Л Дайнеко - Чалавек з брыльянтавым сэрцам (на белорусском языке)
- Дзед Славук, - хвалюючыся, загаварыў ён. - Я ведаю, што твае спаленыя косцi знайшлi тут вечны прытулак. Я сам разам з бацькам прынёс i закапаў гаршчок, на баку якога была выцiснута мядзведзева галава. Ты - шчаслiвы, бо не бачыў, да якога прынiжэння давялi обры наш ратайны, раней вясёлы народ. Няма ўжо на гэтым свеце твайго сына, а майго бацькi Красамiра, няма маёй мацi Няжылы, няма Трысняты, сумесна з якой думаў я ўпрыгожыць жывымi кветкамi галiну на пладаносным дрэве дулебаў. Нiчога няма. Ёсць рабства, ярмо, бiзун. Што ты мне параiш, дзед?
Карпук прыцiх, апусцiў галаву, чуў, як тоненька свiшча над курганам начны вецер, як гучна б'ецца ў грудзях сэрца. Пацяклi iмгненнi. Ён чакаў. Нарэшце, тройчы зрабiўшы зямны паклон, радасна сказаў:
- Дзякуй табе, дзед Славук. Я пачуў твае словы, i словы гэтыя вось якiя: "Няхай попел стане атрутай". Дзякуй табе. Я буду рабiць так, як наказаў i загадаў мне ты.
Ён без анiякага страху палез у пралом у кургане, поўз у абсалютнай цемры, датыкаючыся да халодных магiльных гаршкоў, прычым датыкаўся то рукой, то плячом, то шчакой. Нарэшце пальцы намацалi вялiзны гаршчок i выяву мядзведзевай галавы на iм. Карпук прыцiснуў гаршчок да грудзей, як прыцiскаюць малое дзiця, падаўся назад. I як толькi вылез - ярка ўспыхнулi над галавой нябесныя зоркi. Гэта было знакам, што продкi разумеюць яго, сочаць за iм, жадаюць перамогi. Ён пасядзеў на траве, аддыхваючыся, падстаўляючы ветру ўспацелыя шчокi i лоб, потым бясшумна, лёгка ўзняўся, пайшоў да Святога Круга. Вялiкая светлая пляма вады туманна выплывала з чорнага кустоўя.
Роўна праз два днi на обраў i на iхнiх коней навалiўся страшэнны мор. Нiякiя лекi, нiякiя шаптуны не дапамагалi. Касцiстай чэпкай рукой брала смерць усё новыя ахвяры. Горы конскiх трупаў, над якiмi кружылася, гудзела безлiч сiнiх мух, тлелi ў лузе. Мёртвых людзей спальвалi на вогнiшчах, а ўсiх вогнiшчаў было дванаццаць.
Бязносы зразумеў, здагадаўся, адкуль заляцела страла спусташэння ў ягоную арду. Як некалi Ксеркс, ён загадаў люта пакараць ваду. На бераг Святога Круга выйшлi ў грубых чорных кафтанах бiчаносцы, пачалi лупцаваць бiзунамi хвалi. Ва ўсе бакi паляцелi пырскi, здавалася, што гэта слёзы. Калi ж сам Бязносы ўзяў у руку бiзун, калi, заскрыгатаўшы зубамi, ударыў з усяго пляча, на самай сярэдзiне Святога Круга вынырнуў з вады Карпук, выплюнуў з рота чаратовую дудачку, праз якую дыхаў, весела засмяяўся.
("Хавайся! - закрычала адразу ж некалькi ўсхваляваных галасоў. Дурань! Хавайся! У iх жа лукi i стрэлы! У Бязносага - аркан!")
- Папiлi вадзiцы? - смяяўся Карпук. - А гэта ж слёзы дулебаў. Нясмачныя нашы слёзы? Што маем, тым частуем. Дзед Славук, мой дзед, якi пражыў сто тры сонцавароты, вас пачаставаў. Вось з гэтага гаршка.
Карпук абедзвюма рукамi высока ўзняў над галавой пусты гаршчок, з якога срэбна лiлася вада.
- Раб! - у шаленстве крыкнуў Бязносы. - Ты насыпаў у крынiцу мярцвячыны! Зараз цябе прывяжуць да конскiх хвастоў i раздзяруць на кавалкi!
- Я не раб, - смяяўся Карпук. - Я - дулеб. Чуў пра такi народ? Ён перажыве цябе i тваiх псоў. Чуў пра раку Дулебку i князя Клёна?
("Князь Клён, - успыхнулi словы ў самай патаемнай глыбiнi душы Гая Дубровiча. - Мой сын таксама Клён. Гэта невыпадкова. У гэтым - найвялiкшы сэнс".
"Удзельнiк эксперымента нуль-нуль-адзiн! Спадар Гай Дубровiч! Выходзiм на плюсавое пераўтварэнне! Выходзiм на плюсавое пераўтварэнне!")
I амаль адразу ж зазвiнела цецiва, свiснула страла над блакiтнай вадой...
- Як самаадчуванне, спадар Дубровiч? - асцярожна пацiкавiўся доктар Метэор.
Яны сядзелi ў доктаравым кабiнеце, глядзелi тэлевiзар. Перадавалi Ўсепланетныя Навiны.
- Вы прымусiлi мяне ўдзельнiчаць у вельмi цяжкiм эксперыменце, - сказаў Гай.
Каштанавыя загнутыя вейкi ў доктара ўздрыгнулi. Адчувалася, што ён не хацеў бы чуць такiя словы.
- Кожнага чакае перакрыжаванне на жыццёвай дарозе, дзе ад нечага варта адмовiцца, - павольна, як бы з неахвотаю прамовiў Метэор i спытаў: - Вы былi дулебам?
- Так. Дулебам. Апошнiм дулебам.
Гай iмклiва ўзняўся з крэсла, загаварыў стоячы, бо падумалася, што тое, што ён зараз скажа, неабходна неяк падкрэслiць, вылучыць.
- Вялiкi дзякуй вам, доктар. Вы яшчэ не ведаеце самi, што зрабiлi. Вы ажывiлi мне душу. Вы далi мне новыя вочы, новыя вушы i новае сэрца. Так-так. Я кажу гэта з усёй шчырасцю, паверце. Старадаўнiя мудрацы навучалi: "Час асвятляецца людзьмi". Дык вось гэты юны дулеб, гэты горды непакорны славянiн, якога хацелi зрабiць скацiнай, быдлам, асвятлiў i асвяцiў, зрабiў, як кажуць па-расейску, "угодным Богу" жыццё маiх далёкiх продкаў. Я зразумеў сэнс iхняга i майго з маiм сынам Клёнам iснавання. Без нас, учарашнiх, сённяшнiх i заўтрашнiх, чалавецтва было б аднакрылым. I гэта не прыгожая фраза. Можаце мне паверыць.
- Цiкава, вельмi цiкава. - Узняўся са свайго крэсла доктар Метэор.
Было вiдно, што яму, як прафесiяналу, дужа прыемна пераканацца ў карыснасцi i неабходнасцi сваiх пошукаў. Твар па-маладому заружавеўся, у вачах з'явiўся востры цёплы бляск.
- Мой сын у вялiкай бядзе, - працягваў мiж тым Гай Дубровiч, - але я ўпэўнены, што ўбачу яго жывым i здаровым. Такую ўпэўненасць далi мне вы, доктар. Цвёрдасцю i мужнасцю вы напоўнiлi ўсю маю iстоту. Яшчэ раз дзякуй.
У гэту хвiлiну зазванiў тэлефон. Доктар Метэор узяў трубку.
- Нехта хоча пагаварыць з вамi, - сказаў ён, перадаючы трубку Гаю.
- Гай Дубровiч слухае, - прамовiў Гай, усё яшчэ не астыўшы ад свайго маналога.
- Хто гэта? - глухавата спытаў далёкi голас.
- Гай Дубровiч.
- А я думаў - Гай Юлiй Цэзар, - сказаў незнаёмец, здзеклiва засмяяўшыся.
I адразу ж запiпiкалi кароткiя гудкi.
- Нiчога не разумею, - развёў рукамi Дубровiч. - Цi гэта недарэчны жарт, цi... Нiчога не разумею.
Людзi ВЭП даўно адвыклi ад хамства - бытавое яно або службовае. Усе гэтыя "шпiлькi", "падсечкi", "падсадкi" абляцелi, абцерабiлiся, як прыкрае шалупiнне. Чалавек паступова навучыўся казаць у вочы iншаму чалавеку ўсё, што ён аб iм думае, цi амаль усё. Вось чаму непрыемна здзiвiў Гая гэты нечаканы званок.
- Экспедыцыйны корпус пад камандай маёра Хвалiбога тры днi назад адбыў на планету Вар, - сказала тэлевiзiйная дыктарка. - Пяцьсот чалавек, памiж якiх цывiльныя добраахвотнiкi i рэспублiканскiя гвардзейцы, павiнны вызвалiць Клёна Дубровiча. "Я не вярнуся ў Менск без Клёна", - заявiў нашаму карэспандэнту маёр Хвалiбог.
Доктар Метэор i Гай Дубровiч пераглянулiся.
- А зараз перадаем паведамленне асаблiвай важнасцi, з якiм выступiць дырэктар Галоўнага Iндаэўрапейскага Стрэсографа Лех Патоцкi.
На экране з'явiлася барадатая галава Патоцкага. Ён быў вельмi ўсхваляваны. Побач з iм у студыi сядзеў стрэсаператар Карл Гакенхольц.
- Панове, - басавiта загаварыў Патоцкi, - па свайму службоваму абавязку мы з панам Гакенхольцам павiнны папярэдзiць вас, што ў раёне гарадоў Стакгольм, Рыга, Вiльнюс, Менск, Чарнiгаў, Варонеж з гадзiны на гадзiну, падкрэслiваю - з гадзiны на гадзiну, чакаецца суперканцэнтрацыя адмоўнай энергii, атака СЦ, якая ацэньваецца намi, стрэсаператарамi, як атака дзевятай i нават дзесятай катэгорыi. Гэта небяспечна для людзей, асаблiва для малых дзяцей. Не забудзьце праверыць, каб у кожнага з вас пад рукой быў iндывiдуальны Ўзмацняльнiк Волi. Усiм, хто сядзе за руль аўтамабiля або за штурвал верталёта, патрэбна вельмi ўважлiва сачыць за сваiмi дзеяннямi, за паказаннямi прыбораў. Запомнiце: чакаецца бунт аўтамабiляў. Яшчэ раз паўтараю: чакаецца бунт аўтамабiляў, якi справакавала СЦ. Псiхiятрам i брыгадам "хуткай дапамогi" неабходна падрыхтавацца да рэзкага павелiчэння колькасцi выклiкаў, дэпрэсiй i спроб самазабойства. Завастраю ўвагу супрацоўнiкаў Дамоў зняволення i духоўнага перавыхавання, што могуць быць рэцыдывы непадпарадкавання адмiнiстрацыi. Але асаблiвую ўвагу звярнiце на сваiх дзяцей. Пакладзiце iх раней спаць, дайце вады з мёдам, змажце скронi ментолавым маслам, пад падушкi насыпце свежай мяты. Глядзець тэлевiзар, кiнабаевiкi катэгарычна не рэкамендуецца.
