Джордж Оруэлл - 1984 (на белорусском языке)
- Цi вы ведаеце, дзе вы, Ўiнстан? - спытаўся ён.
- Не ведаю. Напэўна, у Мiнiстэрстве Любовi.
- Цi ведаеце вы, колькi часу вы тут ужо знаходзiцеся?
- Не ведаю. Днi, тыднi, месяцы - думаю, што месяцы.
- А як вы думаеце, чаму мы прывозiм сюды людзей?
- Каб змусiць iх прызнацца.
- Не, не таму. Паспрабуйце яшчэ.
- Каб пакараць iх.
- Не! - закрычаў О'Браэн. Голас ягоны незвычайна змянiўся, i твар яго раптам зрабiўся суровы i ўзрушаны. - Не! Не проста, каб дамагчыся прызнанняў, каб пакараць вас. Сказаць вам, чаму мы прывозiм вас сюды? Каб вылечыць вас! Каб вылечыць ваш розум! Зразумейце, Ўiнстан, што з усiх тых, каго мы сюды прывозiм, нiхто не выходзiць адсюль нявылечаны. Нас не цiкавяць тыя iдыёцкiя злачынствы, што вы ўчынiлi. Партыю не цiкавiць вiдавочнае злачыннае дзеянне, нас хвалююць толькi думкi. Мы не проста знiшчаем нашых ворагаў, мы пераменьваем iх. Разумееце вы, што гэта значыць?
Ён схiлiўся над Ўiнстанам. З-за блiзкасцi ягоны твар здаваўся вялiзным i невыносна брыдкiм. Да таго ж ён быў шалёна ўзрушаны. У Ўiнстана зноў сцiснулася сэрца. Калi б ён толькi мог, ён бы ўцiснуўся глыбей у ложак. Ён быў упэўнены, што О'Браэн зараз крутне рычаг проста так, апанаваны ўзрушэннем. Аднак у гэты момант О'Браэн адвярнуўся. Ён трохi пахадзiў сюды-туды. Пасля працягваў ужо спакайнейшым тонам:
- Першае, што вам неабходна зразумець: тут у нас няма пакутнiкаў. Вы чыталi пра рэлiгiйныя пераследаваннi ў мiнулым. У Сярэднявеччы была iнквiзiцыя. Няўдалая задума. Яна мерылася выкаранiць ерась, а на справе толькi ўзмоцнiла яе. Замест кожнага адшчапенца, спаленага ля слупа, паўставалi тысячы новых. Чаму? Таму што iнквiзiцыя забiвала сваiх ворагаў прылюдна, забiвала тым часам, як яны не раскайвалiся; якраз таму i забiвала, што яны не раскайвалiся. Людзi памiралi, бо не хацелi адмовiцца ад сваёй сапраўднай веры. Вядома ж, уся слава належала ахвярам, а ўся ганьба - iнквiзiтару, якi iх палiў. Пазней, у дваццатым стагоддзi, былi гэтак званыя таталiтарысты. Я маю на ўвазе нямецкiх нацыстаў i расейскiх камунiстаў. Расейцы вынiшчалi адшчапенства яшчэ больш люта, чым гэта рабiла iнквiзiцыя. Яны былi ўпэўненыя, што памылкi мiнулага iх нечаму навучылi; ва ўсялякiм разе, яны ведалi, што нельга рабiць з ворагаў пакутнiкаў. Перш чым выстаўляць свае ахвяры на публiчны суд, яны свядома займалiся знiшчэннем iх годнасцi. Яны змагалi iх катаваннямi i адзiнотай, пакуль не ператваралi ў мiзэрных папаўзлiвых небарак, якiя прызнавалiся ва ўсiм, што iм толькi нi казалi, абсыпаючы сябе праклёнамi, вiнавацячы ўсiх i хаваючыся за чужыя спiны, енчачы аб лiтасцi. Але прайшло некалькi гадоў, i зноў паўтарылася тое самае. Мёртвыя сталiся пакутнiкамi, а пра iх ганьбу ўсе забылiся. I зноў, чаму так адбылося? Па-першае, таму што прызнаннi вырвалi ў iх гвалтам i яны былi вiдавочнай няпраўдай. Мы такiх памылак не робiм. Усе прызнаннi, што гучаць тут - чыстая праўда. Мы робiм iх праўдай. Але галоўнае ў тым, што мы не дазваляем мёртвым паўставаць супраць нас. Кiньце думаць, што нашчадкi вас апраўдаюць, Ўiнстан. Нашчадкi нiколi пра вас не пачуюць. Вы знiкнеце з плынi гiсторыi. Мы ператворым вас у газ i выпарым у стратасферу. Ад вас не застанецца нiчога; нi iмя ў спiсе, нi ўспамiнаў у жывой свядомасцi. Вы знiкнеце з мiнуўшчыны гэтаксама, як i з будучынi. Будзе так, нiбы вы нiколi не iснавалi.
"Дык нашто ж тады катаваць мяне?" - падумаў Ўiнстан з горыччу. О'Браэн зразумеў Ўiнстана, быццам той выказаў сваю думку ўголас. Яго вялiкi брыдкi твар наблiзiўся, а вочы трошкi звузiлiся.
- Вы думаеце, - сказаў ён, - што калi мы збiраемся знiшчыць вас дарэшты, а значыць усё, што б вы нi казалi цi рабiлi, не мае нiякага значэння, - дык нашто ж мы губляем столькi часу i сiлы, каб вас дапытваць? Вы пра гэта думалi, праўда?
- Так, - згадзiўся Ўiнстан.
О'Браэн усмiхнуўся.
- Вы - парушына ў воку, Ўiнстан. Вы - пляма, якую трэба сцерцi. Цi ж я не казаў вам толькi што: мы не такiя, як пераследнiкi мiнулых часоў. Нас не задавальняе негатыўнае падпарадкаванне i нават на ўсё гатовая паслухмянасць. Калi ўрэшце вы здасцёся, дык толькi з свае волi. Мы знiшчаем ерэтыка не таму, што ён супрацiўляецца; наадварот, пакуль ён супрацiўляецца, мы нiколi яго не знiшчым. Мы павернем яго, мы заняволiм яго розум, мы пераборам яго. Мы выпалiм з яго ўсё лiха i ўсю аблуду; мы перацягнем яго на наш бок, не ўяўна, а папраўдзе, сэрцам i душою. Мы зробiм яго адным з нас, перш чым заб'ём яго. Мы не можам дапусцiць, каб недзе ў свеце iснавала памылковая думка, якая б патаемная i слабая яна нi была. Нават у хвiлiну смерцi мы не можам дазволiць нiякага адступлення. У старыя часы ерэтык iшоў да слупа, застаючыся ерэтыком, абвяшчаючы сваю ерась, трыумфуючы ў ёй. Нават ахвяры расейскiх чыстак маглi хаваць свой бунт пад чэрапам, калi iх выводзiлi па калiдоры на расстрэл. А мы робiм мазгi дасканалымi, перш чым выбiць iх з галавы. Загад старога дэспатызму гучаў: "Ты не павiнен". Загад таталiтарызму быў "Ты павiнен". Наш загад - "Ты ёсць". Нiхто з тых, каго мы прывозiм сюды, не паўстае супраць нас. Мы ўсiх адмываем начыста. Нават тых трох няшчасных здраднiкаў, у чыю бязвiннасць вы некалi верылi - Джоўнза, Эрансана i Радэрфорда - мы ўрэшце зламалi. Я сам браў удзел у допытах. Я бачыў, як яны паступова саступалi, як яны раскiсалi, поўзалi, па падлозе, плакалi - i не ад болю i страху, а ад раскаяння. Калi мы ўжо канчалi з iмi працаваць, ад iх заставалiся толькi чалавечыя абалонкi. У iх нiчога болей не засталося, апроч шкадавання аб тым, што яны зрабiлi, i любовi да Вялiкага Брата. Было проста мiла глядзець, як яны яго любiлi. Яны прасiлi, каб iх хутчэй расстралялi, каб яны паспелi памерцi з чыстым розумам.
Голас ягоны гучаў амаль задуменна. Узрушанасць i вар'яцкае захапленне ўсё яшчэ не сыходзiлi з твару. Ён не прыкiдваецца, падумаў Ўiнстан; ён не крывiць душою; ён верыць у кожнае сваё слова. Але найболей яго прыгнятала ўсведамленне сваёй iнтэлектуальнай непаўнацэннасцi. Ён глядзеў на гэтую цяжкую, але ўсё ж прыгожую постаць, што рухалася сюды-туды па пакоi, то паказваючыся, то хаваючыся ад Ўiнстанавых вачэй. О'Браэн быў ва ўсiх адносiнах iстотаю больш дасканалай, чым ён. Не было такой думкi, якой бы Ўiнстан не падумаў або мог падумаць, каб О'Браэн даўно ўжо яе не ведаў, не абдумаў i не адкiнуў. У яго розум уваходзiў i розум Ўiнстана. Але ў гэткiм разе як магло быць праўдай, што О'Браэн - вар'ят? Не, вар'ят, мусiць, ён сам, Ўiнстан. О'Браэн спынiўся i паглядзеў на яго. Голас у яго зноў спаважнеў.
- Толькi не спадзявайцеся, што вы ўратуецеся, Ўiнстан, як бы канчаткова вы нам нi здалiся. Нiкому з тых, хто збiўся на аблудны шлях, не ўдаецца выжыць. I нават калi мы вырашым дазволiць вам дажыць да вашай натуральнай смерцi, усё роўна вы ад нас не схаваецеся. Тое, што адбываецца з вамi тут, - гэта назаўсёды. Зразумейце гэта адразу. Мы зламаем вас настолькi, што звароту назад ужо не будзе. З вамi адбудзецца тое, ад чаго вы нiколi не акрыяеце, нават калi пражывяцё яшчэ тысячу гадоў. Вы ўжо нiколi не будзеце здольныя адчуваць звычайныя чалавечыя пачуццi. Усё ў вас памрэ. Вы ўжо нiколi не будзеце здольныя кахаць, сябраваць, радавацца жыццю, смяяцца, цiкавiцца, быць смелым i сумленным. Вы будзеце пусткай. Мы выцiснем з вас усё i напоўнiм вас намi самiмi.
