Герберт Уэллс - Вайна сусветаў (на белорусском языке)
Унутры круга радыусам у пяць мiляў большасць насельнiцтва не рабiла нiякiх захадаў. Я ўжо апiсваў, як паводзiлi сябе мужчыны i жанчыны, з якiмi мне даводзiлася гаварыць. Ва ўсёй акрузе мiрна палуднавалi i вячэралi, рабочыя пасля працоўнага дня поркалiся ў сваiх садках, клалi дзяцей спаць, моладзь парачкамi гуляла ў зацiшных алеях, вучнi сядзелi за сваiмi кнiгамi.
Вераемна, пра здарэнне пагаворвалi на вулiцах i пляткарылi ў пiўных; якi-небудзь вяшчун цi вiдавочца нядаўнiх падзей выклiкаў дзе-нiдзе хваляванне, бегатню i крык, але ў большасцi людзей жыццё iшло ўсталяваным з незапомных часоў парадкам: работа, яда, пiццё, сон - усё, як звычайна, быццам у небе i не было Марса. Нават на станцыi Ўокiнг, у Хорселi, у Чобхеме нiчога не змянiлася.
На вузлавой станцыi ва Ўокiнгу да позняй ночы спынялiся i адпраўлялiся цi пераводзiлiся на запасныя пуцi цягнiкi; пасажыры выходзiлi з вагонаў цi чакалi цягнiка - усё iшло сваiм парадкам. Хлапчук з горада, парушаючы манаполiю мясцовага газетчыка Смiта, прадаваў вячэрнюю газету. Грукат таварных саставаў, рэзкiя свiсткi паравозаў заглушалi яго крыкi пра "людзей з Марса". Каля дзевятай гадзiны на станцыю пачалi прыбываць усхваляваныя вiдавочцы з сенсацыйнымi навiнамi, але яны зрабiлi не большае ўражанне, чым п'яныя, балбочучы ўсякае глупства. Пасажыры, якiя iмчалiся ў Лондан, глядзелi ў цемру з вагонных вокнаў, бачылi ў паветры рэдкiя iскры каля Хорсела, чырвоны водблiск i цёмную павалоку дыму, якая засцiла зоры, i думалi, што нiчога асаблiвага не здарылася, што гэта гарыць верас. Толькi на ўскрайку пусткi можна было заўважыць пэўную панiку. А на ўскраiне Ўокiнга гарэлi некалькi дамоў. У вокнах трох блiжэйшых да пусткi будынкаў свяцiлiся агнi, i жыхары не клалiся спаць да свiтання.
На Чобхемскiм i Хорсельскiм мастах усё яшчэ тоўпiлiся цiкаўныя. Адзiн цi два смельчакi, як пасля стала вядома, адважылiся ў цемнаце падпаўзцi зусiм блiзка да марсiянаў. Назад яны не вярнулiся, бо светлавы прамень, накшталт пражэктара ваеннага карабля, час ад часу асвятляў пустку, а следам за iм "крочыў" цеплавы прамень. Шырокая пустка была цiхая i бязлюдная, i ўсю ноч пад зорным небам i ўвесь наступны дзень ляжалi там абгарэлыя непрыбраныя целы. З ямы даносiўся металiчны стук.
Такое самае становiшча было ў пятнiцу вечарам. У скураное покрыва нашай старой планеты Зямлi, атручанай стралой, урэзаўся цылiндр. Але яд толькi яшчэ пачынаў дзейнiчаць. Наўкол рассцiлалася пустка, а чорныя, скурчаныя трупы, раскiданыя на ёй, былi ледзь бачныя; дзе-нiдзе тлеў верас i кустоўе. Далей - пралягала вузкая зона, дзе панаваў перапалох, i за гэту рысу пажар яшчэ не распаўсюдзiўся. У астатнiм свеце плынь жыцця кацiлася гэтаксама, як яна кацiлася з незапомных часоў. Лiхаманка вайны, якая павiнна была закаркаваць яе вены i артэрыi, усмерцiць нервы i разбурыць мозг, толькi пачыналася.
Усю ноч марсiяне нястомна працавалi, стукалi нейкiмi iнструментамi, прыводзячы ў гатоўнасць свае машыны; сяды-тады ўзвiвалiся ў зорнае неба ўспышкi зеленавата-белага дыму.
К адзiнаццацi гадзiнам праз Хорсел прайшла рота салдатаў i ачапiла пустку. Пазней праз Чобхем прайшла другая рота i ачапiла пустку з паўночнага боку. Некалькi афiцэраў з Iнкерманскiх казармаў ужо раней пабывалi на пустцы i адзiн з iх, маёр Iдэн, знiк без вестак. Апоўначы камандзiр палка паявiўся каля Чобхемскага моста i пачаў распытваць натоўп. Ваенныя ўлады, вiдаць, зразумелi сур'ёзнасць сiтуацыi. К адзiнаццацi ранiцы, як на наступны дзень паведамiлi газеты, эскадрон гусараў i каля чатырохсот салдатаў Кардзiганскага палка з двумя кулямётамi "максiм" выступiлi з Олдэршота.
Праз некалькi секундаў пасля апоўначы натоўп на дарозе ў Чэртсi паблiзу Ўокiнга ўбачыў метэарыт, якi ўпаў у сасновы лес на паўночным захадзе. Ён падаў, блiскаючы зеленаватым святлом, накшталт летняй маланкi. Гэта быў другi цылiндр.
IX
БIТВА ПАЧЫНАЕЦЦА
Субота, наколькi мне помнiцца, прайшла трывожна. Гэта быў пакутлiвы дзень, гарачы i душны; барометр, як мне сказалi, то хутка падаў, то падымаўся. Я амаль не спаў - жонцы пашанцавала заснуць, - i падняўся рана. Перад снеданнем выйшаў у сад i пастаяў там, прыслухоўваючыся: з пусткi даносiлiся толькi трэлi жаўранкаў.
Малочнiк паявiўся як звычайна. Я пачуў скрып яго цялежкi i падышоў да веснiчкаў пачуць апошнiя навiны. Ён расказаў мне, што ноччу марсiянаў акружылi войскi i што чакаюць артылерыю. Следам за гэтым пачуўся знаёмы супакойлiвы грукат цягнiка, якi праносiўся ў бок Уокiнга.
- Iх не будуць забiваць, - сказаў малочнiк, - калi толькi можна будзе абысцiся без гэтага.
Я ўбачыў свайго суседа ў садзе, паталкаваў з iм крыху i пайшоў снедаць. Ранiца была самая звычайная. Мой сусед быў упэўнены, што войскi захопяць у палон марсiянаў або знiшчаць iх у той жа дзень.
- Шкада, што яны такiя непрыступныя, - заўважыў ён. - Было б цiкава даведацца, як яны жывуць на сваёй планеце. Мы маглi чаму-небудзь навучыцца.
Ён пайшоў да плота i падаў мне жменю трускалак - ён быў дбайны i шчыры садоўнiк. Пры гэтым ён паведамiў мне пра лясны пажар каля Байфлiдскага поля для гольфа.
- Кажуць, там упала другая такая ж самая штука, нумар другi. Але ж з нас дастаткова i першай, страхавым таварыствам гэта абыдзецца не танна, сказаў ён i дабрадушна засмяяўся. - Лясы ўсё яшчэ гараць. - I ён паказаў на дымавую заслону. - Торф i хвоя будуць тлець некалькi дзён, - дадаў ён i, уздыхнуўшы, загаварыў пра "бяднягу Оджылвi".
Паснедаўшы, замест таго, каб сесцi за працу, я вырашыў пайсцi на пустку. Каля чыгуначнага моста я ўбачыў групу салдатаў - гэта былi, здаецца, сапёры - у маленькiх круглых шапачках, брудных чырвоных расшпiленых мундзiрах, з-пад якiх вiднелiся блакiтныя кашулi, у чорных штанах i ў ботах да каленяў. Яны паведамiлi мне, што за канал нiкога не пускаюць. Зiрнуўшы на дарогу ў напрамку моста, я ўбачыў вартавога, салдата Кардзiганскага палка. Я загаварыў з салдатамi, расказаў iм пра марсiянаў, якiх я ўчора бачыў. Салдаты ж яшчэ iх не бачылi, вельмi цьмяна iх уяўлялi, засыпаючы мяне пытаннямi. Сказалi, што не ведаюць, хто загадаў рушыць войскi; салдаты думалi, што адбылiся хваляваннi Коннай гвардыi. Сапёры, больш дасведчаныя, чым простыя салдаты, прафесiйна абмяркоўвалi незвычайныя ўмовы магчымай бiтвы. Я расказаў iм пра цеплавы прамень, i яны пачалi спрачацца.
- Падпаўзцi да iх пад страхоўкай i атакаваць, - сказаў адзiн.
- Нiчога падобнага! - адказаў другi. - Чым жа можна засцерагчыся ад такой гарачынi? Сушняком - каб лепш спячыся? Трэба падысцi да iх як мага блiжэй i выкапаць сховiшчы.
- К чорту сховiшчы! Ты толькi i ведаеш што сховiшчы. Табе б нарадзiцца баязлiўцам, Снiпi!
- Дык у iх зусiм, значыць, няма шыi? - спытаў раптам трэцi - маленькi, задуменны, смуглы салдат з люлькай у зубах.
Я яшчэ раз апiсаў марсiянаў.
- Накшталт васьмiногаў, - сказаў ён. - Значыць, з рыбамi ваяваць будзем.
