, у каморцы кабiнета альбо на службовым стале. Як дзяўчына прывабная, маладая юрыстка адразу трапiла ў поле яго цiкавасцi. Спачатку намёкi былi толькi назойлiвыя. Пасля зрабiлiся агрэсiўнымi i перайшлi ў адкрытую правакацыю i брыдкiя славесныя прапановы. Яна адчувала сябе то заклапочанай, то няўпэўненай, а пазней толькi зацкаванай. I тут з яе жаночага цела раптам вынырнула мужчынская прырода драпежнiка i чалавека вайны. Яна рашылася на цвёрдую канфрантацыю. Адмова сужыцця - дэманстрацыйная i адназначная - вызвалiла ў шэфе агрэсiю. Ён на кожным кроку даводзiў ёй, што яна бяздарная няўмека, няздара, i пасада пасля стажыроўкi ёй не свецiць нiякая. З яго сувязямi i магчымасцямi ў Менску такое было верагодна. Але яна рашыла баранiцца. Збудавала цэлую сiстэму хiтрых барыкадаў i завалаў. Працавала iнтэнсiўней, чым яе калегi. Шмат працы забiрала дамоў. Сядзела начамi. Некалькi разоў публiчна даказала большую абазнанасць у правiлах i прадпiсаннях, чым сам шэф. Рамкi iх супрацьстаяння, уся арэна бiтвы сталася вiдавочнай усiм супрацоўнiкам. За яе "балелi" ў гэтым няроўным паядынку, i праз некалькi месяцаў перманентнага стрэсу яна выйграла. Атрымала лепшую пасаду ў больш высокай iнстанцыi, а прапановы працы ўжо сягалi па-за магчымасцi супрацьдзеяння начальнiка. Разышлiся як у тыповым амерыканскiм фiльме. У апошнi дзень яна надзела найбольш сексуальна прынадную спаднiчку, якую толькi мела, зрабiла кiдкi макiяж, надушылася добрай парфумай, якая ўзмацнiла яе правакацыйную ўпэўненасць у сабе. Выходзячы з яго кабiнета, яна зведала, бадай, цi не найбольшую ў жыццi эратычную сатысфакцыю. Адчувала на сваiх стацях яго лiпкiя i галодныя вочы. Як моцна павiнен быў ён высiльваць сваю прытупленую лёгкiмi здабычамi фантазiю, каб усвядомiць, як бы яно тое магло быць, калi б мацаў яе пальцамi.
