KnigaRead.com/
KnigaRead.com » Научные и научно-популярные книги » История » Александр Васильев - История Византийской империи. Время до крестовых походов до 1081 г.

Александр Васильев - История Византийской империи. Время до крестовых походов до 1081 г.

На нашем сайте KnigaRead.com Вы можете абсолютно бесплатно читать книгу онлайн Александр Васильев, "История Византийской империи. Время до крестовых походов до 1081 г." бесплатно, без регистрации.
Перейти на страницу:

 Chronica Minora, I; trans. I. Guidi, Corpus scriptorum Christianorum Orientalium, Scriptores Syri, ser. HI, IV. Agapius (Mahboub) de Menbidg, Histoire universelle, ed. A. A. Vasiliev. – Patrologia Orientalis, VIII, 1912, П, (2), 453 (193). Chronique de Michel ie Syrien, trans. J. B. Chabot, II, 420. См. также: Т. Noldeke. Geschichte der Perser und Araber zur Zeit der Sasaniden. Leiden, 1879, SS. 391-392; Т. Noldeke. Aufsatze zur persischen Geschichte. Leipzig, 1887, S. 129.

[470]

 J. B. Bury. The Constitution of the Later Roman Empire. Cambridge, 1910, p. 20; J. B. Bury. Selected Essays, ed. H. Temperly. Cambridge, 1930, p. 109. Эта точка зрения была оспорена Э. Штайном. См.: Byzantinische Zeitschrift, Bd. XXIX, 1930, S. 353.

[471]

 The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, ed. J. B. Bury, ch. 46.

[472]

 По поводу сирийского лимеса см.: R. Dussaud. Les arabes en Syrie avant I'lslam. Paris, 1907, pp. 24-56.

[473]

 Б. А. Тураев. История Древнего Востока. Петроград, 1914, т. 2, с. 373.

[474]

 Excerpta e Theophanis Historia. Bonn. ed., p. 485. См. также: Т. Noldeke. Geschichte der Perser und Araber… SS. 249-250; С. Conti Rossini. Storia d'Etiopia. Bergamo, 1928, p. 199.

[475]

 1. Goldziher. Die Religion des Islams. – Die Kultur der Gegenwart: Die Religionen des Orients, hrsg. P. Hinneberg. Bd. III, I, Teil 2, S. 102.

[476]

 Ibidem, S. 102. (Пренебрежительно-высокомерный тон, проглядывающий во всем этом абзаце, вызван, видимо, отчасти духом эпохи (ср. выше, пренебрежительный отзыв о Малале), отчасти тем, что А. А. Васильев ориентировался при написании этих страниц на работы первых двух десятилетий нынешнего века. За прошедшее время взгляд на доисламскую аравийскую культуру во многом изменился. У нас нет оснований считать аравийскую культуру и религию этого времени примитивной или недоразвитой. См. по этому вопросу подробно: J. Wellhausen. Reste arabischen Heidentums. Gesammelt und eriautert von J. Wellhausen. Leipzig, 1927. (Эта работа А. А. Васильевым использована не была); Т. Fahd. Le pantheon de l 'Arable centrale a la veille de l'hegire. Paris, 1968. О доис-ламской аравийской культуре в целом см.: Очерки истории арабской культуры V-XV вв. М., 1982. – Науч. ред.)

[477]

 1. Goldziher. Die Religion des Islams… S. 103. См. также: P. H. Lammens. La Mecque a la veille de l'hegire. – MUSJ, vol. IX, 1924, p. 439; idem. Les sanctuaires preislamiques dans l'Arabie Occidentale. – MUSJ, vol. XI, 1926, p. 173.

[478]

 Лучше не переводить слово «хиджра» как «бегство», ибо глагол «бежать» не передается в арабском корнем «хаджара», который означает «прервать отношения, покинуть племя, эмигрировать». См.: Encyclopedie de I'lslam, vol. II, pp. 320-321.

[479]

 См.: В. В. Бартольд. Ориентация первых мусульманских мечетей. – Ежегодник Института истории искусств, т. I, 1922, с. 116; С. Н. Bekker. Vom Werden und Wesen der Islamischen Welt: Islamstudien, 1. Leipzig, 1924, S. 429.

[480]

 1. Goldziher. Muhammedanische Studien. Halle, 1890, Bd. II, S. 20.

[481]

 1. Goldziher. Die Religion des Islams. – Die Kultur der G-egenwart: Die Religionen des Orients, hrsg. P. Hinneberg, Bd. Ш, I, S. 106.

[482]

 Н. Grimme. Mohammed. I. Das Leben. Munster, 1892, S. 123; Ch. Diehl, G. Marfais. Le Monde Oriental de 395 a 1018. Paris, 1936, p. 176.

[483]

 L. Caetani. Studi di storia orientate. Milano, 1914, vol. Ill, pp. 236, 257.

[484]

 См.: K. Guterbock. Der Islam im Lichte der byzantinischen Polernik. Berlin, 1912, SS. 6, 7, II, 67-68.

[485]

 Theophanes. Chronographia, ed. С. de Boor, p. 333. См.: W. Eischner. Die Nachrichten uber den Islam bei den Byzantinern. – Der Islam, Bd. ХХШ, 1936, SS. 133-162, 197-244.

[486]

 L. Caetani. Studi di storia orientale. Milano, 1911, vol. I, p. 368.

[487]

 Annales, ed. L. Cheikho. – Corpus scriptorum Christianorum Orientalium. Scriptores Arabici, II, 5, 1.4. Латинский перевод – PL, t. CIX, col. 1088.

[488]

 Baladhuri. Liber expugnationum regionum. Ed. M. J. de Goeje. Leiden, 1866, p. 137.

[489]

 M. J. de Goeje. Memoire sur la conquete de la Syrie. Leiden, 1900, p. I; С. Bekker. The Expansion of the Saracens – the East. Cambridge Medieval History, vol. II, p. 345.

[490]

 J. Maspero. Organisation militaire de l'Egypte Byzantine. Paris, 1912, pp. 119-132; A. E. R. Boak. Byzantine Imperalism in Egypt. -American Historical Review, vol. XXXIV, 1928, p. 8.

[491]

 M. Gelzer. Studien zur byzantinischen Verwaltung Agyptens. Leipzig 1909, S. 2.

[492]

 E. Amelineau. La Conquete de l'Egypte par les Arabes. – Revue historique, vol. CXIX, 1915, p. 282; G. Rouillard. L'administration civile de l'Egypte byzantine. Paris, 1928, pp. 241-248.

[493]

 H. 1. Bell. The Byzantine Servile State in Egypt. – Jornal of Egyptian Archaeology, vol. IV, 1917, p. 106.

[494]

 L. Caetani. Studi di storia orientale, vol. I, pp. 370-371.

[495]

 Ibid., vol. Ill, p. 3.

[496]

 I. Goldziher. Vorlesungen uber den Islam. Heidelberg, 1910.

[497]

 См.: L. Caetani. Annali dell'lslam. Milano, 1905, vol. I. pp. 731-734. Юар рассматривает посольство Мухаммеда к «Цезарю Византии» как сомнительное. См.; С. Huart. Histoire des arabes. Paris, 1912, vol. 1. pp. 145-155. Ж. Масперо называет этот призыв Мухаммеда «арабской легендой, содержащей, возможно, историческую основу» (Histoire des patriarches d'Alexandrie. Paris, 1923, p. 23); см. также: Ch. Diehl, G. Marcais. Le Monde oriental, p. 174.

[498]

 J. B. Bury. The Constitution of the Later Roman Empire. Cambridge, 1910, vol. П, p. 261; М. Butler. The Arab Conquest of Egypt. Oxford, 1902, pp. 139 ff.

[499]

 Р. К. Hitti. History of the Arabs. London, 1937, pp. 164-165.

[500]

 См.: С. Bekker. The Expansion of the Saracens – the East. – The Cambridge Medieval History. Cambridge, 1913, vol. II, p. 352; С. Bekker. Vom Vereden und Wesen der Islamischen Welt: Islamstudien, 1. Leipzig, 1924, S. 96; P. Kahle. Zur Geschichte des mittelalterischen Alexandria. – Der Islam, Bd. XII, 1922, SS. 32-33, 35.

[501]

 Н. Gelzer. Abriss der byzantinischen Kaisergeschichte. Munchen, 1897, S. 951.

[502]

 L. Brehier. La Transformation de I 'Empire byzantine sous les Heraclides. – Journal des Savants, n. s., vol. XV, 1917, p. 402.

[503]

 См.: А. П. Рудаков. Очерки византийской культуры по данным греческой агиографии. М., 1917, с. 65.

[504]

 Рецепт греческого огня сохранился в трактате, приписываемом некоему Марку Греку (Marcus Graecus), который был, без сомнения, составлен по-гречески не позже IX века. Известен он в латинском переводе под заголовком «Liber ignium a Marco Graeco descriptus». Лучшее издание осуществлено М. Вертело (М. Berthelot. La Chimie au Moyen Age. Paris, 1893, vol. I, pp. 100-135). Есть французский перевод и хорошие комментарии. Более новое издание: Н. W. L. Hime. The Origin of Artillery. London, 1915, pp. 45-63. См. также: К. Krambacher. Geschichte derbyzantinischen Litteratur… SS. 636-637; E. Gibbon. Decline and Fall of the Roman Empire, ed. J. B. Bury, vol. VI, pp. 539-540. Они не знали об издании Вертело и цитировали старое издание: F. Hofner. Histoire de la Chimie. Paris, 1842, vol. I, pp. 491-497. См. также: М. Johns. Handbuch einer Geschichte des Kriegswesens von der Urzeit bis zur Renaissance. Leipzig, 1880, SS. 512-514; С. Oman. A History of the Art of War in the Middle Ages. London, 1924, vol. П, pp. 206, 209-210; С. Zenghelis. Le feu gregeois. – Byzantion, vol. VII, 1932, pp. 265-286; N. D. Charanis. Chemical Warfare in the Middle Ages. Kallinikos Prepared Fire. – Journal of Chemical Education, vol. XIV, 8, 1937, pp. 360-365. Каллиник открыл, что добавление селитры к известным уже горючим смесям увеличивает их горючесть (р. 364).

[505]

 См.: М. Canard. Les expeditions des arabes centre Constantinople dans l'histoire et dans la legende. – JA, vol. CCVIII, 1926, pp. 63-80; P. Kahle. Zur Geschichte der mittelalterischen Alexandria. – Der Islam, Bd. XII, 1922, S. 33.

[506]

 Theophanes. Chronographia, ed. C. de Boor, p. 356.

[507]

 Ibid., p. 364.

[508]

 Ю. А. Кулаковский. История Византии. СПб., 1996, т. III, с. 239- 242.

[509]

 Alvari Cordubensis opera. Indiculus luminosus. Ed. F. H. Florez. Espana Sagrada. Madrid, 1753, vol. XI, p. 274. См. также: И. Ю. Крачковский. Арабская культура в Испании. М.; JL, 1937, с. 11-12.

[510]

 N. Baynes. – Journal of Egyptian Archaeology, vol. XVIII, 1932, p. 90. Он ссылается на: L. Lefort. La litterature egyptienne aux dernieres siecles avant l'invasion arabe. – Chronique d'Egypte, vol. VI, 1933, pp. 315-323.

[511]

 См.: J. Wellhausen. Das Arabische Reich und sein Sturz. Leipzig, 1902, S. 133. См. также: В. В. Бартольд. – Записки коллегии Востоковедов при Азиатском музее РАН, т. 1, 1925, с. 468-469.

[512]

 Ch. Diehl. L'Afrique byzantine, Paris, 1896, p. 590.

[513]

 Там же, с. 592. См. также: Е. Mercier. Histoire de l'Afrique septentrionale. Paris, 1888, vol. I, p. 218.

[514]

Перейти на страницу:
Прокомментировать
Подтвердите что вы не робот:*