Кацярына Мядзведзева - Рыпучая хацінка
Обзор книги Кацярына Мядзведзева - Рыпучая хацінка
Кацярына МЯДЗВЕДЗЕВА
РЫПУЧАЯ ХАЦИНКА
Ненавіджу восень. Гідкі, слотны час. Толькі высунеш нос з хаты, як цябе ўмомант прадзьме, прамочыць, адхвошча ледзяным ветрам. Змерзлыя дрэвы, волкі мох, глейкі бруд сцяжынак. І нізкае неба правісла, як стары праціснуты матрац. Увесь час сыплецца з гэтага матрацнага неба воглая дажджлівая пацяруха. Яшчэ колькі такіх дзён — і я не вытрымаю. Завяду гадзіннік і сыду адсюль. Праўда, Клякса засмуціцца, бо не будзе каму лавіць для яго рыбу. Але потым звыкнецца з адзінотай і згаслым агменем, здзічэе і ператворыцца ў ляснога драпежнага ката.
Нібы пачуўшы мае невясёлыя думкі, Клякса заварушыўся за пазухай.
— Сядзі-сядзі, хутка ўжо прыйдзем, — эх, усё ж шкада будзе пакінуць яго аднаго ў халодным перадзімовым лесе.
Вецер зусім звар’яцеў. Мне ў твар паляцела брудна-бурае лісце. Скамечаныя хмары гультаявата паўзлі па сваіх справах, я поўз па сваіх, змоклы да ніткі і злы, як сабака. Нават як два — галодныя, злыя дварнякі. Зрэшты, у адрозненне ад дварнякоў, у мяне было сякое-такое жытло. Запалю ў печцы, абсушуся, гарачага пап’ю. Вядома, калі прадзіманая ўсімі вятрамі хацінка дазволіць мне развесці агонь.
Дзверы хацінкi адчынілiся з брыдкiм скрыгатаннем. Клякса адразу ж выправіўся абыходзіць тэрыторыю. Чыркаючы запалкамі, я паглядзеў на гадзіннік. Не, стрэлкі ўсё там жа, — без чатырнаццаці восем. І пакуль не падкручу ключом спружыну, час будзе нязменны.
Клякса патрабавальна мяўкнуў. Малака б яму цяпер ці кавалак пячонкі…
— Ну што ты глядзіш, — я развёў рукамі. — Лаві мышэй, сябар. Лаві мышэй.
Кот паглядзеў на мяне, як быццам хацеў нешта сказаць. Але не сказаў, вядома. Ужо якім дзіўным быў тутэйшы свет, але жывёлы тут не размаўлялі.
Я пагрэў рукі перад агнём, прыладзіў каля печкі мокрую адзежу. За сцяной чуўся мерны стук. Гэта суседзі забівалі цвік за цвіком. Пэўна, развешвалі сямейныя фотаздымкі. А можа, гербарый. Рамачкі, травінкі, мудрагелістыя подпісы. Раней, пачуўшы шум, я выбягаў на вуліцу, крычаў, клікаў. Я шукаў людзей, ад якіх сыходзілі ўсе гэтыя гукі. Я не адразу зразумеў, што суседзі, так добра чутныя, насамрэч не існавалі. Менавіта так, не існуючы, яны звонка пляскалі мухабойкай, гралі гамы на піяніна, калолі дровы і выбівалі дыван — увесь час, удзень і ўначы. Я забыўся, што такое цішыня.
У кацялку закіпела вада. Мая нібыта гарбата. Ежы ніякай не было. Заўтра трэба было б схадзіць на возера, праверыць снасці. Ці папаляваць, хоць гэта ў мяне ніколі асабліва не атрымлівалася…
Калі я прачнуўся раніцай, гадзіннік паказваў усё тое ж — без чатырнаццаці восем. На стале і на падлозе ляжалі шырокія сонечныя дарожкі. Сонца? Тут? Я ўстаў босымі нагамі ў цёплы жоўты квадрат. Ммм, добра… Кляксы не было відаць, пэўна, сышоў па сваіх катовых клопатах. Хацінка парыпвала, за сцяной суседзі мылі посуд, лілася вада, звінелі талеркі, грукаталі рондалі. Праз акно заплываў сакавіты водар адбіўных з часнаком. Няісных адбіўных. Я ведаў, што за акном не знайду нічога, таму проста дыхаў і атрымліваў асалоду.
Я выйшаў, — дзверы звыкла зарыпелі, бразнула шкло ў крывых акенцах, — і спыніўся, здзіўлена аглядаючыся. Дзе лужыны і бруд? Што стала з апалым лісцем? Куды падзеліся за ноч тоўстыя непаваротлівыя хмары? Над галавой, высока-высока, ззяла сіняе шаўковае неба. Шаўковае?! Крый божа, мне думаць падобнымі зваротамі. Не мая думка, чужая. Дакладна чужая. А гэта значыць толькі адно: тут з’явіўся чужаніца. Гэтага толькі не хапала! Гэта мой лес, маё возера, мая адзінота і мая непагадзь. Жадаеце залатой восені — шукайце незанятае месцейка.
Шырокім злосным крокам я дайшоў да ўзлеска. Здаецца, усё знаёмае: ветраломы, калючкі, маладыя рабінкі і стогадовыя хвоі, якія пратыкаюць кронамі неба. Але гэта быў не той пахмурны лес, да якога я прызвычаіўся. Яго, стары і аблуплены лес, нібы аблілі залатой фарбай у майстэрні антыквара, зрабілі твор мастацтва і выставілі на продаж. І я, мабыць бы, купіў, ды толькі ён і так быў цалкам у маім распараджэнні. Бярозы і асіны трымцелі сухімі разьбянымі сэрцайкамі, у верасе былі бачныя капялюшыкі грыбоў. Па другім разе квітнелі ажыны, і пчолы кружлялі над рэдкімі кветкамі, што бялелі ўперамешку з шызымі, вадзяністымі ягадамі.
Маё здзіўленне нарастала. Колькі жыву тут — не памятаю ніводнага сонечнага дня. Хто ж зладзіў тут бабіна лета? Недарэчы праскочыла думка вярнуцца дахаты за кашом ды набраць грыбоў, зрабіць запасы на зіму. Запасы? На зіму?! Ды на якую зіму, калі гэты свет трывала захраснуў у восені? Гэта ўжо занадта. Я запаволіў крок і прыслухаўся. Паміж гудзеннем пчол і грукатам дзятла даносілася нечая балбатня.
Дзіўна, яна нават не пачула, як трашчаць сухія галінкі ў мяне пад нагамі. Не азірнулася, калі я кашлянуў. Не скаланулася на мой воклік. Глухая хіба? Яна балбатала з кімсьці, напеўна прамаўляючы словы і часам пасмейваючыся. Доўгія светлыя валасы, сукенка-распашонка, пісклявы голас. Адкуль тут узялося дзяўчо? І з кім гэта яна гаворыць? Аднак! Яна трымала на руках майго Кляксу! Гэты здраднік разваліўся ў яе на каленях пузам дагары, раскінуў лапы і бессаромна вуркатаў.
— Ах ты мой салодкі, ах ты мой чорны, кацянятка ты маё, — сюсюкала дзяўчына, і мне стала прыкра. Што ты за драпежнік, калі падстаўляеш жывот ворагу? Не, не выжыве ён без мяне ў лесе, занадта даверлівы…
— Клякса! — гаркнуў я.
Кот, які даўно пачуў маё набліжэнне, ніяк не адрэагаваў. Нават з ветлівасці вухам не таргануў. Затое дзяўчына запнулася, здрыганулася ўсім целам (нарэшце!) і падняла на мяне вочы. Блакітныя, шаўковыя, адпаведныя сённяшняму небу.
— Твой каток? — усміхнулася яна і паднялася. Я хацеў пакпіць з яе, але спыніўся. Таму што ў дзяўчыны быў проста велізарны жывот. Усё, на што мяне хапіла, — гэта ўзяць ката і паспрабаваць нахмурыць бровы, што атрымалася няважна. Не, я не адчуваю паталагічнай клапатлівасці да цяжарных жанчын, але прызвычаіўся ставіцца да іх з павагай. Бо калісьці і мая маці спалохана затуляла рукамі жывот, аберагаючы ў ім — мяне.
Сонца прыпякала, ад зямлі падымаўся гарачы пах травы, грыбоў, верасоў.
Я глядзеў на дзяўчо. Вецер раздзімаў яе раскудлачаныя валасы, варушыў недарэчныя фальбоны на сукенцы. Можа, яе з’яўленне тут — знак таго, што мне час сыходзіць? Вось вярнуся зараз дахаты і завяду гадзіннік. Толькі… толькі перш трэба налавіць рыбы для ката, бо яму тут жыць.
Усю дарогу да возера Клякса разняволена вісеў у мяне на шыі чорным цёплым каўняром, а ля самай вады саскочыў і схаваўся ў чаратах. Была ў яго забава — жабак палохаць. Праўда, якія жабкі позняй восенню? А цяпер — вунь, сядзяць, спінкі сонцу падставілі.
Выцягваючы сетку, я адчуваў, што здабычы шмат. Вяндлярню б змайстраваць, назапасіць. Ды навошта мне гэта трэба? Я чалавек вольны, сёння ўвечар сыду і не вярнуся. А ляшчы трапіліся на любату, адзін больш за другога. Можа, не заводзіць пакуль гадзіннік ды як след прыгатаваць рыбу? Запячы ў лісці, напрыклад, ці юшку зварыць. Мех цыбулі ў Рыпучай хацінцы быў, ды і прыправы нейкія, па мяшэчках рассыпаныя, я бачыў, толькі гатаваць жадання не было.
За алешынамі непадалёк мільганула ружовая сукенка. Ізноў яна!
Падышла качынай хадой, з сумачкай праз плячо. Прыкрыла далонню вочы ад сонца, загледзелася на іншы бераг.
— А што там?
— Чарнічнік, — зларадна сказаў я. — І бульбяное поле.
Насамрэч там не было нічога гэтага. Толькі бруд, пустэча ды голыя стомленыя дрэвы.
— Бульбачкі хочацца, — яна перавяла погляд на чараты. — Давай сплаваем?
— А чоўна няма, — яхідна сказаў я.
Дзяўчо пашукала вачыма ў алешніку і вербалозе, якія аплялі бераг.
— Павінен быць, — задуменна сказала яна. — У такіх месцах заўсёды хаваюцца чаўны. Пайду пашукаю.
У такіх месцах заўсёды хаваюцца вужы. Ідзі, ідзі. Знойдзеш шмат бруду, камароў і — калі пашанцуе — тоўстую агідную змяю. Дзяўчаты баяцца ўсяго паўзучага. Мне вельмі закарцела пачуць яе спалоханы віск. Проста страшэнна закарцела.
— Дапамажы мне! — пачулася з кустоў. Прадраўшыся скрозь сухія пугі хмелю, ліснік і павоі (як, адкажыце, яна прайшла тут?!), я здзіўлена ўтаропіўся ў човен. Стары, рассохлы, але падцякае быццам не моцна. І вёслы на месцы. І вяроўка, якой човен прывязаны да шэрага, крывога ствала алешыны. Прыйшлося адвязваць, адцягваць, садзіцца на вёслы і грэбці. З чаротаў з трэскам выскачыў Клякса: як гэта, хацелі сплысці без яго!
— Кіця, кіця, — адразу засюсюкала дзяўчына. Яна ўжо ўладкавалася на карме, расправіўшы сукенку, паклаўшы на калені ружовую торбачку. Божа, і туфлі ў яе ружовыя, з кветачкамі…
Кот жыва заскочыў у човен. І мы адплылі.
Самае смешнае, што на тым беразе, за прыбярэжным пяском і бярозкамі, насам-рэч было бульбяное поле. А непадалёк, сярод старых хвой і папараці, — чарнічнік. Эх, тут бы бровар прыдумаць. Ці хоць бы бакалейную краму, з крупамі і цукрам. У дзяўчыны на дзіва моцнае ўяўленне. Амаль усё, што яна жадала, здзяйснялася адразу. Вернемся ў Рыпучую хацінку — папрашу яе пашукаць слоік з кавай. Стоп! Што значыць — вернемся? Прыгрэўшыся на сонейку, я ледзь не запрасіў дзяўчо да сябе ў хату!