Владимир Орлов - Десять веков белорусской истории (862-1918): События. Даты, Иллюстрации.
Съезд вынужден был прервать свои заседания, часть депутатов большевики арестовали. Но пристанище участникам конгресса дали менские железнодорожники, под охраной которых была избрана Рада и Исполнительный Комитет Всебелорусского съезда. Исполком возглавил один из руководителей Белорусской Социалистической Грамады Язэп Варонка.
18 февраля 1918 года началось наступление немецких войск. Через день большевики бежали из Менска и Исполнительный Комитет вышел из подполья. В своей 1-й Уставной грамоте он провозгласил себя в Беларуси временной властью и взял курс на созыв Всебелорусского Учредительного Сойма на основе всеобщего избирательного права.
1-я УСТАУНАЯ ГРАМАТА ДА НАРОДАУ БЕЛАРУСІ
Родная старой ка наша апынулася у новым цяжюм стане. Дзе цяпер улада, што была тут, няведама, мы стаімо перад тым, што наш край можа быць заняты нямецюмі войскамь
Мы павшны узяць свой лес ва уласныя рую. Беларусю народ павшен зьдзейсьнщь свае права на поунае самаазначэньне, а нацыянальныя меншасьш на нацыянальнапэрсанальную аутаномію.
Правы нацьп павшны знайсьш свае здзейсьненьне шляхам склжаньня на дэмакратычных асновах Устаноучага Сойму.
Але 1 да сюпканьня Устаноучага Сойму уся ^лада на Беларуа павшна належаць тым народам, яюя на ёй жывуць.
Выканаучы Камітэт Рады першага Усебеларускага Зьезду, папоунены прадстаунікамі рэвалюцыйнай дэмакратьп нацыянальных меншасьцяу, здзяйсняючы мэты Зьезду, абвяшчае сябе часовай уладай на Беларусі для юраваньня краем 1 сюпканьня, як можна хутчэй, Усебеларускага Устаноучага Сойму на аснове агульнага права для усякага дарослага, нялічучыся з нацыянальнасьцю, вызнаньнем і родам…
Дадзена у Менску Беларускш 21(8) лютага 1918 г.
Исполком создал правительство — Народный Секретариат во главе с Я. Варонкой. Вскоре Менск заняли немцы. Они реквизировали кассу Народного Секретариата, сбросили с его здания белокраснобелый флаг и разогнали служащих. Оккупанты предупредили, что не потерпят никакой серьезной политической деятельности. Невзирая на это, Исполком Рады Всебелорусского съезда продолжал свою политику и вновь обратился к жителям Беларуси с уставной грамотой, в которой определялись государственное устройство страны, права и свободы ее граждан.
2-я УСТАУНАЯ ГРАМАТА ДА НАРОДАУ БЕЛАРУСI
У часе сусьветнай вайны, што бурыць адны моцныя дзяржавы 1 аслабаняе друпя, абудзшася Беларусь да дзяржаунага жыцьця. Пасьля трох з паловаю вякоу няволі 1Зноу на увесь сьвет кажа беларусю народ аб тым, што ён жыве 1 будзе жыць. Вялш Народны Збор — Усебеларусю Зьезд 5—17 сьнежня 1917 року, дбаючы аб долі Беларуси зацьвердз$ на яе землях рэспублікансю лад…
1. Беларусь у рубяжох расьсяленьня 1 Лічэбнай перавап беларускага народу абвяшчаецца Народнай Рэспублікай.
2. Асноуныя законы Беларускай Народнай Рэспублш зацьвердзщь Устаноучы Сойм Беларуе 1, скліканы на асновах агульнага, роунага, простага, патаёмнага 1 прапарцыянальнага выбарчага права, не зважаючы на род, народ
насьць 1 РЭЛ1ПЮ.
3. Да часу, пакуль зьбярэцца Устаноучы Сойм Беларуси заканадаучая улада у Беларускай Народнай Рэспубліцы належыць Радзе Усебеларускага Зьезду, дапоуненай прадстаунікам1 нацыянальных меншасьцяу Беларусь 4. Спауняючая 1 адмін1Страцыйная улада у Беларускай Народнай Рэспубліцы належыць Народнаму Сакратарыяту Беларусі, яю назначаецца Радаю Зьезду 1 перад ёю трымае адказ.
5. У рубяжох Беларускай Народнай Рэспублію абвяшчаецца вольнасьць слова, друку, сходау, забастовак, хаурусау: бязумо^ая вольнасьць сумленьня, незачэпнасьць асобы 1 памешканьня.
6. У рубяжох Беларускай Народнай Рэспублш усе народы маюць права на нацыянальнапэрсанальную аутаномію; абвяшчаецца роунае права уах мовау народау Беларуе 1.
7. У рубяжох Беларускай Народнай Рэспублік1 права прыватнае уласнасьщ на зямлю касуецца. Зямля перадаецца бяз выкупу тым, што самі на ёй працуюць. Лясы, вазёры 1 нутро зямлі абвяшчаюцца уласнасьцю Беларускай Народнай Рэспублш.
У рубяжох Беларускай Народнай Рэспублш устанауляецца найбольшы 8гадзіновы рабочы дзень…
Выдана у Менску Беларусюм 9 сакавіка 1918 року.
