Л Дайнеко - Чалавек з брыльянтавым сэрцам (на белорусском языке)
- Пчалой, - адказаў Гай.
- Будзь пчалой.
Адразу патух экран. Моцныя, але пачцiвыя рукi робатаў падхапiлi Гая Дубровiча, панеслi па вельмi вузкiм калiдоры (гэта адчувалася па спёртым паветры i па рэху ад iхнiх крокаў) у чорную цемру. Хоць такое было для гiсторыка не ў навiну, ды ўсё роўна лёгкi страх заварушыўся ў сэрцы. Праз некалькi iмгненняў незразумелым чынам (вялiкая тайна доктара Метэора!) ён павiнен быў, як кашулю, скiнуць сваю чалавечую плоць i зрабiцца пчалой, непрыкметнай гудлiвай кропкай. З iм павiнны былi застацца толькi ягоныя свядомасць i памяць. Кожнаму доктар гарантаваў поўную бяспеку цела i псiхiкi пасля таго, як скончыцца сеанс пераўтварэння, але, пэўна, кожны адчуваў трымценне душы i здрадлiвую думку: "А раптам здарыцца нешта такое, што перашкодзiць мне зноў стаць чалавекам?" Гай Дубровiч не быў выключэннем. Па-першае, усюдыiсны ўсявед Навум Масейкiн неяк сказаў, што года паўтара назад цi то доктар Метэор не змог вярнуць маладую жанчыну з "воблiка белай азёрнай чайкi", цi то яна сама не жадала вяртаць сабе чалавечае цела. Па-другое, быў ва ўсiм гэтым нейкi першародны холад, лiпкi трывожны туман, адчуванне святатацтва i недазволенасцi. Упершыню адчуў такi пакутлiвы дыскамфорт Глеб Дубровiч, калi дзесяцiгадовым хлапчуком прачытаў у Бiблii словы, што соллю ўпалi на параненую дзiцячую душу: "Не вары казлянятка ў малацэ мацi ягонай". Чалавеку Вялiкай Эры Плюралiзму ўжо было мала моцнагучнай музыкi, тытуню i вiна. Дзеля таго каб зламаць жалезную клетку сваёй духоўнай адзiноты i несвабоды (так, так, несвабоды, хоць знешне ўсё здавалася надзiва свабодным i супершчаслiвым) людзi, як на прыгожую зваблiвую цацку, накiнулiся на прыдуманую доктарам Метэорам Тэорыю i Практыку Пераўтварэнняў. Вось чаму неслi маўклiва-суровыя робаты Гая Дубровiча па вузкiм чорным калiдоры, каб праз нейкiя iмгненнi ён звонкагалосай пчалой iрвануўся над квяцiстым лугам.
Робаты асцярожна пасадзiлi Гая ў кабiну цэнтрыфугi, страла якой ужо ўздрыгвала, нервова пагойдвалася, нiбы прадчуваючы шалёную, непадуладную жывому розуму хуткасць. На галаву адзелi цяжкi гермашлем. Па-ранейшаму нi iскрынкi святла не было наўкол. Чорны змрок наплываў на вочы. I Гаю Дубровiчу ўспомнiлiся словы, якiя бог сказаў Майсею: "Твару майго не можна табе ўбачыць, таму што кожны чалавек не можа ўбачыць мяне i застацца жывым". Пачулася лёгкае шыпенне, якое неўзабаве перайшло ў свiст. Потым нiзкi вантробны гул раскалоў, распалавiнiў цемру. Страла цэнтрыфугi скранулася з месца, i адразу недзе збоку ўспыхнула малюсенькая чырвоная кропачка. Што гэта было? Электрычная лямпачка? Фотаэлемент у воку робата? Гай Дубровiч не паспеў сканцэнтраваць сваю думку, бо раптам кабiна, у якой ён сядзеў, перавярнулася i ён завiс на шырокiх пругкiх рамянях галавою ўнiз. А цэнтрыфуга ўсё набiрала абароты. Апошнiм, што мiльганула ў яго свядомасцi, калi ён яшчэ заставаўся чалавекам, была лiчба - шэсць с паловай. Ён ухапiўся за яе, напружыў мозг i ўспомнiў - шэсць с паловай грамаў важыць чалавечая душа, адным словам, тая таямнiчая субстанцыя, якая ад нараджэння знаходзiцца ў кожным з людзей. Доктар Метэор узважваў аднаго i таго ж чалавека за тры хвiлiны да клiнiчнай смерцi i праз тры хвiлiны пасля яе. I пры абсалютнай чысцiнi эксперымента заўсёды выплывала такая лiчба. Нябожчык заўсёды быў лягчэйшы на шэсць з паловай грамаў.
...Ён ляцеў над залiтым сонцам юным лугам. Ён быў пчала меданосная, Apis mellifera. Ягоныя крылатыя продкi асвоiлi планету значна раней, чым на ёй з'явiўся чалавек. За два кiламетры ад гэтага луга, ад гэтых яркiх кветак (кветкi - усмешкi прыроды!) у яблыневым садзе стаяў новенькi рамачны вулей, ягоны Дом, дзе жыло, гуло, звiнела, дзумкала ажно семдзесят тысяч аднародцаў, моцная працавiтая пчалiная сям'я. Кожная шчылiна, кожная дзiрачка ў тым вуллi старанна прамазана пропалiсам, пчалiным клеем. Каб здабыць яго, разам з усiмi ён (яна! пчала!) да змогi перацiраў скiвiцамi пупышкi розных раслiн, драўнiну. Працавалi так энергiчна, усiх было такое мноства, што ў вуллi павышалася тэмпература, i, каб збiць яе, спецыяльныя пчолы-вентылятары бесперапынна махалi крылцамi, ствараючы лёгкi ветрык. Сёння ж з ранiцы скварыла сонца, была страшэнная задуха, i нават ён на нейкi час рабiўся вентылятарам - вылазiў дзеля гэтага на дошчачку перад лятком.
Ён ляцеў над яркай летняй зямлёй, баючыся птушак i хiмiкатаў. А яшчэ непакоiла тое, што тут, у гэтых мясцiнах, маглi напаткацца "пчалiныя ваўкi", бязлiтасныя жоўта-шэрыя восы. Яны селяцца вакол пчальнiкоў, беручы iх у аблогу, i забiваюць пчол ударам джала ў мозг, забiваюць з першага ўдару. Потым сцiскаюць скiвiцамi брушка i грудзi сваiх ахвяр, прагна злiзваючы кропелькi мёду, што выступаюць у тых з роту.
Мора кветак ззяла пад iм, i ён ведаў, што кожная з гэтых прыгажунь страсна чакала яго. Такiя сарамлiва-цнатлiвыя, такiя загадкавыя, абсыпаныя расой, быццам дарагiмi брыльянтамi, такiя, здавалася, непадступныя, яны млелi ад радасцi пры з'яўленнi пчалы, даверлiва ўпускаючы ў свае мармуровыя або залатыя церамкi, у сваю патаемнасць. Яму патрэбны былi iхнiя салодкiя пылок i нектар, iм - ягоныя хабаток, лапкi, усё цела, вёрткае, моцнае, здольнае прашчамiцца ў драбнейшую шчылiнку, а потым перанесцi пылок на песцiк iншай кветкi, што расце, шумiць зусiм побач або на другiм канцы бязмежнага лугу. Кветкi кахалiся адна з адной пры дапамозе пчалы.
Ён вельмi востра, да гарачага звону ў крывi, разумеў жыццё, няспынную вечную змену хваль-пакаленняў кветак, пчол, стракоз, людзей... Усё хацела жыць, расцi, налiвацца цiшынёй i громам, агнём i холадам, рухацца ўдаль i ўшыркi, у глыбiню сябе i за воблакi... Усё прагнула цвiцення i абнаўлення, пацалункаў i слёз. Нават нямая смерць была жыццём, бо рабiлася падмуркам, апiрышчам нейчаму маладому захлiпiстаму карэнню. Доктар Метэор быў, вядома, найвялiкшым са смертных, падараваўшы чалавецтву сваю Тэорыю i Практыку Пераўтварэнняў. Толькi пабыўшы ў чужой скуры, лусцы, шэрсцi, ракавiне, толькi пабегаўшы, палётаўшы, папоўзаўшы, адчуўшы страх i знямогу, можаш наблiзiцца (хоць часткова) да разумення агульнасцi ўсяго жывога. Няважна, зразумелае яно цi незразумелае, прыгожае цi непрыгожае, цiхмянае цi агрэсiўнае. Яно - жывое, а значыць, неабходнае таму свету, у якi, нiбы зрэнка ў вока, заключана тваё жыццё.
Ён лётаў над кветкамi, садзiўся на iх, збiраў пылок i нектар, адносiў здабычу ў вулей, зноў кiраваўся на луг... На пукатай зялёнай горцы стаялi дачы - стракатыя прыгожыя хаткi, падобныя на рознакаляровыя кубiкi, якiя, нагуляўшыся, раскiдала свавольнае дзiця. Ён заляцеў туды, апусцiўся ў ракавiну з белымi слiзкiмi сценкамi. Загарэларукая жанчына якраз мыла, прынёсшы з градкi, ярка-чырвоную радыску. Хвастаў срэбны струмянёк вады, сеялiся пырскi, на смуглым жаночым пальцы блiскаў, як сонечны зайчык, пярсцёнак. Было адчуванне лагоды, спакою i шчасця. Ён пiў ваду разам з iншымi пчоламi i баяўся, што жанчына вось-вось схопiць мокрую анучу, нязлосна ўдарыць ёю, крыкне: "Акыш на вас!", маючы на ўвазе не курэй, а пчол. Але яна весела мыла радыску i спявала нейкую песеньку.
