Лино Альдани - Месяц дваццацi рук (на белорусском языке)
- Мала суцяшальнага. Пакуль шэсцьсот пяцьдзесят кiлаграмаў нiжэй крайняй нормы. Але калi ўлiчыць, людзi i механiзмы важаць тысячу шэсцьсот кiлаграмаў, то няцяжка падлiчыць. На караблi дзевяцьсот пяцьдзесят кiлаграмаў лiшняга грузу.
Лагерсан да болю закусiў вусну i з жалем пакруцiў галавой:
- Дрэнь нашыя справы, Фултан.
- Ды ўжо горш няма куды. - Фултан агледзеўся па баках, быццам толькi адным поглядам хацеў акiнуць усё навокал.
- Нялёгка будзе скiнуць гэтыя лiшнiя дзевяцьсот кiлаграмаў.
Лагерсан склiкаў усiх афiцэраў.
Не чакаючы спецыяльнага запрашэння, да iх далучылiся Аляксей, Iрына i доктар Паўльсэн.
- Прашу вас усё, што здарылася, трымаць у тайне, - сказаў камандзiр карабля. - Няма чаго наперад трывожыць экiпаж.
Ён падняўся на камандны мосцiк i павольна пайшоў у сваю рубку, адчуваючы сябе смяротна стомленым i блiзкiм да непрытомнасцi. "Старэю, - падумаў ён. Хутка сорак. Мнагавата, мнагавата для такой работы".
Ён запалiў цыгарэту i зiрнуў у плексiгласавы iлюмiнатар.
Адсюль Тытан здаваўся безжыццёвай раўнiнай, скаванай ледзяным панцырам. З расколiн у сiняватых ледзяных глыбах тонкiмi чырвонымi струменьчыкамi выцякаў ксемедрын, рассцiлаючыся над самай паверхняй планеты. Лагерсан не раз бываў на Тытане. Упершыню ён прыехаў сюды ў дзве тысячы адзiнаццатым годзе, калi рабiў здымкi мясцовасцi, а потым другi раз, роўна праз дзесяць гадоў, калi рабiў новыя, перыядычныя. I вось цяпер ён трапiў сюды трэцi i баяўся, цi не апошнi раз.
Прыкладна за трыста метраў ад карабля з-за ледзянога ўзгорка паказалiся касманаўты. У грувасткiх касмiчных скафандрах яны рухалiся павольна, адзiн за адным, несучы на плячы балоны з ксемедрынам, якi сабралi з расколiн за доўгiя гадзiны цяжкай працы. Лагерсан пазнаваў сваiх людзей па хадзе. Не ўсiх вядома: на караблi было некалькi навiчкоў, але кожнага, з кiм яму даводзiлася лётаць раней, ён, не вагаючыся, пазнаў бы i за тысячу метраў.
Ён у знямозе прылёг на ложак.
Дзевяцьсот кiлаграмаў! Iх трэба выкiнуць любой цаной. Але Лагерсан не мог засяродзiцца на гэтай думцы. Ён думаў пра iрацыянальнасць свету i самой гiсторыi - сапраўды, недарэчна, калi свет аганiзуе ад нейкай нiкчэмнай, невядомай дагэтуль бактэрыi, а выратавальныя лекi можна здабыць толькi за мiльёны кiламетраў ад Зямлi! А, зрэшты, магчыма, у гэтым ёсць свая логiка i нават шчаслiвая заканамернасць. Ксемедрын! Калi шмат гадоў назад на Тытане праводзiлiся першыя здымкi мясцовасцi, хто б мог падумаць, што рэдкiя чырвоныя струменьчыкi газу прынясуць ратунак чалавецтву? А лекар з Гамбурга! Гэта ж ён здагадаўся, што ў барацьбе з бактэрыяй можна выкарыстаць толькi ксемедрын. Ён выпадкова знайшоў гэта, вывучаючы ўсялякiя каталiзатары для атрымання супрацьэпiдэмiчнай сывараткi. Але цi была гэта вападковасць, цi заканамернасць?
Лагерсан паспрабаваў уявiць, што здарылася б, калi б эпiдэмiя ўспыхнула на год раней, калi праект Крузiўса i Благовiча iснаваў толькi на паперы. Звычайнаму касмiчнаму караблю на атамным палiве спатрэбiлася б каля года, каб даляцець да Тытана. За гэты час чалавецтва паспела б вымерцi. "Няхай будуць блаславёны "Iбiс" i цудадзейны ксемедрын", - падумаў ён.
Ён нявесела ўсмiхнуўся: сама ж убогi фiлосаф з поўным правам можа абвiнавацiць яго ў голым практыцызме.
Цыгарэта патухла, i Лагерсан паглыбiўся ў трывожны сон. Ён iмклiва нёсся кудысьцi на лёгкiм воблачку. Раптам ногi ў яго налiлiся свiнцом, ён звалiўся ўнiз, i яго паглынула бездань.
Яго разбудзiла слабае стракатанне званка. Ён выверыў свой хранометр з двума цыферблатамi - для зямнога i "дарожнага" часу. "Час абедаць". Памыўшыся, ён спусцiўся ўнiз.
Абед праходзiў у поўным маўчаннi. Доктар Паўльсэн не хаваў сваёй заклапочанасцi, Фултан стараўся трымацца як мага спакайней, Iрына i Аляксей час ад часу абменьвалiся загадкавымi позiркамi. Знiзу, дзе абедалi астатнiя сябры экiпажа, чуўся прыглушаны гул галасоў.
- Колькi сёння сабралi ксемедрыну? - спытаў Лагерсан.
- Дванаццаць кiлаграмаў, - адказаў Фултан. - Яшчэ два выхады, i мы збяром неабходныя шэсцьдзесят кiлаграмаў.
- Трэба абысцiся адным выхадам.
- Чаму? Усё роўна паляцець мы зможам не раней чым праз двое сутак.
- Ведаю, - буркнуў Лагерсан. - Але я хачу, каб усе сябры экiпажа былi ў наяўнасцi, калi спатрэбiцца памяншаць вагу карабля. Складзiце спiс, без чаго, па-вашаму, можна абысцiся на караблi, - звярнуўся ён да Iрыны. - Укажыце вагу кожнага прадмета. Вы, Аляксей, падрыхтуйце спiс прадметаў не сама першай патрэбы. А вы, доктар... Падлiчыце мiнiмальны харчовы рацыён i крайнi запас кiслароду. Баюся, што нам прыйдзецца тужэй зацягнуць рамянi i напружыць лёгкiя.
Ён устаў i накiраваўся да выхаду.
- Ага, ледзь не забыў, - сказаў ён. - Заўтра, калi закончыце збор ксемедрыну, забяры зброю ва ўсiх сябраў экiпажа.
- Вывернi кiшэнi, Джон.
Джон сярдзiта чмыхнуў.
- Табе кажуць, вывернi кiшэнi! - Камандзiр павысiў голас.
На стол упалi цыгарэты, запальнiчка, пiлка для пазногцяў, ражок-амулет.
- А дзе бумажнiк? - зароў Лагерсан.
- Вось, трымайце, - буркнуў Джон, выцягнуўшы бумажнiк з задняй кiшэнi штаноў. - Камандзiр, - хрыплым, умольным голасам сказаў ён. - Тут толькi фатаграфii жонкi. Яны i ста грамаў не важаць.
- Маўчаць! - загадаў Лагерсан. - Кладзi ўсё. I гадзiннiк таксама.
Джон згроб усё сваё дабро ў кучку i панура паплёўся на месца. На стале ўжо высiлася груда разнастайных рэчаў, глянуўшы на якiя сэрца ў старызнiка забiлася б ад радасцi: тут былi вечныя асадкi, шпiлькi для гальштука, нататнiкi, ланцужкi, каляровыя алоўкi.
- Наступны.
Да стала падышоў чалавек гадоў сарака з ускудлачанымi рыжымi валасамi. Гэта быў навiчок.
- Клiфт Iвенс, камандзiр, - далажыў ён.
- Вывернi кiшэнi, Клiфт.
- Ужо зроблена, камандзiр, - сказаў Клiфт i паказаў вывернутыя кiшэнi ў штанах.
- Выдатна.
Клiфт хацеў ужо iсцi, але Лагерсан вярнуў яго.
- Здымi пярсцёнак, Клiфт.
- Я ўжо спрабаваў, камандзiр. Нiчога не атрымлiваецца.
- Намыль палец. А калi i тады не дапаможа, прыйдзецца табе расстацца з пальцам.
Экiпаж у поўным складзе сабраўся ў навiгацыйным салоне. Усе стаялi тварам да сцяны карабля.
- Выкiньце ўсё гэта, i хутчэй, - загадаў Лагерсан, як толькi закончыўся агляд.
Чацвёра людзей паднялi брызент з сабранымi рэчамi i накiравалiся ў шлюзавую камеру. Пяць хвiлiн праляцелi ў напружаным, панурым маўчаннi. Нарэшце загарэлася зялёнае вочка, потым чырвонае i зноў залёнае.
- Што паказвае iндыкатар?
- Дзвесце пяць кiлаграмаў лiшку, камандзiр.
Арнэ Лагерсан разгублена правёў рукой па твары. Выкiнуты ўсе сталы, канапы, кухонныя iнфраплiты, засцерагальныя рамянi, посуд. Яны засталiся без усяго, што стварае пэўны камфорт, вызвалiлiся ад таго, што не з'яўляецца прадметам крайняй неабходнасцi. Ад чаго ж яшчэ можна адмовiцца?
